[Spectatoriale Geschriften]
Spectatoriale Geschriften, 1741-1800, gewoonlijk genoemd als de navolging van De Holl. Spectator van Justus van Effen. Doch het eerste Ned. weekblad was De Examinator van Willem van Ranouw, 1719. In 1722 verscheen De Mensch ontmaskert; van 1722-'23 de Amsterdamsche Hermes van Campo Weyerman. The Tatler van Steele werd van 1733-'34 uitgegeven als De Snapper of de Britse Tuchtmeester. Ze omvatten een 30-tal weekblaadjes, o.a. De Hollandsche Patriot, 1736; De Algemeene Spectator, 1742-'46, streng Calvinistisch; De Spectator of de verrezene Socrates, sedert 1743, 9 delen; De Deensche Spectator van L. Holberg, vertaald, 1747-'48; De Ned. Spectator, 1749-'60, om de 14 dagen; zie Higt; De zeedemeester der Kerkelijken, 1750, van Philippus Alethophilus, d.i. Ph.L. Statius Muller, Luthers predikant te Leeuwarden, herdrukt 1766; De Ned. Criticus, 1750; De Philanthrope, 1756-'62, van Mr. Nicolaus Bondt te Amsterdam, Ds. Cornelis van Engelen te Huizen en Frans de Haes te Rotterdam; De Denker, 1763-'74, de eerste 3 delen van C. v. Engelen; De Philosooph, 1766-'69, van C. v. Engelen; De Gryzaard, 1767-'69, van Betje Wolff; De Honig-Bye, 1765-'78, te Leeuwarden; De Onderzoeker, 1769-72; De Rhapsodist, 1771-'83; De Opmerker, 1772-'78; De Vaderlander, 1775-'79; De Kosmopoliet, 1776-'77, humoristisch, van Hoffham; De Borger, 1778-'79, van Betje Wolff. Vooral uit de kringen der Verlichting en Dissenters. Zij bevorderden zedelijke hervorming.
Nakomers waren: De Christelijke Spectator, in 12 ‘vertoogen’, 1799; De Menschenvriend, 1788-'98; De Vraagal, 1791-'96; De Lantaarn van Van Woensel, 1792-1801; De Arke Noachs, 1799.
Vertaald werd van R. Steele De Snapper of de Britsche Tuchtmeester, 4 delen, 2e druk 1773.
In nieuwe vorm vertoont zich hetzelfde verschijnsel in de schetsen van De Oude Heer Smits, die ook weer een Spectator oprichtte. In weer andere vorm in de Zondagmorgenartikelen van Hendrik de Veer in 't Nieuws van den Dag, enz.
Een verhandeling over de Spectatoriale Geschriften van 1741-1800 van J. Hartog, predikant bij de Doopsgezinden te Utrecht, verscheen 1872 als antwoord op een prijsvraag van 't Prov. Utr. Genootschap. Bijdrage tot de kennis van het huiselijk, maatschappelijk en kerkelijk leven. Van 1899 is de studie van L. Knappert, Spectatoriale Vertoogen. De 18e eeuwse Spectatoriale Geschriften verkondigen de denkbeelden van de Engelse wijsgeer John Locke. Zie ook Vriend van 't Vaderland.
Auteursrecht onbekend