De Belgische Illustratie. Jaargang 3

Vooroordeelen,
Door Dr. J. Renier Snieders. (Turnhout.)
Slot.

Hebt gij nooit mannen, met lange, blauwe mantels en een kistje op den rug gezien, die van deur tot deur rondgingen en geneesmiddelen te koop aanboden?

Het zijn de zoogenaamde en alom bekende hongaarsche dokters. In de steden wagen zij zich zelden, het platteland is voornamelijk het terrein dat zij afjagen.

Zij zijn hier te lande zeldzamer geworden dan voorheen, maar zij bestaan nog, en komen op de geregelde tijden van het jaar hun bezoek afleggen bij de boeren.

In hun kistje hebben zij de zoo beroemde ‘haarlemsche olie’, een elixir dat den mensch stokoud doet worden; slijmpillen die altijd raak zijn: poeders voor de wormen: balsems en pleisters die alle wonden, onversch[...] heelen. Des avonds met het huisgezin bij het ket[...], spreekt hij van de wonderbare genezingen, welke hij [...]ende landen bewerkte met zijne kostbare geneesmiddelen; hij kent alle ziekten, en weet overal weg meê; want hij is jaren lang oppasser geweest in een hospitaal en heeft in zijn zak een diploma hem door het staatsbestuur verleend.

En wie zijn nu die hongaarsche dokters? Men zegt dat het veeltijds oostenrijksche gepensioneerde onderofficieren zijn. Ook de landlooper, de aftruggelaar, de baanstrooper zelfs maakt zich dokter, en allen winnen rijkelijk hun brood met hunne geneeskundige waar rond te venten. Somtijds ook is het een oppasser van een of ander militair hospitaal.

Hun haarlemsche olie is niets anders dan boomolie; het elixir, welks gebruik u gezond moet houden en stokoud doen worden, een zeer bekend middel dat u geen uur langer zal doen leven.

Hunne slijmpillen, poeders, balsems en pleisters kunnen voor iets doch onmogelijk voor alles goed wezen, en bevatten volstrekt de kracht niet, welke daaraan wordt toegeschreven.

Dewijl noch de kooper, nog de verkooper slim genoeg zijn om te weten, voor welke ziekte en wanneer ze moeten gebruikt worden, zijt gij daarmede niet verder gevorderd, dan dat de apotheker u het kosteloos gebruik zijner apotheek afstond. En wat zoudt gij met die honderden geneesmiddelen van den apotheker, zonder den raad van een bevoegd man, aanvangen.

In de veronderstelling dus dat de geneesmiddelen van den hongaarschen dokter van de beste hoedanigheid waren, kon zijne koopwaar u toch niet dienstig wezen; daarom raad ik u uw geld liever in de beurs te houden en den dokter met zijn blauwen mantel, die niet in uw belang, maar wel om u in de luren te leggen, jaarlijks zijn bezoek hernieuwt, maar voor altijd buiten de deur te laten.

Zult gij mijn raad volgen? Och, neen, de mensch is hededaags in vergelijking van vroeger, zoo verstandig, zoo beschaafd, zoo verlicht!

O, in den goeden ouden tijd, waren de menschen toch zoo eenvoudig, zoo lichtgeloovig, zoo dom!

Waart gij gisteren niet op de jaarmarkt?

Er stond daar een kwakzalver op een stellaadje en rondom hem honderden nieuwsgierigen en bewonderaars, allen geleerden, en beschaafden der hedendaagsche, verlichte eeuw!

‘Eenvoudige landlieden uit den omtrek en menschen uit de lage volksklas misschien?’

‘Ja, er stonden honderden boeren, boerinnen en werklieden, maar ik heb in den hoop toch menigen burger gezien, die ook al even aan de beschavingsbron der eeuw had gedronken; in den hoop waren er van die hedendaagsche wijsgeeren die ex cathedra hun oordeel vellen over de groote staatkundige geschillen en de moeilijkste vraagpunten betreffende Paus en Kerk.’

De kwakzalver, na eenige kunsttoeren door zijn paljas te hebben doen verrichten, nam nu het woord op en sprak over 's menschen bestaan, gezondheid en ziekten. Hij sprak daarover met even veel gemak als de bakker over het kneden van brood en het stoken van zijn oven zijn gevoelen zou zeggen.

Hij verkocht een éénig geneesmiddel voor alle kwalen.

Dat geneesmiddel had hij des morgens in de herberg, waar hij logeerde, gereed gemaakt; het bestond uit een afkooksel van beetwortel met eenige druppels azijn.

Hij genas tandpijn met een worm uit den tand te halen, en van al die bewonderaars was er geen een, die slim genoeg was om te zien dat de kwakzalver een wormpje had gewikkeld in een weinig lampkatoen, dat hij eenige seconden te voren in den mond van den lijder bracht.

