Bediedenisse van der missen

[p. 11]

Dit es die bediedenisse van der missen in Dietsche.

Ic waent een salech mensche were,
Die, met woerden ende met lere,
Ander liede daer toe brochte,
Dat si herte, sin ende ghedochte
Keerden ane den ghenen al,
Die ie was ende bliuen sal,
Deus: want ict gherne saghe,
Dat elc mensche Gode an laghe
Vele meer, dan hi doet
Om dit verganclike goet.
Ic woude elc mensche wiste,
Of liete hem wisen met liste,
Wat ghenaden, welke salicheit
Ane die heileghe misse leit.
Ic wane sise dan dicke sochten,
Dat sise hoerden alsi mochten;
Want wi moghen weten ghewisse,
Dat alsoe vele ane die misse
Ghenaden ende salicheiden leit,
Als in die sonne stoues geit.
Want menech luttel weet,
Waer omme hi te missen geet,
Ende in sijn herte niet en dreghet,
wat ane die heileghe misse leghet,

[p. 12]

25

Soe willic, bider helpen ons Heren,

 

.I. deelken den mensche leren,

 

Alsoe verre als ane die dude,

 

Gheweten moghen leke lude.

 

Dat doe ic al omme dat,

30

Dat elc mensche des te bat

 

Hem seluen wille daer toe keren,

 

Dat hi hore den dienst ons heren.

 

 

Waer omme men die clocken luut.

 

 

Men plach, in die oude ee,
.I. bosine te blasen of twee,
Na die ioedsche wise mede.
Alle tfolc samende in .j. stede.
Als tfolc wert kenlijc dies,
Dat men dierste bosine blies,
Soe en mochten si niet langher beiden,
Maer, met haesten, hem der waert ghereid[en];
Daerna blies men ene andre,
Soe moeste tfolc te samen w[andren],
Op dat si haestelike quamen;
Daerna blies men dan te samen,
Soe was tfolc te samen comen,
Die dat blasen hadden vernomen.
Voer dat blasen hebben wi die clo[cken],
Die ons nu ter kerken locken;
Alse wi nu die clocken horen
Ierst werf luden op den toren,
Soe selen wi ter vaert
Ghereiden ons, ter kerken waert;
Alse men die ander clocke luut,
So selen wi sijn comen uut,
Ende haestelike ter kerken gaen.
Alse wi horen te gader slaen

[p. 13]

 

Alle die clocken, so sele wi wese

 

In die kerke, ende daer lesen

 

Onse ghebede oetmoedelike,

60

Ane onsen Here van hemelrike.

 

Wi souden alle sorghen laten,

 

Dat mochte onser sielen baten.

 

Wi selen wenen om onse sonden,

 

Daer wi mede sijn ghebonden,

65

Ende hebben gansen rouwe

 

Om die sonden, die wi bouwen.

 

Wine moghen ieghen niemen spreken,

 

En doe ons noet, dan sele wi bre[ken]

 

Ons daer af, als wi ierst moghen,

70

Ende ons ieghen Gods werke voeghen.

 

Daer peinsen die liede luttel an,

 

Beide vrouwe ende man,

 

Die dicke runen ende kiuen,

 

Ende onghestier in die kerke driuen.

75

Die bose viant al die wort,

 

Die hi in die kerke hort,

 

Die onnutte ende idel sijn,

 

Scrijft hi in dat herte sijn,

 

Ende houtse vaste in sijn oghen,

80

Om dat hi daer mede moghen

 

Den mensche vor Gode wroeghen,

 

Ende van sinen Sceppere ontvoegen,

 

Alse bi redene gheuen moet

 

Van sinen leuene, eist quaet of goet.

85

Alle die kerke ende alle choer,

 

Beide achter ende voer,

 

Es vol alder salechede,

 

Ende van heileghen enghelen mede.

 

Die enghele bidden onsen Here,

90

Dat hi ons in herte kere,

[p. 14]

 

Ende wi behouden moghen bliue

 

Beide ane siele ende ane liue.

 

Sal men singhen ofte lesen

 

Die misse, daer en sal niet wesen

95

In den choer, sonder u gedacht

 

Vaste ane onse Here ghehacht.

 

Want alsoe als die see

 

Es vol waters, ende die snee

 

Alsof vol es die misse

100

Alder heilecheit ghewisse.

 

Alsoe als men can ghetellen niet

 

Dat stof, dat in die sonne vliet,

 

Alsoe can niemen, die leuet,

 

Ghetellen wat ons God gheuet

105

Met sier ghenaden, als wi nu sien

 

Die misse, met gansen rouwe ghescien.

 

 

Die .X. ghenaden vander Missen.

 

 

God gheuet sonderlinghe
.X. ghenadelike dinghen
Elken mensche, als hi hort
Met rechten gheloue der missen wort.
Dierste es, dat hem God vergheuet
Die sonden, die hi ghedaen heuet.
Dander es, dat hem besteet,
Dat hi den heileghen gheest ontfeet.
Dat derde es, dat des bidders wort
Onse Here te lieuer hort.
Die vierde ghenade es, dat
Die enghel, dat si des te bat
Den mensche in dogheden ghesterken,
Ende behoeden van quaden werken.
Dat vijfte es, dat wi wel bederuen
Rechts gheloue, als wi steruen,

[p. 15]

 

Die hem God gherne verleen

 

Die hem in die misse dient.

125

Dat hi van dogheden in dogheden gaet

 

Die mensche, dats die seste graet.

 

Die VII^de es, dat onse Here

 

Te lieuer hort den bedelere,

 

Dats die priester die daer sinct,

130

Ende die misse volbrinct;

 

Niet en sinct hi allene,

 

Maer den kerstine ghemene.

 

Die achtende vander missen,

 

Den mensche in verlanissen,

135

Stercheit, ende wetenheit,

 

Des heilechs gheloue der ontfermecheit.

 

Die neghende es, dat sijn vaghevier,

 

Dat hem worden soude al te suer,

 

Wesen moet des te minder,

140

Beide hier ende ghinder.

 

Die X^de es, dat onse Here

 

Hem voeghet ieghen den mensche sere,

 

Ende doet hem behoedichede,

 

Ane siele ende ane liue mede.

145

Want ons alsoe vele goets ghesciet,

 

Dat wie dat onsen Here siet

 

Van dien, dat wi die misse horen,

 

So dunke si nu wel wesen dore,

 

Ende recht vermalendijt,

150

Die niet gherne in alder tijt

 

Die kerke ende die misse sochten,

 

Al sijt wel volbringhen mochten.

 

 

Die pape dwaet sine hande.

 

 

Alse die priester die misse reet,
Tierst dat hi dan ane veet,

[p. 16]

155

Dats, dat hi sine hande dweet,

 

Ende trect ute sine anecleet.

