Alfa-Nieuws. Jaargang 6

[p. 19]

Uit het veld

Een verkennend onderzoek naar functioneel analfabetisme in werk en opleiding
Alles moet tegenwoordig op papier
Ella Bohnenn

De hernieuwde aandacht voor alfabetisering van volwassenen in Nederland, gaf onder meer aanleiding tot een verkennend onderzoek naar functioneel analfabetisme en de relatie tot werk en opleiding. Ella Bohnenn, werkzaam als consulent scholing en educatie en een van de samenstellers van het onderzoeksverslag, vertelt waarom die hernieuwde aandacht hard nodig is.¹

1 Deze bijdrage verscheen ook in Nedwerk Nieuws

Waarom meer aandacht?

Waarom is er meer aandacht nodig voor functioneel analfabetisme in relatie tot werk en opleiding? Er is alle reden tot grote bezorgdheid over de arbeidsmarktpositie van laagopgeleide volwassenen, zowel allochtonen als autochtonen. Het IALS-onderzoek (International Adult Literacy Survey) laat zien dat naarmate het niveau van geletterdheid lager is, het risico van werkloosheid en arbeidsongeschiktheid toeneemt. Het heeft er alle schijn van dat met name de WAO een dumpstort is van ongeletterde werknemers (een kwart van de mensen in de WAO is functioneel analfabeet). De hoogconjunctuur van eind jaren zeventig verstevigde de arbeidsmarktpositie van laagopgeleide werknemers, maar in de huidige economische stagnatie zien we dat aan de onderkant van de arbeidsmarkt de zwaarste klappen vallen.

De verslechtering van de arbeidsmarktpositie wordt verder in de hand gewerkt door de steeds hogere competentie-eisen die de ontwikkelingen in de wereld van werk en beroep met zich meebrengen. Bijscholing is onontbeerlijk. Tegelijkertijd wijst het IALS-onderzoek uit dat 6% van de Nederlandse beroepsbevolking functioneel analfabeet is, dat zijn ongeveer 350.000 mensen die onvoldoende toegerust zijn voor ‘een leven lang leren’.

Het bezit van een startkwalificatie (niveau 4 Blokkendoos, niveau 2 KSB) wordt algemeen opgevat als een minimale toerusting voor toetreding en handhaving op de arbeidsmarkt. Op dit moment mist 28% van de beroepsbevolking zo'n formele startkwalificatie.

De kloof tussen wat de beroepsbevolking kan en wat er in werksituaties wordt verwacht aan kennis en vaardigheden, wordt dus steeds groter.

Meer scholing op de werkvloer

Eerder pleitte de SER in haar advies ‘Het nieuwe leren’ voor een landelijk scholingsoffensief van overheid en sociale partners. De studie Alles moet tegenwoordig op papier (Cinop, 2003) bevestigt deze noodzaak. De inventarisatie die werd uitgevoerd naar de huidige bijscholingspraktijken van laagopgeleide werknemers laat zien dat dit offensief hard nodig is. Er worden weinig cursussen op de werkvloer aangeboden. Dit terwijl al langer duidelijk is, dat cursussen waarbij het leren van taal en rekenen gekoppeld aan werk veel meer rendement opleveren dan cursussen basisvaardigheden ‘sec’. De praktijkvoorbeelden in het voorlaatste hoofdstuk van de studie laten zien dat scholing van laagopgeleide werknemers zeker tot succes leidt. Een scholingsverhaal van een werknemer van Gielissen Interiors & Exhibitions laat bijvoorbeeld zien wat werknemer, werkgever en educatie kunnen bereiken bij een gerichte gezamenlijke inspanning. Onbegrijpelijk toch, dat dit uitzondering is en geen regel?

Th. Bersee, D. de Boer, E. Bohnenn. Alles moet tegenwoordig op papier; een verkennend onderzoek naar functioneel analfabetisme, werk en opleiding. CINOP, 's-Hertogenbosch, 2003

[e-mail], [e-mail]

[p. 20]

Rekenen

Blokken op KSE-niveau 1

In juni 2001 heeft het Baronie College het initiatief genomen om met het Rijn IJssel College, de Mondriaan Onderwijsgroep en het ROC ter AA rekenmodules voor KSE-niveau 1 te gaan ontwikkelen. Blokken, het modulair leerpakket Rekenen & Wiskunde wordt nu uitgebreid met modules op KSE-niveau 1. De onderwijspraktijk vraagt steeds meer om een modulair gestructureerd aanbod, waarmee een grotere flexibilisering mogelijk is en meer maatwerk geleverd kan worden. Het materiaal is bedoeld voor autochtone en allochtone deelnemers met een laag taalniveau. De leefwereld van deze deelnemers levert de contexten op waaraan de rekenvraagstukken gekoppeld worden. De modules op KSE-niveau 1 zijn:

