De Belgische Illustratie. Jaargang 3

In de catacomben van Parijs.
Uit het dagboek van den tourist Dubois.

Het was niet gemakkelijk verlof te krijgen tot een bezoek in de catacomben te Parijs, vermoedelijk omdat de (thans gevallen keizerlijke) regeering de bezoekers alleen door eene ijdele nieuwsgierigheid gedreven gelooft. In de provinciën van Frankrijk heerscht evenwel de meening dat aan het bezoek dier dooden-galerijen alleen daarom hinderpalen in den weg worden gelegd, wijl een der gangen naar de Tuileriën voert, en keizer Napoleon bevreesd was dat langs den weg der catacomben een sluipmoordenaar tot hem zou willen komen. Wat daarvan ook zij, het was mij en eenigen mijner vrienden gelukt een toegangskaart tot een bezoek in de catacomben te bekomen.

Als een voorbeeld hoe nietigheden de grootste gevolgen kunnen hebben, stip ik aan, dat ik aan den koetsier welke mij naar den ingang had gevoerd, alvorens binnen te treden het bevel gaf, om een half uur te wachten, en zoo ik na dien tijd niet terug gekomen was, zich te verwijderen.

Hierna betaalde ik den man ook voor zijn wachten en volgde toen mijne vrienden in de onderaardsche gangen.

Mijne afspraak met den koetsier had den volgenden grond. Ik had de toegangskaart gedurende verscheiden dagen te vergeefs van de politie gewacht en stond nu op het punt naar Marseille te vertrekken, waar ik gewichtige zaken te verrichten had. De trein naar Marseille vertrok des middags ten 12 ure, en twee uren te voren had de politie mij de kaart doen bezorgen. Ik wilde deze gelegenheid om de catacomben te bezoeken niet verzuimen, doch hechtte er eveneens aan ten 12 ure naar Marseille te vertrekken en kwam dus op de gedachte om te beproeven of het niet mogelijk ware mijn bezoek in een half uur tijds af te leggen, in welk geval het mij gelukken zou vroegtijdig genoeg den trein te bereiken. Mochten de catacomben evenwel zóóveel aantrekkelijks hebben dat ik er langer dan een half uur zou verwijlen, dan kon ik vertrekken met den avondtrein.

De catacomben maakten een geweldigen maar zeer eentonigen indruk op mij. Het is bekend dat het oorspronkelijk carrières (steengroeven) waren welke de steenen voor den bouw van Parijs leverden, zoodat men met recht zeggen kan dat de fransche hoofdstad uit hare ingewanden gebouwd is. In het begin dezer eeuw gaf Napoleon het bevel dat voortaan de lijken buiten de stad zouden begraven worden. Ten gevolge daarvan werden alle kerkhoven, welke binnen de stad gelegen waren, geruimd en bebouwd, terwijl de gebeenten van de sinds eeuwen aldaar begraven Parijzenaars naar de catacomben gebracht en, fantastisch genoeg, als muren opeengestapeld werden, zoodat men, door de gangen gaande, aan beide zijden een muur van doodshoofden heeft, welke den wandelaar als zooveel spoken schijnen aan te grijnzen.

Tien minuten waren voldoende om mijne nieuwsgierigheid te bevredigen, doch onze gids, wien mijne onverschilligheid onverklaarbaar toescheen, was onuitputtelijk in het verhalen van de wonderen, welke ons nog wachtten, en daar zich in ons gezelschap ook twee dames bevonden, waren zijne bemoeiingen niet vruchteloos. Wij droegen ieder eene lamp in de hand en vormden zeker eene zonderlinge groep.

Daar zich de wonderen niet wilden vertoonen, ook niet toen wij nog verscheiden gangen doorloopen hadden, zegde ik, zeer ongeduldig geworden: ‘lk wil u thans de wandeling overlaten en keer terug. Ik zal den terugweg gemakkelijk vinden en waarschijnlijk den trein van 12 ure bereiken.’

De gids lachte om mijn denkbeeld van den ingang alleen te zullen vinden. Op mijn horologie ziende, bemerkte ik dat ik nog slechts 10 minuten tijd had. Wilde ik dus het rijtuig bereiken, dan moest ik spoed maken.