 

Dat bediet niet allene,

 

Dat sine hande selen wesen rene,

 

Maer sijn herte uten gronde

160

Sal wesen rene van alder sonde.

 

 

Van der Amicten.

 

 

Soe nemt hi enen doec wit,
Die gheheten es amit,
Die hem om die side strect,
Ende sijn hoeft al omme bedect.
Biden doeke wi verstaen,
Dat Jhesus, doen hi wert gheuaen,
.I. doec, als ons seit die scrift,
Was ghebonden vor sijn ansicht.
Die ioden sloegen ende staken
Dese wort si te hem spraken:
Bestu Gods sone, die leuet,
Gheraedt, wie die ghesleghen heuet!
Die amit, die ic noemede eer,
Die betekent ons noch meer:
Hoe hem xpc. onse Here
Oetmoedichde so sere,
Dat hi sine Godheit breit
Bedecte metter menschelijcheit.

Van Aluen.

 

 

Nu trect hi ane .i. linen ghewant,
Dat .i. alue es ghenant,
Dat bedect die ander lede.
Daer es ons betekent mede
Jhesus Cristus witte cleet,
Daer hi groet spot in leet,

[p. 17]

180

Dat hem die quade Herodes dede,

 

Ende alle sine meyseniede mede,

 

Doe Pylatus ute sier hande

 

Jhesum tote Herodesse sande.

 

 

Vanden Gordele.

 

 

Ic wane tgordel hier an si;
Daer es ons betekent bi
Die ghesele, daer Pylatus mede
Onsen Here gheselen dede.

Vander Stolen.

 

 

Ene stole nemt hi dan,
Daer es bouen .i. cruce an;
Si hanghet bider siden neder;
Om den hals comt si weder.
Dat bediet Jhesus verdriet,
Dat hi in ertelike liet,
Van allen sinen kinschen daghen,
Tes hi aent cruce wert gheslaghen:
Die was groet ende menegherande.
Die stole betekent ons die bande,
Daer hi mede wert ghebonden
Ane die columme tien stonden,
Doene Pylatus dede slaen,
Alsoe dat men bloet sach gaen
Ute allen sinen leden,
Beide bouen ende beneden.

Vander Hantvane.

 

 

Soe neemt hi ane die luchterhant,
.I. hantvane eist ghenant,
Bi ghelike oft ware .i. scilt,
Die men vor den viant hilt.

[p. 18]

 

Dat betekent ons die ban

 

Dier die joden alte hant

215

Onsen Here mede cnochten,

 

Doen sine voer tgherechte brochten.

 

Oec verstant wi daer mede

 

Ons Heren moghenthede.

 

 

Van Casughele.

 

 

Hier na trect hi ane .i. cleet,
Dat .i. casughele heet;
Dat betekent ons tpellen,
Dat die riddren ende haer ghesellen
Deden onse Here ane trucken.
Hi liet hem op sijn hoeft drucken
Enen crone, van dornen lanc,
Die hem dor die swarde dranc.
Met hem hadden hi hare spot,
Ghelijc of hi hadde gheweest .i. sot;
Si riepen alle Pylatus an:
Laet ons crucen desen man,
Die ons al dus sere laect,
Dat hi hem Gods sone maect.
Bider casughele moghen wi proeuen,
Alse hise ierst an heeft ghetoghen,
Dat si es alse .i. clocke ghescapen.
Daer na leit mense den papen
Op die erme. Daer proeuen wi bi
Dit si ghelijc .i. scilde si.
Dat betekent ons sere
Die groete lieue, die onse Here
Droech ane menschelike nature.
Daer omme verloestise so diere,

[p. 19]

 

Niet met gode no met goede

 

Maer met sinen ghebenendiden bloede.

 

 

Confiteor.

 

 

Soe staet die pape vor den outaer;
"Confiteor" so seit hi daer,
Vor sine daghelike sonden.
Doch soe moet hi sijn ontbonden
Van allen sonden ghemene,
Beide groet ende clene.

Nu sinct hi ane dat ierste wort,
Datter heilegher missen hort,
Dat heet introitus.
Dat bediet ons aldus
.I. inganc of .i. aenbeghin.
Daer es ons betekent in
Dat roepen, dat die oude vadere,
Ende die propheten alle gadere
Roepen op waert ane onsen Here,
Doe hem des verlangde sere,
Dat hi alte langhe was.
Daer omme sprac Ysayas:
Vergaue God, woustu storen
Den hemel, ende worden gheboren.
Wi sien wel, dat introitum
Singt men na, dat es daer om:
Ierst warf loeft men daer mede
Die almachteghe godhede,
Ander warf die menschelijchede,
Dese sijn in Cristus bede.

[p. 20]

Kyrieleyson.

Eest alsic nu daer na versta
Kyrieleyson volghet daer na;
Dat wanic dat in Dietsche si:
Here ontfermedi ouer mi.
Dese worde die sijn drie:
Der triniteit sinct men die,
Dander xpm sinen sone,
Die derde vrucht, die hier comt of,
Dats den heileghen gheest lof.
Elc wort men driewerf sinct;
Dat proeuic dat ons .i. brinct
IX worde, die sijn ghelike
IX choren, die sijn in hemelrike.

Gloria in excelsis Deo.

 

 

Hier na seit men den priester saen
In midden vor den outaer staen.
Hi singhet lude ende vroe:
Gloria in excelsis Deo!
Dat bediet: lof ende ere
Si, hier bouen, onsen Here!
Die in den choer sijn, singhen vort
Al, dat daer toe behort.
Dat die priester in midden steet,
Dan es sonder sake niet,
Want daer selen wi proeuen bi,
Dat onse Her gheboren si
Voer mi noch vor di allene,
Maer vor alle die werelt ghemene.
Dit gloria es dat lof,
Dat die enghel sanc daer of,

[p. 21]

300

Dat onse Here gheboren was,

 

Dat sijns Maria maghet ghenas.

 

Dinghel sprac den herden toe,

 

Die opten velde waren doe:

 

Groete bliscap condic u:

305

.I. kint es gheboren nu

 

Te Bethlem, dat die werelt al

 

Van haren pinen verlossen sal.

 

Die IX choren sijn die scaren

 

Van englen, die met hem waren,

310

Die alle mede lof ende ere

 

Songhen onsen lieuen Here,

 

Gloria in excelsis Deo!

 

Dit lof hoert der bliscap toe.

 

In den aduentu singt men niet;

315

Dat laet men om dat verdriet,

 

Dat die propheten wilen ere

 

Hadde, doen hem langde sere,

 

Dat onse Here neder quam,

 

Ende dese uter pinen nam

320

Oec sinct men, allelua!

