Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 19

[Lambert Velthuysen]

VELTHUYSEN (Lambert) werd in 1622 te Utrecht geboren, legde zich op de godgeleerdheid, wijsbegeerte en geneeskunde toe, en, na tot doctor in de laatste bevorderd te zijn, oefende hij in zijne geboorteplaats de praktijk uit. In 1667 werd hij in de regeering geplaatst, later bekleedde hij het schepensambt, doch werd in 1674 met vele anderen ontslagen. Hij en Hendrik van Meerkerk waren de eenigsten, die het wederregtelijke van de handelwijze der Staten-Generaal tegen Utrecht in 1674 aan het licht bragten. Hij beschreef dit in een opdragt van de vereenigde uitgaaf van alle zijne werken aan zijnen broeder Bernard van Velthuysen, in hetzelfde jaar van zijn ambt als secretaris

der financiën van het gewest Utrecht ontzet. Weinig Nederlanders hebben in zoovele vakken van wetenschap uitgemunt. Hij was door ronde taal en door het beteugelen van de heerschzucht van sommige kerkelijken bijzonder gehaat door de voornaamste drijvers onder hen. In het jaar 1668 had hij zulks als lid van den kerkeraad namens de stadsregeering bijzonder getoond, en de hierarchie in zijne werkjes de Officio pastorum, de Idolotatria et de Superstitione nog meer op haar zeer geraakt; tegen het laatste werk diende men klaagschriften in, met verzoek tot veroordeeling en verbod van dezelve; doch hiervan geen gevolg komende, werd hem zulks later betaald gezet.

Hij overleed in 1685 in den ouderdom van 63 jaren.

Zijne schriften zijn:

Tractatus de Justitia divina et humana, qua probatur necessitas satisfactionis Christi et Jus Christianorum bellum gerendi, exponitur doctrina de duplici Dei Justitia punitiva; de legis perfectione; de virtatum et vitiorum gradibus; de bonis operibus; de peccato originali, Pars I, Pars II, in qua agitur de poena humana publica et privata.

Pars III in qua probatur ex Scriptura satisfactionem pro peccatis hominum praestantiam esse per Christum.

Dissertatio de usu rationis in rebus Theologicis et praesertim interpretatione Sacrae Scripturae.

Tractatus moralis de naturali pudore et dignitate hominis in quo agitur de Incesta, Scortatione, Voto coelibatus, Conjugio, Adullerio, Polygamia et divortiis.

Doctrina de Gratia et Praedestinatione tradita novo methodo. Amstelod. 1661 (anoniem).

Munus pastorale vulgo dictum Concinatorium et jus Ecclesiae definitum ex regulis verbi divini, primosque Reformatorum nostrae fundamentis, contra sententiam quorundam Doctorum, qui Reformationem profitentur et potestatem Pastorum plus extendunt.

Tractatus de Idolatria et Superstitione cui additi sunt Libelli Synedrii Belgici, Ultrajectini, Magistratui, Ultrajectino exhibita, continentes querelam contra auctorem, et notas in ejus Tractatum, cum responsionibus ejusdem auctoris adcalcem.

Disquisitio an Principi Christiano in ditione sua aliquot malum tolerare licitum, in qua speciatim agitur de profanatione Sabbathi aut diet dominicae.

Tractatus de Articulis fidei fundamentalis.

Specimen retorsionum calumniarum auctori a mendacissimo quodam tenebrione impactarum.

De intiis primae Philosophiae juxta fundamenta clarissimi Cartesii tradita in ipsius Meditationibus, nec non de Deo et mente humana.

Epistolica dissertatio de Principus justi et decori. Amst. 1651. 12^o.

Disputatio de Finito et Infinito, in qua defenditur sententia Cartesii de mota, spatio et corpore.

Demonstratio, in qua ostenditur, neque doctrinam de quiete Solis et motu Terrae neque principia Philosophiae Renati Descartes verbo Dei contraria esse, opposita Tractatui J. du Bois, Concionatoris Lugduni Batavorum, cui titulus Nuditas Philosophiae Carthesianae deteita.

Luculentior probatio, quod neque doctrina de quiete Solis et motu Terrae, neque principia Philosophiae Renuti Descartis verbo divino contraria sunt, opposita Tractatui J. du Bois. Coneinatoris Lugduni-Batavoram. Cui titulis Nova Philosophiae Carthesianae.

Tractatus duo Medico-Physici, unus de Liene, alia de Generatione.

Tractatu de Cultu naturali et Origine moralitatis, oppositus Tractatui Theologico-Politica et Operi postumo B.D.S.

Alle deze werken heeft hij in 1680 bij elkander te Rotterdam in 2 deelen in 4^o. vereenigd uitgegeven.

In het Nederd. verscheen:

Apologie voor 't Tractaat van de Afgoderije. Utrecht 1670. 4^o.

Sonnestilstand en Aardrijksbeweging. Uytr. 1657.

Nader bewijs van de Sonnenstilstand.

Over de Afgoderij en Supentatie.

Zie Le Long, Bibl. Sacra. t.a. pl. 1016; Graevii, Orat. in L Academ. Traject. natal.; Syll. Burmanni. T. IV, p. 206, 207, 208, 209, 212, 213, 215, 216, 251, 655; G. van der Meulen, Dissert. I de Dic. Mund., p. 340. Dissert. III. p. 104; Hermannus, de Anon. et Pseudosi. P. II, C. III, § 74; Struvii, Bibl. Phil. C. VIII, § VII; Th. Stollius, Introd. in Hist. Liter. C. II, p. 761; Burman, Trajcrud. p. 385; Scheltema, Staatk. Nederl.; Glasius, Godgel. Ned.: Kobus en de Rivecourt; Verwoert, Abcoude.