Ad Interim. Jaargang 2

[p. 320]

G.W. Putto
Sentimenteel verloop

Het huis was een groote villa uit de negentiende eeuw en vermoedelijk gebouwd in den tijd dat Indischmenschen rijk werden in de suiker. Het zag er in ieder geval uit als het maaksel van een suikerbaron, over wien de geest vaardig was geworden.

Er bestaat weinig liefde voor onze negentiende-eeuwsche villa's. De belangstelling van wie ‘heemschut’ beoefen houdt op in de achttiende eeuw en de bouwselen in gothisch-byzantijnsch-noorsche stijl uit het volgende tijdvak worden uitsluitend met plichtmatige architectenafschuw vermeld.

Ik ben geen architect en heb bovendien een voorkeur voor die sinds lang gestorven en lichtelijk vulgaire zonderlingen, die op allerlei onbescheiden manieren geld gemaakt hebben en nadien naar de voorkeur van hun wonderlijke aard een huis lieten bouwen.

Deze villa was zeer groot en bevatte enkele kamers met afmetingen, die vrijwel uitsluitend worden aangetroffen in de heerenhuisachtige gebouwen, die in de achttiende eeuw in de plaats kwamen van kasteelen.

Toch was het een burgerlijke villa, waar men wel dikke tapijten en kostbare tafels en stoelen zou verwachten, maar geen harnas met een portret van den man, die het zou hebben gedragen.

Ik leerde het huis kennen, omdat er een vriendin van mij woonde. Wij waren toen beide in onze laatste studentenjaren en bereidden ons zonder haast voor op het doctoraal-examen.

Het was op een dag, laat in October, met eenigszins vochtig herfstweer.

We hadden 's middags niets te doen en, na

[p. 321]

samen in de stad te hebben gegeten gingen we met de trein naar haar woonplaats. De reis was niet bijzonder lang. Alleen was de afstand van het naastbijgelegen station naar het huis ongeveer drie kilometer, die we moesten loopen bij gebrek aan vervoermiddel. De wandeling ging langs een straatweg, aan weerszijden met inlandsche eiken beplant, door het vochtige open land. Langzamerhand kwamen we in een omgeving met het soort buitenleven, dat zich doorgaans voordoet in de nabijheid van een dorp. Het was dien middag erg rustig in het veld. Aan de boomen was de verbinding tusschen twijgen en bladsteelen feitelijk al verbroken. Het loof was aan het afsterven en een rukwind zou een warreling van dor blad hebben veroorzaakt. Maar het was volkomen windstil.

Na een bocht in de hoofdweg te hebben afgesneden langs een klein weggetje door het achterland, zagen we het huis, groot en grijs gepleisterd, met malle versieringen en uitsteeksels, te midden van eenige groepen opgaand geboomte. Van het toegangshek leidde een lang en breed pad naar een dubbele voordeur, beschut door een omvangrijk matglazen dak, waaronder eens de volledige equipage van den suikerheer schuil ging.

Binnengekomen maakte ik kennis met de moeder van mijn vriendin, een in zich zelf gekeerde vrouw met een troostelooze oogopslag. Haar vader, die vrijwel steeds in zijn eigen kamer zat, ontmoette ik niet. Ik wist, dat het huwelijk van haar ouders mislukt was, en dat ieder de aanwezigheid van den ander als een druk gevoelde.

Het huis was gemeubeld op een manier, die in een kleiner woning misschien een goed figuur zou hebben gemaakt, maar die in dit geweldige verblijf liet blijken, dat de bewoners in geldelijk vermogen niet tegen den bouwheer waren opgewassen.

[p. 322]

Na een kortstondig en weinig levendig gesprek verlieten wij de moeder en gingen naar de studeerkamer van mijn vriendin. Deze was ongeveer viermaal zoo groot als de gewone meisjeskamer en had dientengevolge iets zaalachtigs. Die indruk werd versterkt door het bleekgroene en verwaarloosde behang. Toch was het er genoeglijk. Er waren boeken, die gelezen werden, gemakkelijke stoelen en een theetafel, die voor gebruik gereed stond. De tegenstelling met de geest van kou en misnoegen in de andere kamers en met de herfst buiten deed prettig aan.