 

Dat doet men, alsic versta,

 

Om die hope, die die propheten

 

Hadden, doen hem was gheheten

 

Dat hi neder comen soude,

325

Ende oec verlossen woude.

 

 

Van .ii. Kersen.

 

 

Wanneer men die misse sal beghinnen,
Sal men .ij. kersen brenghen
Ende setten opten outaer;
Die moeten beide bornen daer.
Nochtan dat moghelijc ware,
Dat .M. kersen ten outare

[p. 22]

 

Alle lichten, doch mochte men nich

 

Die misse singhen sonder licht.

 

Bider ere kersen selewi verstaen

335

.I. sterre, die men op sach gaen,

 

Ende bliken als .i. ghelas,

 

Doen Jhesus gheboren was.

 

Die selue sterre men scinen sach

 

Vuer die cribbe, daer God in lach;

340

Dander kerse bediet die sterre,

 

Die die coninghe van verre

 

Leiden ute haren lande,

 

Doen si brochten dofferande

 

Onsen Here drie vout,

345

Merre, wieroc ende gout.

 

 

Dominus vobiscum.

 

 

Ten volke keerde hi hem daerna
Die priester, alsic versta,
Dominus vobiscum seit hi.
Dat bediet, dunct mi,
Dat onse Here bi hem si,
Of het es gheseit daer bi,
Dat God des volx bede hore.
Die dan sijn in den core,
Antworden den priester toe,
Et cum spiritu tuo.
Dat bediet die selue here,
Die dus bids, dat met ons were,
Die si in di ende metti ghesterken,
In allen dogheliken werken.

[p. 23]

Die Collecten.

Die collecten leest hi dan;
So soude vrouwe ende man
Alle vallen op hare knien,
Ende bidden Gode, dat moeste ghescien,
Dat die pape bidt daer.
Wi willen weten ouer waer,
Dat alle collecten sonderlinghe
Biden alle saleghe dinghe.
Biden collecten selewi merken,
Dat onse Here, in allen kerken
Sier moeder wille dede,
Ende dienen haer gherne in elke stede.

Die Epistele.

 

 

Die epistele es hier bi.
Dat bediet, dat ghesent si.
Daer bi selen wi verstaen
Dat predeken ende dat omme gaen,
Dat die apostelen wilen deden,
Om onsen Here in meneghen steden.
Oec so proeuen wi daer an,
Dat die goede sente Jan
Predecte so uter maten wel,
Dat die liede waenden wel,
Dat hi selue die ghene ware,
Dien hi predecte openbare.
Neen, sprac weder sente Jan,
Na mi comt .i. ander man;
Ic ben niet wert, dat ic ontdoen
Soude die riemen van sinen scoen.
Ic ben .i. stemme, seide hi;
Dats ghesproken ghelike bi:

[p. 24]

 

Alsoe als .i. stemme es clene

 

Jeghen alle die werelt ghemene,

 

Alsoe clene benic wel

 

Jeghen die ghene, die comen sel.

 

 

Gradael.

Alse die epistele es ghelesen,
Tierste sal daer na wesen
Dat gradael, dat die graet,
Die van dogheden in dogheden gaet.
Allelua! singt men dan
Metten verse, datter volghet an.
Allelua, dats es: lof onsen Here!
Biden verse sele wi leren:
Goede werke, ghestadechede.
Oec selewi proeuen mede
Dat niemes lof en es Gode bequame,
En si, dat hi hem der sonden scame.
Lof ende ghebet en es niet goet
Hem, die quade werke doet.
Dat gradael, dat ic noemede eer,
Dat betekent ons noch meer,
Hoe dat die goede sente Jan
Mede wijsde xpm an.

Sequentie.

 

 

Si wilen sinct men daer na
Sequentien, daer ic in versta,
Dien groet lof, dien groet ere,
Die die heileghen onsen Here

[p. 25]

 

Hier bouen doen in die claerheit

 

Welc dat si, en wetic niet.

 

 

Tract.

 

 

Als allelua es gheseghet,
Den tract men te singhene pleghet.
Dat bediet, hoe si waren,
Die Israelsche scaren,
In groten pinen, in swaren bande,
Dogheden in Egyptenlande.
Dat ewanghelium sal men lesen,
Dat sal hier na dierste wesen.
Die scrift seit, dat outaer
Bediet ons die warheit claer.
Dat die pape daer na dringhet
Sine lippen, eer hi singhet,
In .i. teken, dat die wort
Der ewanghelien, die ghi hoert,
Waer si, ende onse Here
Heeft ghesproken tonser lere.

Dominus vobiscum.

 

 

Dominus vobiscum! sinct hi nu,
Dat bediet: God si met u,
Ende make u herte vri;
Ende elc mensche, die hier si,
Die ewanghelie so versta,
Dat hem in sijn herte ga.
Et cum spiritu tuo!
Singt die choer daer toe:
Ende dat God oec, met sinen gheeste
Hem daer toe volleeste,
Dat hi werdech moeste wesen,
Die heileghe worde te rechte lesen.

[p. 26]

 

So maect die pape .i. crusekij

 

Op boec; daer ment hi in,

 

Dat hi daer, na die selue lere,

 

Wille leuen emmermere:

450

Want hi ghepijnt wert so sere,

 

Want hi, om onser sielen bederf,

 

Bitterlike aent dat cruce sterf.

 

Dat dit elker manlijc seit,

 

So en sal hi des laten niet,

455

Dat hine seine hem mede,

 

Vor des duuels behendechede,

 

Dat hare herte niet en verkere

 

Vanden worden der heilegher ere.

 

.I. ander cruce maect hi

460

Vor sijn herte, daer hi bi

 

Hem wille in sijn herte draghen,

 

Die dor hem wert ant cruce gheslaghen.

 

Hi maecte een vor sijn vorhoeft,

 

Of hi sprake: mine siele proeft

465

Grote ghenade met groter vromen,

 

Die haer vanden cruce es comen.

 

Die leringhe van desen worden,

 

Die si lesen opt noerden,

 

Dat betekent, hoe onse Here

470

Hem wapende metter seluer lere.

 

Biden duuel, die es wide,

 

Betekent men die nort side.

 

Dat ewanghelium leest hi dan,

 

Ende noemt den heileghen man,

475

Die ons dit heeft bescreuen.

 

Es daer dan aen dit leuen,

[p. 27]

 

Mantel, hoyke ofte caproen

 

Dat selewi vanden houede doen,

 

In .i. teken, dat men ons daer

480

Die gherechte waerheit maket cla[er].

 

Op dat wi .i. luttel ere

 

Dede der heilegher lere,

 

Soude wi .i. luttel bucken,

 

Dat heileghe gheloue ane ondrucken,

485

Ende ons herte daermede verbouden,

 

Alsoe dat wie gherne wouden

 

Vor dat heileghe ghelove striden,

 

Beide daer ende tallen tiden.

