Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid

[Johannes van Ruusbroec, Ruysbroeck]

Ruusbroec, Ruysbroeck, Johannes van -, 1294-1381, geboren te Ruusbroec aan de Zenne ten Z. v. Brussel. Op 11-jarige leeftijd ging hij op studie te Brussel bij Jan Hinckaert, kanunnik van Sint-Goedele. Tot 1343 was hij kapelaan aan de kerk van St. Goedele. Toen ging hij met Hinckaert en Coudenberch naar een kluis; hieruit kwam in 1349 voort het klooster Groenendael in het Soniënbos, naar de regels van St. Augustinus. Daar gaf hij zich over aan het werkend en aan het schouwend leven; onder zijn bezoekers waren Tauler en Geert Groote; hij is de grootste der Ned. mystieken. Reeds te Brussel had hij in 1350 Die Chierheit der gheesteleker Brulocht voltooid. (Bewerkt door F. Erens, 1917.) In 1359 volgde Spieghel der ewigher Salicheit, op verzoek van een non van St. Clara. Onder zijn werken is Van den gheestelijken Tabernacule het grootste; het is een voorstelling van Der Minnen Loep, maar van de geestelijke minne, van het mystieke leven, van het ‘schouwende leven’ vooral, de werkelijke vereniging met God. Het Boec van seven Trappen wijst de opgang naar de zaligheid der beschouwing. Zo kwamen er in 't geheel elf verhandelingen.

Ruusbroec staat onder invloed van Meester Eckart; beiden onder die van St. Augustinus en van St. Bernhard. Toch wekte zijn werk ook aanstoot, en om die verder te voorkomen schreef hij dat Boec der hoechster Waerheit. Ook bestreed hij de sekte van de ‘Broeders van de Vrije Geest’, waartoe Heylwig Bloemaerdinne behoorde.

Ruusbroec is onze grootste prozaschrijver der M.E., vooral waar hij het schouwende leven verheerlijkt: ‘dat en is anders niet dan scouwen ende staren ende in bloter minnen cleven ane Gode’. In zijn proza is hij dichter; hij is de eerste Nederlander, die in de volkstaal een ideaal levensgeheel heeft ontworpen, al paste dat in zijn geheel ook alleen voor kloosterlingen. Tot in de 16e eeuw werden zijn werken veelvuldig in de kloosters gelezen. Hij tastte in zijn geschriften fel de gebreken der kerk aan, o.a. de schandelijke aflaathandel.

Ruusbroecs werken uitgegeven in de Vlaemsche Bibliophilen van David, 1856. Daarop volgde het proefschrift van Dr. A.A. v. Otterloo, 1874; 2e druk door J.C. v. Slee, 1896. Een volledige nieuwe standaard-uitgave in vier delen werd bezorgd door het Ruusbroec-genootschap te Antwerpen (1932-'34). Onder redactie van hetzelfde gen. een bundel studiën: Jan van Ruusbroec, Leven en Werken, 1931. Een studie over zijn Leven en Werken door J. v. Mierlo in de Dietsche Warande, 1910. Zie ook Moller en Dr. Claeys. Verder een studie van W.J. Aalders en Uren met Ruusbroec door L. Reypens. Een proeve van stilistiek bij Ruusbroec, proefschrift van W.C.A. Schilling. Weer een nieuwe uitgave van de werken in 4 delen, bewerkt door Prof. Dr. J.B. Poukens S.J. en Prof. Dr. L. Reypens S.J. e.a., 1932. Over Ruusbroec en de Mystiek schreef W.H. Beuken, 1946. Tot de school van Ruusbroec behoren Geert Groote, Thomas à Kempis en de mannen en vrouwen der Moderne Devotie.