Ad Interim. Jaargang 3

[p. 562]

De groote veiling

Wanneer Peulemans in de buurt van een kasteel met veel en oud geboomte te zien was, wist iedereen, die in het nabijzijde provincienest woonde: De ouwe meneer is dood of failliet.

Ik zelf zag het heele bosch in een vage schemer verdwijnen tot er niets meer van over was. De fel of teer gekleurde bloemen werden een hoopje afval, een door den tijd groen gekleurd Erosbeeld strekte even zwijgend zijn armen ten hemel, om daarna op den mossigen bodem te zinken en er den eeuwigen slaap te slapen. Het kasteel zelf met de mooie betegelde schouwen, wapenschilden, schilderijen, die in langen tijd geen vernis hadden gezien, en nog het gelaat spiegelden van iemand, die door een beslagen ruit staart, het kasteel werd in korten tijd gemetamorfoseerd tot een soort hotel, met daneing, bar, theetuin, miserabele struikjes en perkjes, nette perkjes in een schraal grasveld, dat hier ‘gazon’ genoemd wordt. Er kwam een nieuwe tuinman, tevens ‘gids’ voor het kasteel, met een fooiengezicht, die uitleg gaf over iets waar hij niets van wist. Er kwamen kellners en kamermeisjes met fooiengezichten, wat niet meer dan billijk is: kellners en kamermeisjes moeten het van de fooien hebben. Er kwamen reeksen van fooiengezichten. Niemand houdt er een hotel zonder fooien op na. ‘Een ander mot ook leven’, zei Peulemans, glimmend van menschelijkheid.

Ik geloof, dat alleen het geboomte, de bloemen en het beeld geen fooien hoefden te hebben. Ook de 17e eeuwsche gevel en het verrukkelijke tuinhek niet. Maar dat hek werd gesloopt, omdat er hier en daar wat roest op zat, en ‘old iezer altied nog wel wat opbrengt’.

Maar Peulemans was nog niet zoover, hij bezat het bovengenoemde nog niet. Hij wachtte op den dag van de veiling. De boomen ruischten hoog naar den hemel, de bloemen geurden nog en bloeiden in heerlijke kleuren. Het Erosbeeld bezat nog steeds den vollen, zoo-

[p. 563]

veel belovenden mond en het ranke ephebenlichaam, en de oogen tuurden als ingespannen naar de groote zonnewijzer. Er was voorloopig nog een tuinman in een blauwe boezeroen bezig, die op zijn eene knie ging hurken wanneer hij een gesprek hield, dat uit zeer lange pauzes en af en toe een enkele zin bestond: ‘joa’, ‘nee’, ‘ik gleuf dat het weer niet aanhoudt’; ‘'t konijn warmt zichzelf’, zei hij eens, toen ik hem vroeg of konijnen het in den winter niet koud hadden in de open hokken.

‘'k Hè nog nooit zooveul gesproken’, zei hij afgemat. Toen ik hem niet langer wilde vermoeien, riep hij me terug: ‘Nou komt de duvel vlug en alles is voorbij, m'n huuske ook en ikke ook’. Het werd gelaten gezegd. ‘'t Is voor ons allegaar toch een keer de laatste dag’, en daarna een bijna onhoorbaar: ‘Gedag’.

De verkooping zou in een gelagkamer worden gehouden, die naar het kasteel genoemd was geworden: ‘Het zwanennest’. Rondom dat kasteel waren vijvers en de statige witte zwanen had ik ook gezien. In de gelagkamer waren hoogstens wel eens zwanen om te braden geweest.

Peulemans zat er soms in al zijn omvang, het plaatselijke petje ver naar achter geschoven, hoewel erg ver kon dat ook niet, want Peulemans bezat het laagste voorhoofd, dat ik ooit had gezien. Hij had een zwart pak aan, dat denkelijk trouwpartijen, geboorten, sterfbedden, en begrafenissen had meegemaakt. Het glom bijna zoo erg als zijn gelaat.