 

Als dewanghelie es ghelesen,

490

Ieghelijc, die daer heeft ghewesen,

 

Maect .i. cruce vor sijn ansichte

 

Om dat niet sduuels scichte

 

Den mensche vort bedreghen mog[he],

 

Ende trecken wech ute sier oghe.

495

Hier na cust die pape den boec,

 

Daer ons met es betekent oec,

 

Dat hi si hoefsch ende rene,

 

Ane sinen monde niet allene,

 

Maer ane al gader sine liue,

500

Ende vort altoes cuusche bliue.

 

het voeghet wel, in alder stonde,

 

Dat hi si cuusch van sinen monde.

 

 

Credo in unum.

 

 

Credo in unum, singt hi vort;
Dat sijn des gheloue wort,
Of hi spreke bi ghelike:
Ic gheloue, dat God van hemelrike

[p. 28]

 

Selue sprac dese wort

 

Die ghi van mi hebt ghehort.

 

Ic gheloue oec dat hi dede

510

Vele tekene in menegher stede.

 

Blinde, siende; lamme, gaende;

 

Stomne (sic), spreken; dode, op staende;

 

Doeue, horen; martelaren, ghesont.

 

Hier omme, ter menegher stont,

515

Hem die ioden te volghene plaghen,

 

Want sijt dicke van hem saghen.

 

Dit gheloue ons die pape leert,

 

Als hi hem tote ons omme keert,

 

Ende Dominus vobiscum singt,

520

Ende sine meninghe in ons brinct.

 

Dat wi alle met hem gheloven

 

In dat teken, singt daer bouen

 

Dat choer: et cum spiritu tuo.

 

Alle ghelouen wi al soe,

525

Of hi sprake ghelike bi,

 

Des ghelouen gheloue wi.

 

 

Oremus.

 

 

Oremus singt die pape vort;
Bidden wi, bediet dese wort.
Daer in maent hi ons ter stede,
Alse wilen onse Here dede
Sine iongheren, op dat si quamen
Niet in coringhen hars lichamen.
Dat was .i. luttel vor dien tiden,
Dat hi die pine wilde liden.

Men singt den offersanc.

 

 

Den offersanc sinct men dan.
Dat choer beghint ierst werf an
Bi ghelike, of alle scaren

[p. 29]

 

Spraken, die in die kerke waren

 

Om dat gheloue ende die ghebede,

540

Volghen wi den priester mede.

 

Alse die mensche hort singhen

 

Desen sanc, sal hi bringhen

 

Iet van sinen goede daer,

 

Ende legghent opten outaer,

545

In .i. teken, dat hi verdiende

 

Die rijcheit, die hem God verleende.

 

Die oec des goets niet en heeft,

 

Ende in armoeden leeft,

 

Die offere sijn gherecht gheloue,

550

Ende sijn ghebede daer boven.

 

 

Noch dwaet die pape sine hande.

 

 

Echt na der offerande
Dwaet die pape sine hande;
Dat betekent reinechede
Sijns lijfs, ende sier sielen mede.
In mijn herte dunket mi,
Het voeghet wel, dat hi reine si,
Die den ghenen handelen sal,
Die selue Here es bouen al.
Mi dunke, dat hi hier na niet en beide
Die pape, maer den kelc ghereide;
Daer moeten .iij. dinghen toe sijn:
Terwe, water ende wijn.

Vander Terwen.

Bider terwen wi leren
Den heileghen lichame ons Heren.
Dat mach wel bi ghelike sijn;

[p. 30]

 

Want wi vinden bescreuen

 

Dat onse Here sijn selfs leuen

 

.I. taerru coren gheliken woude,

 

Dat vrucht in derde draghen soude.

570

Dat orcont diet wel wiste

 

Sente Jan ewangheliste.

 

 

Vanden Wine.

 

 

Biden wine verstaen wi bloet,
Dat Jhesus uter siden woet.
Dat mach wel bi ghelike sijn:
Want alsoe alse men den wijn
Pinen ende persen siet,
Eer hi uter druuen ghiet,
Alsoe was xpc onse Here
Ghepijnt ende ghepassijt sere
Ane dat cruce, eer bloet
Neuen spere ute sier siden woet.

Vanden Watre.

 

 

Biden watre sal men merken
Onse vrouwe, der heilegher kerken.
Dat water ghiet men in den wijn
Maer dat moet so clene sijn,
Dat die wijn, bi sier cracht,
Den watre neme sine macht.
Dan es sonder sake niet:
Want die heileghe kerstenheit siet,
Dat dese redene waer mach sijn,
Dat seghet sente Augustijn,
Hoe God, van deser seluer sake,
Tote kerstenheden sprake:
Niet verwandelt mi in di,
Maer du wors verwandelt in mi.

[p. 31]

 

Waer omme men dat water brinc

 

Ende toten wine minct,

 

Dat wyset ons die heileghe lere:

 

Want doen xpc onse Here

600

Leet der doet onghemac,

 

Longhijs hem in die side stac.

 

Die scrift seit, datter uut woet

 

Beide water ende bloet.

 

Hier omme vint men dese rede,

605

Datter water moet wesen mede.

 

Als die kelc es bereit,

 

Alsic tote u hebbe gheseit

 

Gaet die pape in midden staen,

 

Ende beghint den kelc ane vaen.

610

Hi heften op, hi heften hoghe,

 

Op soe siet hi metten oghe,

 

Bi ghelike, of bi Gode

 

Die selue offerande bode.

 

Ter seluer stonde so bidt bi,

615

Dat hem ontfankelike si,

 

Ende hem wille staen in staden

 

Met sier hulpen, met sine ghenaden

 

Dat die dienst alsoe goet

 

Worden moet, die hi doet,

620

Dat hem si ere ende lof,

 

Ende hem seluen comen daer of

 

Vrome ende salecheit,

 

Ende der ghemeender kerstenheit.

 

 

Die pape buct voer den outaer.

 

 

Soe set hi den kelc neder
Ende buct selue weder,
Ende vout sine hande,
Neuen sine offerande.

[p. 32]

 

Echt bidt hi mildelike

 

Der moghtentheit van hemelrike:

630

O heileghe drievuldicheit!

 

Ontfanc mine offerande, die ic bereit

 

Hebbe dier moghenheit,

 

Om die pine, die xpc leit,

 

Ende alle sine heileghen mede.

635

Dat mine offerande in die stede

 

Alsoe ghedane worden moete,

 

Dat si si minen sielen boete,

 

Ende mijns lijfs mede,

 

Ende der ghemeender kerstenhede.

 

 

Orate.