Mijn vriendin en ik konden goed met elkaar opschieten. Weliswaar had ze soms de neiging om intellectueel te doen, wat haar niet stond, maar ze had iets moederlijks en een vermogen om als gastvrouw op te treden, dat me aantrok.

We zoenden elkaar dien middag en zaten samen in een ouderwetsche fauteuil, pratende over alles, wat ons na aan het hart lag.

Dit was het begin van een eigenaardige verhouding, die ongeveer anderhalf jaar duurde. Ik hield van mijn vriendin in de sfeer van haar merkwaardige ouderlijke huis in zijn landelijke ligging. Die sfeer bracht ze mij in haar eigen omgeving en op onzijdig terrein, op straat bijvoorbeeld. Zocht ze daarentegen mij thuis op, of gingen we samen naar een meer of minder bewogen feest, dan vond ik haar verstoken van haar bijzondere bekoring. Daardoor kwamen we tot de gewoonte, dat ik haar thuis bezocht en dat we veel in de omgeving wandelden. Onze verhouding was een kalme en niet zeer ver gaande liefdesbetrekking. In haar afwezigheid was ze weinig in mijn gedachten. Wanneer ik echter het station had verlaten en de met eiken beplante weg naar het dorp had ingeslagen, werden steeds opnieuw mijn gevoelens voor haar warm en levend.

[p. 323]

Met haar eigen persoonlijkheid was ik op den duur evenwel niet bijzonder ingenomen. Ze was wat ouder dan ik, maar in ieder geval een jonge vrouw met levenslust in allerlei vormen. Als ik haar ergens in voor ging, was ze wel geneigd mij te volgen, maar ze had ook haar eigen levensgebied en dat waardeerde ik weinig.

Langzamerhand begon ik tot het inzicht te komen, dat het vooral het huis met zijn landelijke omgeving was, dat me aantrok, omdat het zoo curieus, kinderlijk, ouderwetsch en groot was en bovendien een stemming van naderend verval inboezemde, waarvoor ik toen open stond.

Het bleek me, dat ik bij voorkeur in mijn vriendin geen eigen persoonlijkheid vond, maar dat ik in haar zocht naar een onbepaalde vrouwelijkheid, die aan de romantische sfeer van het oude buitenhuis een tastbaar aanknoopingspunt en een zekere warmte gaf.

Strikt genomen was haar rol voor mij dus niet belangrijker dan die van het mooie meisje in de sensationeele soort detective-verhalen. Voor de loop van een dergelijke geschiedenis is het immers weinig belangrijk, als het meisje wordt vervangen door een kostbare kip of angorageit. Maar het gemoed van den lezer begroet met meer vreugde het mooie meisje, dat nu eenmaal rijker is aan gevoelswaarde dan het overigens zoo nuttige pluimgedierte.

Ik bleef evenwel tegemoetkomend tegenover haar persoonlijke wenschen en zoo merkte mijn vriendin niet, dat ze voor mij als vrouwelijke achtergrond een eind bij de onpersoonlijke dingen ten achter stond. Wel hield ik oprecht van haar, voorzoover ze mijn geliefde sfeer belichaamde.

Daar ik meer een beschouwend dan een vurig minnaar was en dientengevolge onze liefde rustig verliep, werd onze studie er eerder door gebaat

[p. 324]

dan benadeeld. Onze ontmoetingen zorgden voor de prettige afwisseling, die noodig is als iemand dagelijks heeft te leven bij boeken en dictaten. Dit nam niet weg, dat ik me rekenschap gaf van het weinig werkelijke van de grondslag onzer verhouding. Mijn geestelijke en feitelijke uitstapjes naar het landleven, gestoffeerd door mijn vriendin als weleer door de nimfen, waren me echter te dierbaar, dan dat ik niet alles in het werk wilde stellen om die verhouding te laten voortduren.