•	Getalbegrip en tellen.
•	Optellen en aftrekken.
•	Elementair vermenigvuldigen en delen.
•	Verhoudingen, breuken, procenten en decimale getallen.
•	Meten (A: Tijd en temperatuur, B: Geld, C: Lengte, inhoud en gewicht).
•	Meetkunde.
•	Informatieverwerking, statistiek en kans.
•	Geïntegreerde wiskundige activiteiten.

Blokken niveau 1 zal uitgegeven worden in de vorm van drie kopieermappen waaruit het ROC zelf het materiaal voor zijn deelnemers kopieert. De prijs is vastgesteld op € 950,-. Het is te bestellen bij het Baronie College, unit Educatie.

De ontwikkelgroep voor Blokken niveau 1 bestaat uit: Frans de Bruijn, Mondriaan Onderwijsgroep, afdeling Educatie. Ben Hermeler, Baronie College, unit Educatie. Mieke van der Pas, ROC ter AA, afdeling Educatie.

Ton Venneman, Rijn IJssel College, sector De Pasvorm en Educatie.

Snellezen bevorderen

Bij De Stiep Educatief is een leesprogramma met werkwijzer en werkbladen verschenen voor beginnende volwassen lezers, getiteld Snellezen met de vierkantjes. Doel van het leesprogramma is cursisten vlotter te leren lezen met behulp van werkbladen en de makkelijk-lezenboekjes uit de Vierkantjes-reeks. Titels uit de Vierkantjes zijn:

•	Kalkoen met friet.
•	Aardbeien.
•	Een hogere macht.
•	Thee op het lichtje.
•	Een Chinese kerst.
•	Een goed begin.
•	Een tas vol schatten.
•	Mooi bloot.
•	Inbraak.

Het is een leerwens van veel cursisten de ondertiteling op tv te kunnen volgen. In het cd-romprogramma Alfabeter Lezen is daarom een module Ondertitels lezen opgenomen. De belangrijkste leesstrategie die cursisten daarin aangeleerd wordt bij het lezen van ondertitels, is het inzetten van voorkennis. Deze strategie kan uiteraard ook bij gewone teksten gebruikt worden. De vierkantjes van De Stiep Educatief blijken heel geschikt om deze leesstrategie te oefenen en zo vlotter zelf te gaan lezen. De serie bestaat uit korte en eenvoudige verhalen op KSE-niveau 1. De thema's sluiten aan bij bijzondere gebeurtenissen in het dagelijks leven van mensen. Het omslag en de illustraties geven de lezers al heel wat informatie voordat men aan het lezen begint. De inhoud van het leesprogramma bestaat onder andere uit:

•	een korte handleiding voor de docent;
•	een werkwijzer voor de cursist;
•	een werkblad Vierkantjes kiezen: oriënteren op de negen vierkantjes en een keuze maken;
•	werkbladen Voor het lezen bij alle vierkantjes: verzamelen van voorinformatie;
•	werkbladen Na het lezen bij alle vierkantjes: reflecteren op de inhoud van het verhaal, de taal en het leesproces;
•	een werkblad Alle vierkantjes gelezen?

De werkbladen mogen gekopieerd worden voor cursisten van de locatie die het leesprogramma heeft gekocht.

Anita Middel, Snellezen met de vierkantjes, prijs € 27,50.

Bestellen:

De Stiep Educatief

Oranjelaan 16

3235 SV Rockanje

telefoon/fax [phone]

fax [phone]

www.stiep-educatief.nl

[e-mail]

Prijzen:

Vierkantjes per stuk van € 3,75 tot € 9,50.

Snellezen + 1 × 9 vierkantjes € 55.-

Snellezen + 5 × 9 vierkantjes € 166,-.

Ingezonden brief

In mijn artikel, in nummer 1 van ALFA-nieuws van deze jaargang staan enkele fouten afgedrukt. Onder aan bladzijde 13 wordt de naam van het mondelinge programma vermeld. Er staat En nu. Het moet echter zijn: En nu verder. Op de tweede plaats, mijn naam eindigt op een a, dus: Susanna.
Met vriendelijke groeten.
Susanna Strube