Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 18

[Pieter Johannes Uylenbroek]

UYLENBROEK (Pieter Johannes), zoon van den vorige en Cornelia Maria Janszen, zag den 25^sten November 1872 het levenslicht te Amsterdam, werd, na zijn moeder en vader verloren te hebben, door bezorging zijner voogden in het Instituut van van Kinsbergen te Elburg opgenomen. In 1814 werd hij student aan de Doorluchtige school te Amsterdam om aldaar voor de studie der Godgeleerdheid opgeleid te worden, doch welhaast verkoos hij een andere loophaan. Zijne oorspronkelijke opleiding tot godgeleerde had hem intusschen zoowel de klassieke letterkunde als de Oostersche talen doen beoefenen en als leerling van den Hoogleeraar Willmet, had hij in de laatste meer dan gewone vorderingen gemaakt. In de studië der wis- en natuurkundige wetenschappen vond hij een voortreffelijken leidsman in den beroemden Van Swinden, die eenen gewigtigen invloed op zijne ontwikkeling en leven uitoefende. Tot voortzetting zijner studiën begaf U. zich in 1818 naar Leiden en in 1820 werd een antwoord van hem bekroond, op eene door de wis- en natuurkundige faculteit te Leiden uitgeschrevene hydrostatische prijsvraag, waartoe een, in het begin dezer eeuw, in ons vaderland gevoerde twist tusschen Hesselink van Marum en Aeneae aanleiding schijnen gegeven te hebben, welke hier met veel behoedzaamheid en naauwkeurigheid beoordeeld wordt. In het volgende jaar behaalde hij bij dezelfde faculteit twee gouden eerepenningen op de wiskundige en sterrekundige prijsvraag. Te midden dier wis- en natuurkundige onderzoekingen zette hij onafgebroken, onder Hamaker, de studie der Arabische taal voort en verdedigde den 14^dnn Jnnij 1822 een Specimen Geographico-Historicum exhebens Dissertationem de Ibn Haakalo Geographo, nec non Descriptionem Iraeae Persicae, cum ex eo Scriptore tum ex aliis Mss. Arabicis Blibl. L.B. petitam L.B. 1822, 4^o. Reeds voor het verdedigen van dat specimen werd U, door aanbeveling der bezorgers van de Leische hoogeschool, bij Koninklijk besluit benoemd tot Lector bij de faculteit der wis- en natuurkunde. Hierop volgde spoedig zijne bevordering tot Meester in de wis- en Doctor in de natuurlijke wijsbegeerte. Hij aanvaarde zijne nieuwe betrekking den 2^den November van hetzelfde jaar met eene Oratio de Astronomae conditione apud Arabes, aliasque medii aevi Gentes Orientales.

In 1826 tot buitengewoon Hoogleeraar in de natuur- en sterrekunde benoemd, aanvaardde hij den 30^sten September van dat jaar zijne betrekking met eene Oratio de hodierni physices, astronomiaeque stadii praestantia (Ann. Acad. L.B. 1826-1827. Onder zijne akademische werkzaamheden hield hem de uitgave der brieven van C. Huygens jaren achtereen bezig. Eindelijk kwamen zij in den aanvang van

1833 in 2 dln. 4^o. het licht (Christiani Hugenii aliorumque feculi XVII. virorum celebrium Exercitationes mathemathicae et philosophicae ex Manuscriptis in Bibliotheca Academiae Lugduno-Batavae servatis edidit P.J.U. Hagae Comit. ex Typogr. regia). In 1835 werd hij tot gewoon Hoogleeraar benoemd en bekleedde van 1837-1838 de waardigheid van rector magnificus. Bij het nederleggen dezer waardigheid hield hij eene Oratio de Fratritus Christiano atque Constantino Hugenio, artis dioptricae cultoribus (Ann. Acad. 1837-1838. Hagae-comitis ex Typogr. Regia 1840. In Augustus 1838 werd door den koning eene commissie benoemd in last hebbende, ‘om zich naar Parijs te begeven, ten einde aldaar over te gaan tot het doen vervaardigen en justeren, ten behoeve van het Nederlandsche gouvernement zoo mogelijk van drie standaards, zoo van het Nederlandsche pond als van de Nederlandsche elle, naar de oorspronkelijke standaards, berustende in de Staatsarchieven aldaar. Tot leden dezer commissie, werd, behalve de adviseurs A. Lipkens en R. Lobatto, ook U. benoemd. De eenige door U. na 1839 uitgegevene geschriften bestaan in drie mededeelingen aan de eerste klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut, in het Tijdschrift van die geleerde vereeniging opgenomen:

Bedenkingen omtrent de gewone verklaringen der twee grondvergelijkingen D = M/V en S = R/T.

Verslag van waarnemingen over het aardmagnetismus te Leiden en eenige andere plaatsen in Nederland.

Verslag van eenige proeven, genomen met eene batterij van verkwikt zinkijzer en verdund zwavelzuur.

Hij overleed den 11^den December 1844 en liet bij zijne vrouw, P.M. Sanderus, drie kinderen na. Hij was Ridder van den Ned. Leeuw, lid van den Eerste Klasse van het Koninklijk Instituut, van den Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen van het Prov. Utrecht Genootschap en de Maatschappij van Ned. letterk. te Leiden.

Zie M. Siegenbeek, Gesch. d.L. Hooges. D. II, bl, 436, 457. D. II, bl. 278; L. Stads-Alm. 1846, bl. 114. Dez. Hand. der Maats. v. Ned. Letterk, 1844. D. II, bl. 417, 1845. D. 2, bl. 18, 34. Nieuwenhuis; Kolm en De Rivecourt.