Toch was het door mijn toedoen, dat het einde kwam.

In de tweede zomer van onze verhouding werd ik verliefd op een ander meisje. Ditmaal was het niet een soort landschappelijke drang, maar een erotische storm, die me ondersteboven wierp. ‘Eros... U ontvlucht niemand van de onsterfelijken en van de vergankelijke menschen, en wien gij te pakken hebt raast’ was volkomen op mij toepasselijk. Land, huis en vriendin schoven terug naar een onbelangrijke hoek. Het eenige wat mij daarvan bleef, was de pijnlijke taak om het uit te maken met mijn vriendin. Ik deed het.

Het was bijzonder onpleizierig, hoewel ze teveel gevoel voor eigenwaarde had om te willen, dat onze betrekking tegen mijn zin zou voortbestaan.

Nadien had ik het blijde gevoel de laatste band met een oud bestaan te hebben verbroken teneinde een nieuw leven te beginnen. Inderdaad kwam ik in geheel andere omstandigheden terecht. Ik had minder rust en meer ruzie, verzoeningen en uitbundigheden. De kring van mijn kennissen kreeg een volkomen ander aanzien en ik bezocht andere menschen en andere landstreken.

Mijn vriendin trouwde, wat me onverschillig liet. Verscheidene jaren na haar huwelijk ontmoette ik haar weer. De sfeer waarin ze me vroe-

[p. 325]

ger verscheen was weg. Ik herkende in haar slechts enkele dingen, die me destijds gehinderd hadden. Zooals het meer in die gevallen gebeurt, vroeg ik me verbaasd af, wat me vroeger toch wel in haar had aangetrokken. Ik herinnerde me toen min of meer de gevoelens, die vriendin, huis en omgeving in mij teweeg gebracht hadden. Hierop beving me plotseling een zeker heimwee naar de plaats waar ik zoo lang niet meer was geweest. Ik besloot bij de eerste gelegenheid, die zich zou voordoen, op het vroeger door mij zooveel betreden station uit te stappen en enkele treinen over te blijven.

Toen die gelegenheid gekomen was, werd ik in de trein gewaar, dat ik in een zekere spanning begon te geraken, die toenam, toen ik uitstapte. Het station en zijn omgeving waren weinig veranderd. Ook de straatweg met de eiken had nog hetzelfde aanzien. De oude gevoelens begonnen weer in mij op te komen. De omgeving van het dorp had meer wijzigingen ondergaan. Maar naast hetgeen er nieuw gekomen was waren veel dingen gebleven, donkere huisjes met plat gesnoeide lindeboomen en vensters met dezelfde gordijnen als vroeger. Met een zekere piëteit sneed ik de bocht in de hoofdweg af langs het oude paadje en wederom verrees voor me groot, grijs en eigenlijk mal, de villa van weleer. Ik besefte, dat mijn spieren nog steeds de ervaringen van destijds in zich droegen, zoodat ik met één handgreep het eenigszins klemmende hek zou kunnen openen en zonder te kijken op de juiste hoogte naar de bel zou reiken. Ik bleef evenwel staan en aanschouwde. Het huis zag er nog eender uit, hoewel iets netter, omdat het inmiddels was opgeverfd. Een zoete melancholie werd in me wakker. Ik dacht aan mijn vriendin, vroeger zoo lieflijk en nu zoo volkomen weg; aan de leegte voor mij in het huis. Ik bracht

[p. 326]

me voor den geest, hoe het huis van binnen was ingericht en hoe ik in 't donker er de weg zou weten te vinden; dat ik er evenwel niets meer te zoeken had. Ondertusschen gaf het een zekere rust, dat al mijn herinneringen zoo heelemaal tot het verleden behoorden en mijn heden noch mijn toekomst er iets meer mee hadden uit te staan.

Aldus staarde ik droef en tevreden voor mij uit, en mijn blik vond een rustpunt in den naam der villa, waarvan de gouden letters met zorg waren overgeverfd, zoodat op de voorgevel blinkende stond het woord: Arcadia.