De catacomben bestaan, voor zoover ik ze gezien heb, uit een breeden gang, waarop bij kleine afstanden smalle gangen uitloopen. Onderscheidenen daarvan waren wij voorbijgegaan, enkelen hadden wij bezocht. Ik was de laatste in het gezelschap en onwillekeurig een weinig achtergebleven omdat ik geen lust had al de gangen door te loopen. Op eens ontdekte ik een buitengewoon grooten schedel, uit wiens oogholten twee lichtstralen schoten en in wiens mond twee rijen glanzende tanden zichtbaar waren. Ik ontstelde, doch door de nieuwsgierigheid gedreven, boog ik het hoofd om den schedel meer van naderbij te zien, toen plotseling een rat er uit te voorschijn en tegen mijn wang sprong. Als door een kogel getroffen, stortte ik ter aarde.

Er zijn menschen, welke van sommige dieren en sommige voorwerpen een even onverklaarbaren als onuitroeibaren afkeer hebben. Ik behoor tot hen. Mij boezemen de ratten den grootsten afschuw in. Het gezicht alleen er van doet mij huiveren. Men kan dit bespottelijk noemen, het is er echter niet minder waar om. De plaats, waar ik mij bevond, de omstandigheden, waarin ik verkeerde, brachten overigens het hare bij, en ik lag gedurende eenige minuten geheel bewusteloos op den grond.

Toen ik uit mijne bezwijming ontwaakte, omgaf mij eene dikke duisternis. Langen tijd werd de diepe stilte door niets afgebroken, tot ik eindelijk het rollen van een wagen hoorde welke zich boven mijn graf bewoog. Ik geraakte daardoor tot volle kennis en overzag mijn vreeselijken toestand in zijne geheele uitgestrektheid. Mijne vrienden waren verdwenen. Had-

[p. 99]

den zij de catacomben verlaten, of zochten zij mij? Zij moeten toch ontdekt hebben, zoo dacht ik, dat ik in zwijm gevallen ben? En waarom verwijderden zij zich van de plaats, waar zij mij het laatst zagen? Ik moest na veel peinzen aannemen, dat zij na lang roepen, waarop geen antwoord gevolgd was, tot de overtuiging gekomen waren, dat ik de onderaardsche gangen verlaten had. Toen zij den ingang bereikten, was het half uur natuurlijk verstreken en de koetsier verdwenen, wat hen in de meening versterken moest, dat ik naar Marseille afgereisd was.

Deze vreeselijke gedachten konden mij echter nog niet tot vertwijfeling brengen. Eer ik den hongerdood gestorven zou zijn, moest het mijnen vrienden bekend worden dat ik Parijs niet verlaten had, hetgeen bij hen de vrees moest doen ontstaan, dat ik in de catacomben achtergebleven was. Evenwel was het een vreeselijk vooruitzicht eenige dagen zonder spijs of drank te midden van doodsbeenderen te moeten doorbrengen met de slechts flauwe hoop dat ik door mijne vrienden van den hongerdood zou gered worden. Dat ik niet werkeloos blijven mocht, begreep ik onmiddellijk, maar wat moest ik doen? Op dezelfde plaats blijven was volstrekt niet noodzakelijk; daar mijne vrienden niet wisten waar ik mij bevond. Kwamen zij mij zoeken, dan zouden zij zeker geen enkelen hoek der catacomben onbezocht laten.

Ik stond derhalve op, stak de hand uit en raakte den muur van schedels aan, maar trok onwillekeurig de hand terug. Weldra echter overwon ik mijnen afschuw en kreeg den moed om de doodsbeenderen rustig te betasten. Mijne lamp was door den val verbrijzeld.