De kwakzalver verkocht in één voormiddag honderden fleschjes, welke al de koopers zoo gezond en zoo ziek lieten als zij waren.

Dat hij dus nooit meer terug keere.....

O, zeker komt hij binnen een jaar weder; al die geleerden en bewonderaars, die heden uren lang rond de stellaadje stonden te luisteren, komen, ofschoon men overtuigd is bedrogen te zijn geweest, binnen een jaar terug, luisteren naar den kwakzalver, dien zij meer dan eens voor een afzetter hebben uitgescholden, en koopen weder van hem even als het vorig jaar.

Iedereen kent den kwakzalver. Hij is misschien een geleerd man, een verloopen dokter? Neen, iedereen weet dat hij weinig of niet geleerd is en zeker nooit geneeskundige studiën heeft gedaan. Het is bekend dat hij eenige jaren huurkoetsier is geweest, daarna in het leger heeft gediend, waar hij het nooit verder kon brengen dan tot den graad van korporaal, en na uit den dienst voor diefstal of niet veel beters te zijn weggejaagd, nooit anders heeft gedaan, dan zich tweemaal daags dronken te drinken aan jenever.

Is het aan dien man dat gij uwe gezondheid wilt toevertrouwen? Is hij het, die uw raadsman moet wezen in al wat u zoo dierbaar is hier op aarde, namelijk uwe eigene gezondheid en die van vrouw, kinderen en bloedverwanten?

O, de mensch is niet meer zoo lichtgeloovig, zoo dom! Wat is de wereld toch verstandig, geleerd en verlicht!

Vooroordeelen! Hebt gij misschien zelf ooit den overlezer geraadpleegd, wanneer gij den voet of den arm hadt verstuikt? Of is die soort van geneeskundige behandeling u onbekend?

Luister: hier te lande, ik spreek van de Kempen, wanneer men zijn voet verstuikt raadpleegt men den zoogenaamden overlezer.

En wie is die overlezer?

Men vindt overlezers onder de boeren en werklieden; ik heb er zelfs onder de welopgevoede, beschaafde menschen aangetroffen.

En wat doet die overlezer?

Hij laat u op een stoel zitten, en beveelt u het lijdend deel recht uit te steken. Daarna gaat hij voor u zitten, neemt uwen voet tusschen zijne twee handen vast en prevelt eenige woorden zonder beteekenis, zonder samenhang. Eenigen, het zijn de sterksten in het vak, spreken geen woord en bepalen zich bij het vasthouden van den voet. Na eene lichte drukking van eenige minuten is de bewerking afgeloopen en kan de lijder heengaan.

En dan?

Moet volgens het orakel van den overlezer de verstuikte voet letterlijk genezen zijn.

Ik zie u glimlachen om de kinderachtige lichtgeloovigheid, maar wat zoudt gij denken, indien ik u zeide dat ik personen uit den deftigen stand heb gekend, die zich aan de operatie van den overlezer overgaven?

Maar toch kan dat soort van geneesmiddel, of hoe men dat noemen wil, nooit kwaad?

Kwaad kan het nooit; doch stellig kan het ook niemand het minste nut toebrengen.

En waarom zou een verstandig mensch middelen gebruiken, welke de kwaal onveranderd laten, juist zoo als zij was?

Doch daarin ligt nog alleen het kwaad niet. Volg mij eens even op het anatomisch terrein. Wat is er gebeurd in het gewricht hetwelk gij

[p. 407]

bijv. door het omslaan van uwen voet, eenen val of eene andere oorzaak, hebt verstuikt? Het eerste uitwerksel dezer oorzaak was de gewrichtsbanden uiteen te rekken, zelfs te scheuren; ten tweede, de beenen, waaruit het gewricht bestaat, van elkander te verwijderen.

En denkt gij dat deze twee uitwerksels, welke ik daar opnoem, kunnen plaats hebben zonder u aan de mogelijkheid van meer dan een gevaar bloot te stellen?

Wanneer de verstuiking met eene zekere kracht heeft plaats gehad en voornamelijk wanneer gij het lijdend deel niet hebt laten rusten, zult gij het gewricht weldra zien opzwellen en pijnlijk voelen worden. Gewoonlijk duurt het niet lang of het deel wordt de zetel eener min of meer hevige ontsteking, welke de verettering, de verstijving van het gewricht en nog veel grootere ongevallen na zich kan slepen; en het gevaar dat gij loopt zal des te grooter zijn, naarmate uw lichaamsgestel niet sterk, maar zwak en klierachtig is.