 

 

Daer na hem die pape keert
Omme, ende ons daer mede leert,
Ende sprect dit wort orate:
Daer in proeuic onse bate.
Hi seit tote ons: bidt vor mi nu,
Ende ic sal weder bidden vor u.
Dat onser alder ghebedekijn
Gode moet ontfankelijc sijn!
Wi selen proeuen bi deser sake
Hoe xpc tote sente Peter sprake:
Peter ic hebbe ghebeden vor di,
Dat dijn gheloue ghestadech si.
Want du .i. deel bekers sijs,
Wes ieghen dine brodere wijs;
Stercse oec met dinen line,
Dat elc in sijn gheloue bliue.
Biden broedren wi leren
Ander iongheren ons Heren.

[p. 33]

 

Hier na leest men die secreten

 

Dat wanic, dat in Dietsche heten

660

Anders niet dan heimelijcheit,

 

Daer grote miltheit in leit,

 

Die sal men stillekine lesen.

 

Der moet alsoe meneghe wesen,

 

Alse der colecten was,

665

Die men ierst ter missen las.

 

Bider secreten sele wi leren

 

Dat heimelijc ghebet ons Heren,

 

Doent was biden tiden,

 

Dat hi die pine wilde liden.

670

Vader! sprac hi, of moghelijc si,

 

Desen kelc laet gaen vor bi;

 

Doch ghesciet niet die wille mijn

 

Maer die dine, die moet sijn.

 

Biden kelke so meende hi

675

Die grote pine, die hem was bi.

 

Biden sancten sele wi verstaen,

 

Dat hemelijc te gader gaen,

 

Dat die ioden nachts daden,

 

Hoe si mochten dat gheraden,

680

Dat si mochten, bi eneghen dinghen,

 

Jhesum van den liue brenghen.

 

Si spraken: laet winen te liue bliuen,

 

Die Romeine selen ons verdriuen,

 

Ende die ghemene werelt sal

685

Ane hem ghelouen ouer al.

 

Daer sprac dus .i., hiet Cayphas,

 

Die daer .i. Busscop was:

 

Beter es dat .i. man sterue,

 

Dan die werelt al bederue.

[p. 34]

690

Lude sinct die pape hier na:

 

Per omnia secula!

 

Dat betekent, dat God onse Here

 

Lude predecte ende sere,

 

Doen hi Laseromme met node

695

Hadde verwect vander dode.

 

Sine groete hi ons bringt,

 

Ende domius vobuscum singt.

 

Die choer groten weder doe:

 

Et cum spiriti tuu.

700

Welc die sin hier af mach wesen,

 

Es hier dicke ghenoech ghelesen.

 

 

Sursum corda.

 

 

Soe sinct hi: sursum corda.
Dats, alsic mi ver versta,
Dat hi ons allen maent daer in,
Dat wi herte ende sin
Rechten op, ane onsen Here,
Ende ander ghepeisen van onsen kere.
Dignum et iustum est,
Hets recht nochtan best.

Prefacie.

 

 

Die prefacie singt hi dan,
Daer ons es betekent an,
Hoe God quam uter woestinen.
Doe quam Martha ende Maria in den weghe sine,
Ende clagheden met groter noet,
Dat hare broeder ware doet,
Die genoemt was Lasarus.
Doe antworde Jhesus aldus:

[p. 35]

 

Legt u claghen neder

 

Ic verweckede u uwen broeder weder.

720

Ghi selt mi leden ter stede

 

Daer hi es, ende gaet oec mede.

 

Doen onse Here was comen,

 

Daer hi sijn graf hadde vernomen,

 

Hi hiet ontdekken tgraf,

725

Ende den serc legghen af,

 

Daer dat graf mede was beuaen.

 

Doen dit al gaders was ghedaen,

 

Stont daer Jhesus onse Here,

 

Ende weende uter maten sere.

730

Suchtende sprac hi dese wort:

 

Laserus! comt hier vort!

 

Hi quam met ghecnochten banden,

 

Beide ane voete ende ane handen.

 

Doen wert ontbonden Laseruus,

735

Ende ghinc met hem thuus.

 

Ic wane Jhesus bi hem sat,

 

Ende met hem dranc ende at,

 

Voer palmen opten vridach,

 

Seit die scrifture, die dit sach.

740

Na dat die hoghe tiden sijn,

 

So bringhe si hare prefacie in.

 

Der prefacien es tiene.

 

Van hem allen ens ghene

 

Hare eighen worde brenghen in,

745

Die daer toe ghenoeghet sijn.

 

Dats die pape, die daer singt;

 

Sine meninghe daer toe brengt,

 

Dat hi Gode moghen louen,

 

Metten enghelen al hier bouen.

 

 

[p. 36]

Sanctus, sanctus, sanctus.

Daer na singt die choer aldus:
Sanctus, sanctus, sanctus!
Recht of hi hem maecte ghelike,
Den inghelen van hemelrike,
Ende hi Gode wilde louen
Metten inghelen al hier bouen.
Dit wort sanctus sinct men drie
In die bedinghe, dat ic sie,
Dat het es ghedaen te eren
Der drievuldicheit ons Heren.
Bi desen sanctus sele wi verstaen
Die groete ende dat wel ontfaen,
Dat die joden xpm deden,
Doen hi te hem quam ghereden,
Tote Jherusalem in die stat.
Ouer waer vinden wi dat,
Dat nie al selke werdichede
Noch al selke ere mede
Noit dor man en wert ghedaen,
Alse wi in palmsondaghe verstaen.
Desen lof groet uter maten
Wert hem qualike ghelaten:
Daer na, in corter tiden,
Daden si hem die scande liden,
Doe wert hi ghelachtert mere,
Dan sine gheprijst hadden ere.

Stille.

 

 

Hier na seit die pape die stille.
Ic proeue, dat ic niet en wille
Soe verre ontbinden, alsic mochte.
Het ware quaet dat men ontcnocht[e],

[p. 37]

780

Dat verholen bleue alte male.

 

Oec en voeghet niet wale

 

Dat men broet den honden gheeft,

 

Daer dat ghemene volc bi leeft.

 

 

Die pape cust.

 

 

Echt buct die pape daer,
Ende cust den outaer,
In .i. teken, dat hi wille
Daer vor nighen, in die stille,
Dinghen, die vor sceden sijn.
Dat hi buct, daer proeuic in,
Hoe sente Peter wilen ere
Boech int graf tonsen Here.
Bi desen buckene es ons bereit,
Dat hi, nader menschelijcheit
Drier hande ghebede las,
Eer hi die pine lidende was.
Vader! sprac hi, mi doet niet wel
Die pine, die ic liden sel,
Doch en staet si mi niet tonberne,
Want ic lijdse wel gherne:
Om dat hi vander hellen sure
Wilden verlossen menschelike nature
Oec so bidt hi ander weruen,
Voer sine ionghere bederuen.
Derde werf bat hi ghereit,
Vor des menschen salecheit.
Wat die pape doet mere,
Tes hi heeft onsen Here,
Dat betekent ons die pine,
Daer hem in stont te sine

[p. 38]

810

Van des donderdaghes vroe,

 

Tote in vridaghe ter noenen toe.

