Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 19

[Jeronimo de Vries]

VRIES (Jeronimo de), zoon van Gerrit de Vries, Abz. en Catharina de Bosch, werd den 9 April 1776 te Amsterdam geboren, ontving zijn klassieke opleiding aan de Latijnsche scholeu te Amsterdam en kwam als tienjarige knaap ten huize van den beroemden rector Richeus van Ommeren, bij wien hij onderscheidene jaren als leerling inwoonde, en wiens beeld hij later met warme ingenomenheid en erkentelijkheid heeft geschetst in eene Redevoering. Na het houden eener oratie in Latijnsche verzen (L. Jcilii oratio coram Appio Decem Viro) verliet hij de school en werd eenige dagen later als student aan de doorluchtige school ingeschreven. De kritisch wijsgeerige geest van Wijttenbach beviel hem minder dan de, het aestetisch en poëtisch gevoel opwekkende, van Van Ommeren. Beide, wijsgeerige kalmte en levendig schoonheidsgevoel, vond hij echter allergelukkigst vereenigd bij zijn oom Jeronimo de Bosch, aan wien hij vooral zijne letterkundige vorming was verschuldigd. Ook aan diens invloed had hij het voornamelijk te danken, dat hij, na slechts anderhalf jaar de lessen aan het Athenaeum illustre gevolgd te hebben, in een aanzienlijke en gewigtige stedelijke ambstbetrekking geplaatst werd. Op het aanzoek van de Bosch, die het ambt van eersten stadsklerk ter Secretarie op het stadshuis te Amsterdam bekleedde, werd de jeugdige De Vries, den 3^den April 1794, door Burgemeesteren der stad tot adsistentie van de eerste stadsklerken op hunne kosten aangesteld, en twee jaren later tot vierden klerk van de Politieke Secretarie bevorderd. Sedert 19 Januarij 1814 ontving hij den titel van Griffier en Chef van 't Secretariaat; maar schoon de hem toevertrouwde betrekking eenigzins van naam verwisselde, de daaraan verbondene ambtverrigtingen bleven geheel dezelfde. Aan de Vries was het zeldzame voorregt beschoren van gedurende een tijdperk van 57 achtereenvolgende jaren met onverzwakten ijver daarin werkzaam te zijn.

Ook hij ontging de stormen der revolutie niet. Den 29 Mei 1798 werd hij door de Administrative Municipaliteit van zijn bediening als klerk ter politieke Secretarie ontzet, met last om die te blijven waarnemen tot zijn opvolger zou benoemd zijn; doch geen opvolger werd in zijn plaats benoemd en hij in zijn post bevestigd. De Vries onthield zich,

zoo veel mogelijk, van bijzondere inmenging in de woelingen dier dagen, doch geheel onzijdig blijven kon hij niet. Het blijkt ten minste, dat hij in Februarij 1798 tweede secretaris is geweest eener Societeit van Gemeenebestgezinde burgers. Ook nam hij een werkzaam deel aan het staat- en letterkundig weekblad de Arke Noachs. In 1802 deed hij eene reis naar Duitschland en in 1803 trad hij in den echt met Maria Gijsberta Verhoesen, die hem 3 zonen en 4 dochters schonk. Toen zijn huiselijk geluk, den 2 Sept. 1833 door haar dood verstoord werd, vervaardigde de medailleur van der Kellen bij dat treurig verlies een gedenkpenning, op welks keerzijde het vers van Vondel, bij het overlijden van diens gade stond, dat de Vries in zijnen vriendenrol naast de naam zijner vrouw schreef:

Reeds in zijne jongelingsjaren mogt de Vries zich op de vriendschap der voornaamste mannen van zijn tijd beroemen, zooals op die van Petrus Nieuwland, Kemper, Siegenbeek, Falck, Cornelis Vollenhoven, J.D. Meijer, R.H. Arntzenius, David Jacob van Lennep, Jan ten Brink, Bilderdijk enz. Hoe hij reeds in zijne kindsche jaren aan dezen laatsten kennis verkreeg, beschreef hij zelf in het 2e deel der Brieven van Bilderdijk. Hoe veel de Vries ook aan den omgang met deze letterkundige mannen verschuldigd was, grooter was zijn verplichting aan Jeronimo de Bosch. Uit het dagelijksch verkeer met hem laat zich voornamelijk die blakende liefde, die onbegrensde hoogachting voor de oude letterkunde in de wereld der klassieken verklaren, die hem geheel zijn leven door is bijgebleven. Zijne geschriften: over het sterven van eenige oude wijsgeeren, - over het leven van Anaxagoras, - iets over en uit de korte en zinrijke gezegden van Plutarchus, - over de waarden der klassieke letterkunde als grondslag voor de Nederduitsche letterkuude en wetenschappen, en zoo menig ander onderwerp, dat hij ter behandeling koos, zonden daarvan tot getuigenis kunnen strekken. Deze ingenomenheid met de oude letterkunde verhinderde niet, dat het gebied der vaderlandsche letterkunde het terrein was, waarop hij zich het liefst bewoog.