En wilt gij nu zaken van zoo groote aangelegenheid aan iemand, zonder de minste geneeskundige kennis, toevertrouwen? Wilt gij onvoorzichtige, op het orakel eener bespottelijke kwakzalverij den tijd laten verloopen, tot dat zelfs de gepaste geneeskundige middelen onmachtig worden om het gevaar te voorkomen?

Weet gij hoe men in de volksklasse, hier in de streek, de ontsteking der keelklieren of zoogenaamde amandelen geneest?

Volgens het zeer diep ingewortelde vooroordeel, behoeft men den lijder slechts eene dikke klis haar achter uit het hoofd te rukken, (doch iedereen kan dat niet, het moet door een kenner gedaan worden) om de ontsteking der aangetaste klieren terstond te zien verdwijnen.

Ik heb voorname heeren en dames gekend, die zich bij den huigtrekker aanboden, om de zonderlinge operatie te ondergaan.

Moet ik u zeggen dat de huigtrekker nooit in zijn leven ook maar een enkelen lijder heeft geholpen?

En hoe begrijpt men dan, dat het vooroordeel toch altijd levendig blijft bestaan? Omdat het wel eens gebeurt dat na de trekking de kenmerken der ontsteking verminderen en langzamerhand geheel en al verdwijnen Is dit niet de geschiedenis van honderd andere ziekten welke alleen door toedoen der behoudende natuur genezen worden?

Ik wil het banvonnis, tegen den urinekijker uitgesproken, niet op den huigtrekker toepassen, dewijl het verwaarloozen der eerste behandeling van de ontsteking der keelklieren gewoonlijk toch geene zeer ernstige gevolgen heeft.

Doch wat ik u raden mag, ga liever bij de eerste verschijnselen der ziekte, uw geneesheer raadplegen, en zeer waarschijnlijk zal deze, met behulp van eenige bloedzuigers, een purgeermiddel, een gorgeldrank, of misschien eenige zeer eenvoudige raadgevingen, de ontwikkeling der ziekte weten tegen te houden.

Iedereen echter zal mij niet gelooven; de huigtrekker zal toch altijd blijven bestaan; want, o, de menschen zijn hedendaags zoo verstandig, geleerd en beschaafd!

Wat een ondragelijke stank was er in het huis! Het was bijna of men zich op eene plaats bevond, waar dierlijke zelfstandigheden tot volkomen ontbinding waren overgegaan.

De lezer zal moeilijk, misschien niet gelooven, wat er in bedoeld huis omging.

Ziehier: vijf dagen geleden, werd een der kinderen, een twintigjarige jongen, door eene hevige ontsteking der gewrichten aangetast.

Voor dergelijke ziekten, welke men dikwijls maar beschouwt als eenvoudige, rhumatische aandoeningen, jichtpijnen of iets dergelijks, gaat men geen dokter raadplegen; de deelen moeten maar warm gehouden worden; die zieke heeft, zoo meent men, niets noodig dan een flink zweetmiddel, en alles herneemt spoedig wederom zijnen gewonen gang.

De hoefsmid in de buurt, die een ervaren veearts was en ook wel een handbreed van menschelijke kwalen kende, kwam binnen, schreef het volgende recept voor en verzekerde dat, in dergelijke gevallen, de genezing zekerder was, dan met de beste geneesmiddelen van den bekwaamsten dokter. Men zou terstond een paar schapen slachten en den lijder van het hoofd tot de voeten in den pels der gevilde dieren naaien, in dier voege dat de vleeschkant der schapenhuid onmiddellijk in aanraking bleef met de lijdende deelen van den zieke, die in dat walgelijk hulsel zoo zes tot zeven dagen moest blijven liggen. Van daar die ondragelijke stank in huis.

Of de zieke genas of nog levend uit de schapenvachten werd gehaald, is mij onbekend, maar dit weet ik, dat indien ik ooit een aanval van rhumatismus kreeg, ik mij voor geen honderd pond sterling gedurende zeven dagen liet innaaien.

Mag ik mijn uitroep van daareven nog eens herhalen? O, de menschen zijn hedendaags toch zoo verstandig en geleerd!

Zoo heb ik in de negentiende, verlichte eeuw met eigen oogen gezien, dat iemand (hij had eene verstijving in de rugspieren) zich gedurende verscheidene dagen liet begraven in verschen paardenmest. lk zie den armen drommel nog liggen. In den hoek van den haard had men eene dikke laag paardenmest uitgespreid; op dat brandend bed had de zieke zich neêrgelegd en de huisgenooten hadden hem weder bedekt met eene nieuwe laag mest; de armen en het hoofd bleven vrij.

Wel kermde de man, dat de ademhaling zoo moeilijk was, dat de hitte van den paardenmest hem letterlijk verbrandde, dat hij ging stikken bij de werking van het recept; doch de buurman, die het nakomen zijner voorschriften in persoon bewaakte, verzekerde dat hij geen het minste gevaar liep, en dat er nog een heele tijd moest verloopen, voordat de kuur als volledig kon beschouwd worden.