 

Soe wie ghelouech wesen wille,

 

Die merke dan in die stille,

 

Bides papen ane ghedacht,

815

So wert daer wonder groet ghewracht:

 

Beide wijn ende broet

 

Es Jhesus vleesch ende bloet,

 

Daer, in die selue misse;

 

Sijn vleesch, sijn bloet, so ghewisse,

820

Alst inden cruce was,

 

Doen die werelt daer bi ghenas.

 

 

Die pape heft onse Here.

 

 

Die pape heft onsen Here.
Daer bi sele wi alle leren,
Datten die joden hoghe op boerden,
Doen si sine lichame scorden,
Ende hem die pine deden doghen,
Vor alle des volc oghen.
Oec sele wi hier bi merken,
Als die priester inder kerken
Gode op heft openbare,
Daer hi staet vor den outare,
Alsoe openbare, ten ionxsten daghe,
Comt hi ter lester claghe,
Ende sal tonen sine wonden
Wi bidden oec ter seluer stonden,
Dat hi ons allen verlene,
So, dat onse herte worde rene,
Ende van allen sonden vri,
Daer si mede becommert si.

[p. 39]

840

Met rechten biechten, met rechten gheloue,

 

Alse wi sceden van desen stoue;

 

Ende brenghen ons in dat rike,

 

Dat hi cochte bitterlike.

 

 

Die pape staet cruuswijs.

 

 

Soe staet die pape cruuswijs,
Daer in maect hi ons wijs,
Hoe dat xpc onse Here
Wert gherect harde sere
Ane dat cruce, met allen leden
Beide bouen ende beneden,
Dat hem mochte, uut ende uut,
Sine lede tellen dor sine huut.

Die pape ontdoet sine erme

 

 

Die pape laet hier na gaen
Sine erme, dat wi verstaen,
Hoe xpm ter hellen quam,
Die hi brac, ende ute nam
Diere in sonden hebben gherot,
Om dat si braken sijn ghebot.
Echt hout hi sijn hande hoge.
Ic wane, ic daer in proeuen moge
Dat Jhesus van hemelrike,
In eens leuwen ghelike,
Opverstont vander doet.
Daer na niet lanc den Here groet
Saghen sine te hemele varen.
Die iongheren, die met hem waren,
Voeren met hem int heileghe lant,
Tote sijns vader rechterhant,
Enen gheweldich ende rike
Met hem te bliuene ewelike

[p. 40]

870

Wat hi vort doet, daer wi bi leren,

 

Die mertelie ons Heren.

 

 

Nobis.

 

 

Hier na sprect hi dit wort nobis,
Daer ons in betekent is,
Hoe ane den cruce onse Here
Sine sonden vergaf den mordenere.
Hi sprac: Here! peinst om mi,
Alse du coms daer dijn rike si.
Doen sprac Jhesus, die hem bereit
Altoes tonser salecheit:
Du selt heden, seit hi,
Int paradijs sijn met mi.
Ende soe wie dat dit wort
Nobis vanden pape hort,
Sal hem slaen voer die herte
Bi wilen, dat hem smerte,
Om sijn sondelike leuen,
Ende bidden, dat hem God moet vergheuen,
Doer sine grote ontfermecheit,
Die wi langhe hebben ghebeit,
Ende gheuen ons mildelike,
Na dit leuen, hemelrike.

Per omnia secula.

 

 

Echt singt die pape hierna:
Per omnia secula,
Ende vort oremus mede.
Daer in maent hi ons ter mede:

[p. 41]

 

Dat wi selen bidden oft wien

 

Maent hi ons in dien.

 

Dat hi daer na rechte vort

 

Singhet des pater nosters wort,

900

Daer in wist hi ons wel,

 

Wat of wien men bidden sel.

 

Seuender hande ghebedekijn

 

Wijst hi ons datter in sijn,

 

Die hopic, dat wi alle wel verstaen,

905

Die enegher tijt ter kerken gaen.

 

Wat helpet, dat ic langhe merre

 

In dese redene, ende verwerre?

 

Wat doech daer langher beiden,

 

Dat hi hem seluen es besceiden?

910

Daer bi haet al onspoet;

 

Langhe redene en es niet goet;

 

Die dunct mi wesen anders niet,

 

Dan lachter, pine ende verdriet.

 

Hier omme eist, dat ic niet en diede,

915

Want ic hope, dat alle die liede

 

Weten hi hem seluen wale,

 

Wat ic mene in Dietscer tale.

 

Dat pater noster sinct men lude.

 

Ic wane ons daer in bedude,

920

Dat men den name ons Heren

 

Met groten loue, met groter eren,

 

Predect nu al onbedect,

 

Daer dat heileghe gheloue strect.

 

Dat pater noster dat ic wane,

925

Dat betekent ons die trane,

 

Die xpc leet dor onsen noet,

 

Doen hi leet die bitter doet.

 

 

[p. 42]

Pater noster.

Die choer antwort den pape doe:
Sed libera nos a malo.
In .i. teken, dat alle die ghene,
Die in die kerke, sijn ghemene,
Hebben selen ontfermecheit,
Om die pine die xpc leit.
Daer toe maent ons sere wel
Redene, die men segghen sel.
Want men vint in die scrifture
Groet ghebrect in die nature.
Dat was, doe xpc was in pinen,
Dat die sonne liet hare scine;
Hem verdonkerde die dach;
Die erde men doen beuen sach;
Die herde stene al dore ende toren,
Ende die serke sach men scoren,
Die in den tempel te ligghene plaghen;
Die dode lichame, daer si laghen,
Die verresen tien tiden.
Wat menschelike herte mochte liden,
Dat sach dese criature
Doghen ons, in haer nature,
Want si doghen alle das,
Dat hare sceppere in pinen was.
Hoe mochte wesen so verwaten
Therte, dat mochte laten,
Ende moeste hebben ontfermecheit
Om die pine, die xpc leit,
En hadt doghen daer af gheen,
So wart herder dan .i. steen.

Die pape ane vaet die patene.

 

 

Hier na die pape daer hi staet,
Die patene ane vaet,

[p. 43]

960

Ende .i. ghebet leest hi stille,

 

Daer ic in merken wille,

 

Hoe Longhijs, dor die side,

 

Onse here stac tien tide,

 

Daer hi ane den cruce hinc.