Hij bestudeerde, gelijk zijn oom de Bosch, de kunst minder naar regelen dan naar modellen. Gaarne deelde hij daarom het aestetisch genot, dat hij in zijne binnenkamer had gesmaakt, ook aan anderen mede, en maakte wat hij in de kunst

navolging waardig achtte, door de voortreffelijkste voorbeelden van vroegere dichters aanschouwelijk. Hieraan danken wij de uitgaven van Nieuwland's Gedichten en Redevoeringen, de nieuwe door hem bezorgde uitgaven der werken van Vondel en van de van Harens, de uitgavevan H.G. Oosterdijks vertaling van 't zesde boek der Ilias, de levensschets en bloemlezing uit de dichtwerken van Jeremias de Decker, de bijzonderheden door hem medegedeeld aangaande meer bekende of vermaarde dichters, gelijk Hugo de Groot en Johannes Six van Chandelier. Hieraan danken wij ook zijn Hoofdwerk Proeve eener geschiedenis der Nederlandsche Dichtkunst, bekroond antwoord op eene door de Bataafsche Maatschappij van taal- en dichtkunde uitgeschreven prijsvraag (1808). Niet alleen de bloei der Nederduitsche Dichtkunst, maar ook die der Taal en Welsprekendheid ging hem ter harte. Als redenaar en prozaschrijver behaalde hij den meesten roem door zijne redevoering over het eenvoudige. Een tweede uitgebreider geschrift verscheen in 1827, Hugo de Groot en Maria van Reigersbergh, dat later door de Mededeeling van een Brief van Maria van Reigersbergh aan Hugo de Groot gevolgd werd.

Eindelijk gaf hij in 1844 een nieuwe uitgaaf van Hugo de Groot's Bewijs van de ware Godsdienst met zijn overige Nederlandsche gedichten, voorafgegaan door een brief aan zijn oudsten zoon. In 1831 en 1832 gaf hij met N.G. van Kampen het Hollandsch Magazijn uit.

Zal de naam van de Vries als letterkundige in eere blijven, ook als kenner en beoefenaar der beeldende kunsten verdient hij vermelding. Hij legde zich op het verzamelen van oude en nieuwe schilderijen, teekeningen, etsen en plaatwerken toe, was reeds vroeg lid van den kunstkring Arti et Amicitiae, lid van den Raad van Bestuur van beeldende kunsten en trad somwijlen bij de prijsuitdeeling als spreker op. Ook was hij vele jaren als secretaris bij deze instelling werkzaam.

Bij de tentoonstellingen der kunstwerken van levende meesters bleef hij voortdurend door het stedelijk bestuur met de regeling der ingezondene schilderstukken belast. Eene gelijke vereerende opdragt ontving hij vanwege den Raad der stad Haarlem, bij de groote Tentoonstelling van voorwerpen van nationale volksvlijt in 1825 en 1826. Ook was hij medelid der Commissie, die de regeering ten aanzien van het beheer in sommige belangen van het Rijksmuseum te Amsterdam met raad had voor te lichten. De Vries heeft zijn denkbeelden omtrent de theorie der beeldende kunsten bij herhaling in beoordeelingen en beschouwingen der Tentoonstellingen te Amsterdam en in onder-

scheidene redevoeringen, waarin hij over het nationale of eigenaardige in onze schilder- en teekenkunst; over den invloed der Kerkhervorming op de kunst; over het pligtelijke omtrent kunstwerken en hunne beoordeeling handelde, uitgesproken en nedergelegd. Van enkele verdienstelijke kunstenaars, gelijk van Troostwijk en Hulswit, leverde hij een levensschets, of hij hield, gelijk bij de uitvaart van Breukelaar en H.W. Couwenberg een korte lijkrede of aanspraak bij het graf. De Vries was van zijn jeugd af een beminnaar der penningkunde, inzonderheid van gedenkpenningen, die op de vaderlandsche geschiedenis betrekking hebben. De liefde tot eene wetenschappelijke beoefening van dit vak scheen geheel uitgedoofd, doch hij mogt de voldoening smaken, met anderen, dat ook de kunst zich allengskens tot zijn vorige hoogte verhief.

Ook nam hij een werkzaam en ijverig aandeel aan de bewerking der vervolgen op van Loon's Beschrijving der Nederl. Historiepenningen. Behalve zijn ambtsbetrekkingen en liefhebberijen had de Vries nog verscheidene bezigheden. Zoo was hij bijna 50 jaren Curator der Stads-Armenschool, de medeoprigter en voorzitter van de Leer- en Werkscholen aan deze stedelijke inrigting verbonden. Hij was sedert 1806 lid der plaatselijke school-commissie te Amsterdam enz. eerelid der Maatschappij van Weldadigheid, in 1832 der Cholera-commissie enz. Ook van de meeste letter- en geschiedkundige genootschappen.

De Geldersche hoogeschool benoemde hem in 1810 honoris causa tot doctor in de beide regten. Hij was ook lid van het Kon. Ned, Instituut en Ridder van de Orde van den Nederl. Leeuw. Hij overleed den 1^sten Junij 1853.

Zie verder Handel der Jaarl. Vergad. v.d. Maats. der Ned. Letterk. 1853.