De Hemel weet hoe de behandeling ware afgeloopen, indien een benauwd gekerm, opgevolgd door eene onrustwekkende bezwijming de huisgenooten niet hadde verwittigd, dat de lijder gevaar liep onmiddellijk te sterven. En dit was ontwijfelbaar gebeurd, indien men den armen lijder niet terstond uit zijn brandend graf hadde opgehaald.

Vele navolgers zal de man nooit hebben; evenmin als die andere die zich de schapenvachten om het lijf liet vastnaaien; doch ik[...] niet verzekeren dat op een gegeven oogenblik de two[..] ten nog niet worden hernieuwd.

En denkt gij nu waarlijk nooit tandpijn meer te krijgen omdat gij een ouden tand, in deze of gene omstandigheden getrokken of uitgevallen, aan een touwtje gebonden, om uw hals draagt? Of dat gij nooit meer door de anderdaagsche koorts zult worden aangetast, dewijl gij, op aanraden uwer lichtgeloovige buren, gestadig een eendenvleugel in uwen zak hebt?

Zoudt gij het durven wagen, zooals de wijsneus, die op een overgroot en gevaarlijk gezwel aan de keel bij een zijner kinderen, een paar handen vol pieren legde, en zoodoende beweerde volstrekt geen dokter noodig te hebben, om binnen eenige dagen den lijder volkomen gezond te maken?

Kent gij het middel dat men in de lichtgeloovige klas gebruikt, wanneer sommige zieken het toppunt van gevaar hebben bereikt? Er wordt eene jonge duif gehaald en levend in de lengte doorgesneden. Onmiddellijk wordt tegen elken voet van den lijder de bloedende helft der arme duif gebonden, in de verzekering dat de ziekte weldra een gunstigen keer moet nemen.

Hebt gij geen diep medelijden met dien armen sukkelaar, die beweert nooit in zijn leven meer ziek te zullen worden, indien hij slechts een stukje van eene koord had, waarmede zich iemand heeft verhangen? Van dat stukje koord zou hij een dunnen draad vlechten dien hij, zijn leven lang, om den hals zou dragen; en wat er ook in zijn lichaam mocht gebeuren, nooit zou hij een dokter meer raadplegen, om de zeer bondige reden, dat hem voortaan niets meer zou kunnen hinderen.

Aan al die domheden geloofde men voorheen ‘in den goeden ouden tijd’; aan al die domheden gelooft men nog heden in de verlichte negentiende eeuw.

Mag ik u een goeden raad geven, zoo laat al die vooroordeelen, welke u vooreerst zoo belachelijk maken en daarennboven uwe dierbaarste belangen misschien in gevaar brengen, voor altijd varen.

Komt het u niet bespottelijk en dom voor, dat iemand naar zijn schoenmaker gaat, indien hij zijne gebroken vuurtang wil doen herstellen? Dat hij de hulp van den onderwijzer zou inroepen, wanneer hij een nieuw kleed moet hebben? Of dat hij bij zijn buurman, den timmerman, verver of hoefsmid gaat aankloppen, wanneer hij eene audientie vraagt bij den minister?

Even bespottelijk komt het mij voor, dat een zieke den raad zou inroepen van iemand, die volstrekt geen geneesheer is, of in voorkomende gevallen zijn eigen dokter wil wezen.

‘Ja, maar deze of gene kan van vader of moeder een geheim middel hebben geërfd, dat......’

En hoe zal die ‘deze of gene’ oordeelen of zijn middel dat zeer deugdelijk kan wezen, juist voor uwe kwaal, die hij niet kent, kan aangewend worden. Of zijn de kennis van 's menschen gestel, van de honderden ziekten, waardoor het wordt ondermijnd, zijn studie en ondervinding eene zoo gemakkelijke of onverschillige zaak?

O, neen, ik verzeker u, dat geneesheeren, die schitterende studiën deden en later grijs werden in het vak, nog dagelijks bij deze of gene ziekte stil staan en in twijfel vei keeren, zoo over den aard als over derzelver behandeling.

Laat daarom de beoordeeling uwer kwalen aan niemand anders dan aan den geneesheer over, hij alleen is in staat u wezenlijk van dienst te zijn.

Heb steeds vertrouwen in hem, en behandel hem zóó dat hij uw vriend zij en blijve. Geloof hem in alles; en gebeurt het dat zijne kundigheden en die zijner ambtgenooten u niet meer kunnen redden, (iets wat altijd van tijd tot tijd zal gebeuren) geef u dan over aan den wil van den oppersten Geneesheer daarboven.