965

Ende men sach datter ute ghinc

 

Beide water ende bloet.

 

Daer na niet lanc, doe hi was doet,

 

Wert hi gheheuen af,

 

Ende gheleit in .i. graf.

970

Die patene es ront,

 

Gheen ende men daer ane en vont.

 

Dat si es ront daer proeuic in,

 

Dat God es sonder beghin,

 

Ende sal wesen endeloes;

975

Hi was, hi es, hi blijft altoes.

 

Die pape cust die patene,

 

Daer wanic, dat hi in mene

 

Dat ghemene kerstenheit,

 

Bider pinen, die xpc leit,

980

Es versoent volcomelike,

 

Jeghen den vader van hemelrike.

 

 

Sacreren.

 

 

Als al dit es ghesien,
Dostie brect die pape in drien.
Dat bediet vierande sake,
Die ic u cont wille maken.
Dierste sake daert omme ghesciet,
Es betekent: der drievuldicheit;
Die andere, waer omme si si,
Dats, alsoe dunke mi,
Om drieande wesen,
Die wi oec van xpm lesen:

[p. 44]

 

Xpc wert gheboren sterflijc

 

Die redene es onbekenlijc,

 

Na der menscheit, die hi ontfinc.

995

Want hi wert in alder dinc

 

Menschelike in dien stonden;

 

Maer hine dede noit sonde.

 

Een ander wesen hadde hi,

 

Ic waent ons dus bescreuen si:

1000

Doen hi die sterke doet, die sure,

 

Hadde ghedoghet na sine nature,

 

Die hem quam vander menscheit an,

 

Wert hi begrauen also .i. man.

 

Vanden graue, daer hi in lach,

1005

Ghinc hi ute in den derden dach.

 

Doch wetic, dat niet en versciet

 

Die Godheit vander menscheit.

 

Dat derde wesen, dat hem was an

 

Dats, alsic gheproeuen can,

1010

Na sine opverrisenesse,

 

Wert hi mensche al ghewesse,

 

Starc ende onvergankelijc,

 

Euen gheweldich ende euen rijc,

 

Bi sinen vader daer bouen,

1015

Daerne noch die enghele louen.

 

Die derde sake, waerbi wi sien,

 

Dat men dostie brect in drien,

 

Es, dat xps in sinen leden

 

Was ghepijnt in drien steden,

1020

Ende wonden moeste liden:

 

In handen, in voeten, ende in siden.

 

Die vierde sake, alsic wane,

 

Es gheestelijc te verstane,

[p. 45]

 

Om driehande kerstenheit

1025

Daer ons die scrifture af seit.

 

Dierste, die seghe ghewonnen heeft,

 

Dats die ghene, die nu leeft

 

Met onsen Here, in hemelrike.

 

Die ander strijt daghelike,

1030

Dat sijn wi, die tallen tiden

 

Jeghen die coringhe striden.

 

Die derde kerstenheit, die ic mene,

 

Die maect haer sonden rene,

 

Dat sijn menschen, criaturen diere,

1035

Die noch in den vagheuiere

 

Bornen moeten toter ure,

 

Bitterlike ende sure,

 

Tes si worden ontbonden

 

Van al haren sonden.

1040

Omme dese .iiij. saken,

 

Sien wi daer .iij. sticken maken.

 

Die pape nemt der sticken twee,

 

Ende leitse op die patene min no mee;

 

Dat derde laet hi vallen neder

1045

In den kelc, ende decten weder.

 

Want daer men die menighe doet,

 

Es die lichame sonder bloet.

 

Dat bloet es buten den lichame,

 

Die God van Marien name.

1050

Die pape nut die ander twee;

 

Dat betekent ons die ghene,

 

Die dit met rechten ghelouen;

 

Si comen alle hier bouen;

 

Dat bediet ons aldus

1055

.I. pape, heet Ghernacius.

[p. 46]

 

.I. ander bedieden vinden wi

 

Dat wanic dat noch beter si:

 

Biden sticke, dat men doet

 

In den kelc, ic proeuen moet

1060

Hoe hem Jhesus onse Here

 

Offerde, te louen ende teren

 

Sinen euweliken vader,:

 

Ende sine enghelen alle gader,

 

Ende die vroude alsoe ghelike,

1065

Sine heileghen in hemelrike.

 

Dander deel doet men ons verstaen

 

Hoe xpc woude anegaen,

 

Dat hi hem offerde ghereit

 

Vor des menschen salecheit.

1070

Biden derden sticke ic lere,

 

Hoe hem offerde onse Here

 

Voer die ghene, die sure

 

Bornen in den vagheuiere.

 

Vanden sticken elc deel:

1075

Es Jhesus lichame al gheel,

 

God ende mensche volcomelike.

 

Dit proeft men beghelike:

 

Ic neme .i. spieghel di es gheel,

 

Daer af makic drie deel.

1080

In elc sticke vanden drien

 

Mach eghelijk mensche sien,

 

Sijn ansichte ghedaenhede

 

Dat es noch in menegher stede:

 

Sprect oec .i. enech wort:

1085

Daer het menich mensche hort;

 

Doch eist .i. wort, dat si alle horen

 

Spreken met haren oren.

[p. 47]

 

Dus moghen wi bi ghelike sien

 

Dat elc sticke vanden drien

1090

Es God ende mensche. Dat dit es waer,

 

Proef ons redene openbaer.

 

 

Per omnia secula.

 

 

Die pape sinct echt hier na:
Per omnia secula;
Hi bidt dat, in desen liue
Die vrede Gods met hem bliue,
Ende dien euweghen vrede
Met ons allen bliue mede;
Desen vrede bidden wi toe,
Et cum spiritu tuo.

Agnus Dei.

 

 

Agnus Dei! singt men vort.
Driewerf singt men dese wort.
Want xpc anden derden dach
Stont op, uten graue daer hi in lach,
God ende mensche sonder waen.
Anders moghen wijt verstaen
Want, na der propheten wensce,
Wert hi gheboren sterflijc mensche,
Ende heeft ons, sonder faelghieren,
Verloest oec na drie manieren.
Ierst werf hi ons verloeste,
Vanden sonden, die ons porste,
Die ons waren comen an,
Dat bediet ons .i. wijs man.
Hi sprac: wat moghen wi claghen?
Die onse sonden heeft ghedragen,
Anderwerf heeft hi,
Vander hellen pinen vri,

[p. 48]

 

Ons verloest volcomelike

 

Daer moeten wi bliuen ewelike

1120

Verborent ende in groter noet,

 

Ende hadde ghedaen die bitter doet.

 

Hi heeft ons verloest derde werue

 

Tote sijn selues erue,

 

Toten eweliken goede.