In dat gelaat loensden de kleinste oogen van de wereld; apen hebben veel grootere en mooiere. God, wat zijn apen toch mooie dieren op sommige na. Deze melancholische blik, hun kleine fijne handen. Hoe mogen die er in de wildernis uitzien, zwaaiend van boom tot boom, - ik weet zeker, dat de ‘leelijke’ apen uit de dierentuinen dan misschien het allermooist zijn, zooals de mandril met dat blauw en rood. Geen mensch ter wereld zou zoo kunnen zwaaien, ook de wilden niet, die zijn nu ‘beschaafd’ en dragen al uniformen met schietwapenen. Peulemans

[p. 564]

droeg heelemaal geen uniform of revolver en zwaaien zou hij nooit hebben gekund. Deze compacte massa vet, vleesch en botten zonder spieren kon niet zwaaien en wat zou er van zijn dubbele gouden horlogeketting terecht gekomen zijn. De handen van Peulemans waren stukken vet vleesch, uitgespreid op de dikke dijen, die hij niet bij elkaar kon houden.

Maar Peulemans had een soort hersens of ideeën, ik weet niet hoe men de dingen moet noemen, die zich bevinden in zulk een schedel als een afgeplatte ronde kogel, waar de oorlellen aan vastgegroeid zaten. In ieder geval - daarmee wist hij geld te maken. Geldmaken was de eenige hartstocht in zijn overigens ongedifferentieerd bestaan en de eenige ‘kunst’ die hij verstond. En hier gold stellig een ‘l'art pour l'art’. Want eigenlijk had hij er niets aan (aan dat geld): een zwaar koebeest van een vrouw, die ook toen Peulemans al veel geld gemaakt had, nog steeds achter de waschtobbe stond en jongens en meiden, die ook weer geld maakten of met geld trouwden, maar er evenmin iets aan hadden. Ze bleven ‘eenvoudig’ en aten hun fantasielooze voedzame ‘burgerpot’. De kinderen waren alle breed en gedrongen van bouw, evenals Peulemans Sr. De eenige luxe, die Peulemans en zijn zonen zich veroorloofden was brandewijn. Ze hadden ook aan die brandewijn niets. Ze bleven er even onverschillig en droog en nuchter bij als bij hun pompwater. Zwijgzaam zaten ze bij hun borrel en alleen hun aangegroeide ooren luisterden naar de dorpspraat der anderen. Hoe is dan de zwerver te benijden, die ergens een beurs gerold heeft en zich eens lekker gaat bezatten. Die beleeft dan de luxe en de avonturen van de bioscoop, droomt van mooie meiden met groote glimmende armbanden en weet op de een of andere manier dat het leven fijn en lollig is.

De Peulemansen glommen van een soort vet, dat hun aangeboren was. Ze waren nu eenmaal glimmend ter wereld gekomen en hadden die rare schedels, die gevuld waren met gouden tientjes en duizendjes, - of kasteelen

[p. 565]

met geboomte en boerderijen met varkens - maar ook dat beteekende alleen iets voor ze, voorzoover het in geld was om te zetten. Wat moet zoo'n schedel dof en zwaar zijn, met al die dingen er in.

De lange fatale aanplakbiljetten van de veiling met de groote zwarte letters en nummers waren aan het begin van de oprijlaan aangeplakt. Als het noodlot zelve was Peulemans op het oude goed verschenen, met langzame passen, links en rechts keurende blikken werpend op het zware oude geboomte, dat hij enkel bekeek en waardeerde op z'n ‘houtwaarde’ - hij kende de houtprijzen tot in centen nauwkeurig; waar hij kwam, hoorde men reeds de stammen, die de eeuwen verduurd hadden, krakend vallen onder de bijlslagen der houthakkers; en het fraaie middeleeuwsche kasteel met zijn Renaissance-verbouwingen zag hij alleen als exploitatie-mogelijkheid voor het toekomstig hotel-pension, plannen makend voor slooping en practische verbouwing, waardoor het ‘comfortabel’ zou worden.