Toen ik eindelijk besloten had verder te gaan, wist ik niet welke richting ik nemen zou. Gelukkig viel het mij in dat ik door eene beweging naar de rechterzijde in den dwarsgang gekomen was, aan wiens linkerkant de groote schedel hing. Wilde ik dien dus verlaten om weder in den hoofdgang te komen, dan moest de schedel aan mijne rechterhand komen. Dien buitengewoon grooten schedel vond ik spoedig; dus trad ik eenige schreden vooruit, tot ik den hoek van den muur bereikte. Ik gevoelde plotseling eene geheele verandering in mij; tegen mijne rechterwang vloeide een warme luchtstroom. Ik vroeg mij af wat daarvan de oorzaak kon zijn en meende die in het volgende te vinden. Het moest een van buiten komende luchtstroom zijn. Wel was er geen beweging in de atmospheer waar te nemen, doch de stroom kon door eene nauwe opening nabij den ingang binnendringen, hetgeen genoemd verschijnsel eenigszins verklaarde. Wanneer ik dien stroom te gemoet ging, moest ik dus, als mijne verklaring juist was, den ingang bereiken. Deze waarneming leidde tot eene andere. Ik wendde mij tot den schedelwand, die langs den hoofdgang liep en raakte dien met de hand aan. Even als op mijne wang was ook op dien wand de invloed van den luchtstroom merkbaar. De rechterzijde des schedels was zachter en drooger dan de linker, en hetzelfde was het geval met twintig anderen. Dwaling was niet mogelijk, en mijn hart klopte van vreugde. Wanneer ik slechts de aangegeven richting volgde, moest ik noodzakelijk vroeger of later den ingang vinden.

Maar nu rees weêr eene andere bedenking, Ik wist dat wij van het links liggende gedeelte in den hoofdgang gekomen waren, en de stroom kwam van den rechterkant, aldus van de tegenovergestelde zijde. Zulks was in zooverre verklaarbaar, dat de catacomben meer dan één ingang hadden. Ik besloot derhalve den luchtstroom recht te gemoet te gaan. Hoevele mijlen ik wandelde, weet ik niet. Mij schenen het honderden uren te zijn. Dan langzamer, dan sneller gaande, wandelde ik voort zonder te rusten. Eindelijk toch zou ik eene deur ontmoeten. Wanneer ik aan een kruisgang kwam, moest ik eenige schreden op goed geluk doen en bekroop mij de grootste angst, tot mijne vingers de schedels weder aanraakten. Hoe vele uren ik op deze wandeling doorbracht, vernam ik eerst toen ik het doodenrijk verlaten had. Hadde ik mij nedergezet om op hulp te wachten, ik zou waarschijnlijk waanzinnig geworden zijn.

Van tijd tot tijd hoorde ik het rollen der wagens boven mijn hoofd, nu zwak en onduidelijk, dan zeer goed hoorbaar, naarmate de steenlaag dikker of dunner was. Dit verlevendigde steeds mijn moed, omdat ik wist - hoe weinig mij deze wetenschap ook baatte - dat menschen zich in mijne nabijheid bevonden. Slechts eenmaal bereikte een ander geluid mijn oor; het was toen eene krachtvolle stem een fransch lied zong, waarvan ik zelfs de woorden kon verstaan. Dit deed mij gelooven dat ergens in mijne nabijheid eene opening aanwezig moest zijn, doch hoe ik zocht, het mocht mij niet gelukken, die te vinden. Treurig was het mij deze plaats te verlaten en de akeligste stilte weder te gemoet te gaan. Tallooze malen schreeuwde ik uit al de kracht mijner longen en luisterde daarna aandachtig, doch alleen de echo, honderdmaal in de gangen herhaald, gaf mij antwoord.

Den luchtstroom weder te gemoet gaande, wiens toenemende sterkte mij gedurig merkbaarder werd, ging ik verder en verder langs den schedelwand, tot deze op eens eindigde en mijne hand hout aanraakte. Het was een houten deur. Achter die deur scheen alles donker te zijn, maar het scheen mij buiten twijfel dat ik mij aan een ingang bevond, en na eenig zoeken ontdekte ik door een smalle spleet het licht, hetwelk langs een buitendeur naar binnen drong. Het geluk dat ik op dien oogenblik smaakte, zal ik nimmer vergeten.

De houten deur liet zich tot mijne vreugd gemakkelijk openen, en op mijn geschreeuw werd ook de ijzeren ontsloten, en bevond ik mij voor eenige gewapende gendarmen en een tal van arbeiders, welke mij verbaasd aanstaarden. Het was natuurlijk niet de poort, waardoor ik binnengetreden was. Zes en veertig uren, dus twee nachten en een dag had ik in de onderaardsche gangen doorgebracht zonder een oogenblik te rusten. Mijne vrienden vond ik in grooten angst over mij, zij hadden eerst kort te voren vernomen, dat ik niet naar Marseille afgereisd was. Natuurlijk werd ik voor eenigen tijd aan het ziekbed vastgekluisterd, doch ik herstelde geheel en mocht er toen roem op dragen meer schedels aangeraakt te hebben dan iemand ter wereld.