1125

Daer sele wi bliuen met bliden moede,

 

Ewelike met hem bliuen,

 

Tote ons daer af verdriuen

 

Onse sonden, ende wise niet laten,

 

Die wi nu so luttel haten.

 

 

Den Paes.

 

 

Hier na die pape, daer hi singt,
Sinen mont hi dringt
Ane den lichame ons Heren.
Hi beghint hem omme keren
Den ghenen, die den paes heeft,
Dat hine dan na hem gheeft;
Dat bediet: Gods vrede
Es ghegheuen, te bliuen mede
Menscheliken criaturen.
Want wi vinden in der scrifturen
Eer te hemele voer Jhesus,
Sprac hi te sinen ionghere dus:
Ic gheue u den vrede mijn,
Die moet altoes met u sijn.
Den paes gheeft manlijc anderen,
Omdat si te samel wandelen,

[p. 49]

 

In ghenaden ende in vreden

 

Nu merct ment in seden,

 

Leider, in alte menegher stede,

 

Nochtan si doen also Judaes tlede:

1150

Menech hine liets niet,

 

Die met cussene Gode verriet.

 

Menech cust anderen ane den mont;

 

Mocht hine ter seluer stont

 

Bringhen inder doet smerte,

1155

Dies begherde wel sijn herte.

 

Alle die ghene, die dit doen,

 

God gheue hem Judaes loon!

 

Wileneer in ouden daghen

 

Vinden wi, dat die papen plaghen

1160

Tfolc te meneghen op elken dach;

 

Dat was gewoonte, die men plach.

 

Dien sede men nu niet en pleghet,

 

Want hi wert daer omme ver leghet,

 

Want dat volc in desen sonden,

1165

Daghelijcs wort vonden,

 

Metten sonden, die si daden,

 

Ende si hem daer af gaden.

 

Door des seden gedinkenesse,

 

Pleecht men nu in die misse,

1170

Den paes na den paes te geuen,

 

Om dat wi gheesteliken leuen.

 

Dus merkic, bi minen wane,

 

Gheestelike te verstane:

 

Biden paes nemen wi

1175

Gode selue, dunke mi,

[p. 50]

 

In onser siele, dat si s

 

Van allen hoeftsonden vri.

 

Singt men die misse vor die doden,

 

Daer nes die paes niet verboden;

1180

Dat es om dese reden:

 

Die paes es teken des vreden,

 

Die wi den leuenden souden houden,

 

Ofte wi te rechte leuen wouden.

 

Ons vreden en doet ghene noet

1185

Den ghenen, die daer sijn doet.

 

Sine behoefden des vreden niet,

 

Die men in die werelt pliet;

 

Maer des vreden behoeuen si wel,

 

Die ewelike gheduren sel.

1190

Dien moet God alle sielen gheuen,

 

Ende ons, als wi niet langher leuen.

 

 

Die pape nut tSacrament.

 

 

Echt bidt die pape hier na,
Dat hi daer alsoe ontfa,
Dat heileghe sacrament ons Heren,
Dat het Gode si te eren,
Ende hi worde, bi sire ghenaden,
Van sinen sonden al ontladen.
Ende gherade in desen liue,
Dat hi ghestade ane hem bliue,
Ende nemmermeer van hem en scede
Ende te hemel ghelede.
Hier na die priester, daer hi staet,
Dat heileghe sacrament ontfaet,
Alst betaemt met groter ere,
In .I. teken, dat onse Here
Toten ende te drinken plach,
Daert sine ionghers mede sach.

[p. 51]

 

Die dan daer sijn in die kerke

 

Buten sonderlike werke,

1210

Met rechten gheloue, met gansen rouwe,

 

Ende die met rechter trouwe

 

In Gode sijn herte wijst,

 

Si worden gaende daer gepijst,

 

In hare siele gheestelike,

1215

Sijn si erm ofte rike,

 

Hoe ieghen Gode sijn herte steet,

 

Nadien dat hi sijn herte ontfeet.

 

 

Communio.

 

 

Nu singt men dat communio,
Dat in Dietsche luut alsoe,
Dat wi deellachtich werden
Der ghenaden, die men op der erden
Verdient, in die heileghe kerken
Heileghe liede met goeden ghewerken,
Ende die glorie, die euwelike
Die heileghen ghebruken in hemelrike.

Men leit den boec ter rechter hant.

 

 

Alse dit al gader es ghedaen,
So gaet die pape weder staen
Ter rechter hant van den outare.
Dat bediet: die ioedsche scare
Ten lesten hem selen bekeren,
Ende ghelouen ane onsen Here.

[p. 52]

Die Complenden.

Hier singt men die complenden.
Dat sijn collecten, die toten enden
Van der heilegher missen horen.
Daer toe moeten si alle horen,
Hoe menech der colecten was,
Die men ierst der missen las.
Dat leste ghebet vander complende
Daer die pape maect .i. ende,
Dat bediet, dat, in den trone,
Jhesus Cristus es Gods sone,
Ende daer sinen vader toesprake,
Om te verdinken alle saken.

Ite missa est.

 

 

Nu singt men; ite missa est.
Dat bediet in alder lest:
Gaet, daer gi hebt gheacht,
Want die misse es nu volbracht.
Dat bediet: ten ionxsten daghe
Comt God ter lester claghe;
Daer moeten wi onsen loen ontfaen
Van dien, dat wi hebben ghedaen.

Benedicamus.

 

 

Benedicamus Domino,
Singt men bi wilen alsoe.
Dat bediet, dat wi Gode benedien
Ende hem laten danx lien.

[p. 53]

 

Nu gheeft men die seininghe

 

Dat bediet ten lesten dinghe,

 

Dat men, ten ionxsten daghe, sal

 

Te Josapat doemen int dal.

1260

Ten goeden lieden sprect hi:

 

Ghebenendide! comt te mi,

 

Ende besit mijns vader rike,

 

Dat u bereit es vriendelike,

 

Van der werelt beghinne.

1265

Hi sprect met wreden sinne

 

Ten bosen lieden, ten seluen tiden:

 

Gaet ghi, vermalendide!

 

Toten vresceliken viere,

 

Dat euwelike sal gheduren.

1270

Lof si Gode met sier cracht,

 

Want die misse es volbracht!

 

 

 

Ghi heren, vrouwen ende cnapen,

 

Bidt vor den ermen pape,

 

Die desen boec in rimen vant,

1275

In .i. wel bekent lant,

 

Doer ere goeder vrouwen bede.

 

Dat si, ende wi alle mede,

 

Leden moeten so dit leuen,

 

Dat hi ons moete gheuen,

1280

Na dit leuen hemelrike,

 

Ende dat ghebruken ewelike.

 

Daertoe soe gheue ons volleest,

 

Die Vader ende die Sone ende die Heileghe Gheest!

 

Amen, amen, amen.