Een paar weken later kwam de dag der veiling - een hoogtepunt in het leven van Peulemans.

Een grootsche aanblik was het, Peulemans met langzame sloffende schreden, op zijn manier vriendelijk links en rechts groetend, ‘Het Zwanennest’ te zien binnengaan. Er waren natuurlijk meer zulke Peulemansen, een dikke vinger minzaam tegen het petje, als joviale groet, en innerlijk denkend ‘stik’ van alle anderen, vooral van onzen Peulemans, die in zijn soort (althans figuurlijk) de grootste was. ‘Bé je der ook weer is, Teun. Da's toch je ware, allemaal vrinde onder mekaar, en de vrouwe het juust der 13e gekregen.’ ‘Hee, nou, zoo mag ik het hooren’. Wat de vrouwen aanging, dat kon ze eigenlijk ‘geen donder’ schelen, maar ‘je vraag zoo maar es, héé’; (en bij die 13 waren er al 2 met een mankpoot en 1 scheel).

Toen het zaaltje gevuld was, stinkend naar lui, die zich nooit waschten. ‘Ai 't èns doet, mot je 't alle 6 wèken doen, en das maar tied verspillen’. Het kasteel stond er

[p. 566]

nog, door de eeuwenoude reuzen zong het lied van de wind; de bloemen geurden reeds bitter, de nazomer was al gekomen; dahlia's, chrysanten en de margrieten met hun gouden harten wilden maar niet ophouden met bloeien. Eros had nog steeds zijn volle, veelbelovende mond, maar een krans van afgevallen bladeren kroonde triest zijn schoone lokken.

Nadat de ‘houtopstand’ verkocht was, ging men even naar buiten. De paarden werden aan de teugel geleid, hun groote bruin violette oogen verlangden naar haver en draf. Klein burgers zijn bang voor paarden. Maar Peulemans niet. ‘Ik bin voor den duvel niet bang’ verkondigde hij opschepperig en gaf daarmee te kennen hoe bang hij eigenlijk toch was.

Toen kwam het kasteel zelf in veiling, bij opbod en afslag. In een gespannen stilte hoorde men de monotone droge stem van den notarisklerk eenige zinnen voorlezen: het perceel...... kadastraal bekend gemeente Duchteren sectie L no. 576-587; het statige kasteel en het droomschoone park waren reeds tot een paar kadastrale nummers gereduceerd. Peuleman's ronde monsterhoofd zat roerloos op z'n nek; zijn heel massieve lichaam bleek tot een sprong bereid. Ikke mot het hebbe, hebbe, gluurden zijn knoopsgaten oogen. Ikke, Teun Peulemans. Ikke mot alles hebbe hier.

De notaris noemde den inzet en daarna krakend als knappend hout een aantal cijfers in afdalende reeks, honderdduizend, negen en negentigduizend...... En plotseling daartuschen een elementaire uitbarsting van hartstocht (waartoe men hem wellicht niet in staat had geacht), precies op tijd als het noodlot zelf, geen seconde te vroeg of te laat, een felle kreet van Peulemans, een snerpend, rochelend: ‘Mien’.

‘Dat ‘Mien’ klonk even rochelend, toen de Dood Teun Peulemans kwam halen. De Dood had jarenlang zooveel te doen gehad en Peulemans kreeg van tijd tot tijd zijn beroerte. ‘Da's niks’, zei hij steeds daarna, ‘lichtigheid in het heuf’.

[p. 567]

‘Da's niks’, zei de Dood - en tot op heden weet ik nog niet of de Dood het holoogige skelet is, zooals hij steeds wordt voorgesteld, of een breede vette roodglimmende Teun Peulemans met een boerenpetje achter op het hoofd, die alles mos hebben en met zijn rochelstem in een druk veilingzaaltje uitsnerpt: ‘Mien’.

Mary Dorna