Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 18

[Antonius Thysius]

THYSIUS (Antonius), zoon van Christophel Thys en Martha Gilles, werd den 9^den Augustus 1565 te Antwerpen geboren, begon zijne studiën te Lier, doch toen er Spaansch garnizoen in werd gelegd, vertrok hij naar Dendermonde, van waar hij zich naar Antwerpen begaf, waar hij ze onder Bonaventura Vulcanius, rector der Calvinistische school aldaar, voortzette. In 1580 volgde Thysius Vulcanius naar Leiden, waar deze tot hoogleeraar in de Grieksche taal was beroepen en studeerde onder hem, Justus Lipsius, Rodolphus Snellius en Johannes Drusius. Na eenige lessen van Lambert Danaeus in de godgeleerdheid ontvangen te hebben, ging hij, bij diens vertrek naar Gend, op raad van zijnen bloedverwant Johannes Bollius, en van Jeremias Bastingius, naar Neustatt. Door de pest uit deze stad verdreven, reisde hij naar Frankenthal en vervolgens naar Genève, waar hij den 5^den October 1582 aankwam en de lessen van Theodorus Beza en Antonius de la Faye, Bonaventura, Cornelis Bertram, Isaac Casaubonus, Julius Pacins en Petrus Canisius bijwoonde. Drie jaren later bezocht hij Lausanne, Bern, Zurich, Basel en Straatsburg, en hoorde er Nicolaas Colladan, Aemilius Portus, Abraham Musculus, Rodolphus Gualterus, Johannes Rudolphus Lavaterus, Johannes Stuckius, Jan Jacob Wolfius, Jan Jacob Grynaeus en Jan Pappus.

Hij vertoefde vervolgens vier jaren te Heidelberg, waar Jan Casimir de hoogeschool hersteld had en hoorde er

J.J. Grynaeus, uit Basel beroepen, Franciscus Junius, George Sohnius, Daniel Tossanus enz. Franciscus Gomarus was hier zijn contubernaal, en later zijn ambtgenoot te Leiden. In 1589 stak Thysius naar Engeland over, bezocht de hoogescholen van Cambridge en Oxford en hoorde er de hoogleeraren William Whitaker en John Rienold. Den 12^den Augustus 1590 kwam hij in Holland terug en vertoefde eenigen tijd te Leiden, vanwaar hij als predikant te Haarlem werd beroepen. Drie maanden later vertrok hij naar Frankfort, waar hij de begrafenis van zijn vader bijwoonde, bezocht Pruissen, Polen, Saksen, zag te Dantzig Jacobus Fabricius en te Rostock David Chytraeus, en hield zich meer dan een jaar te Stade op, om zich onder Johannes Bollius, die aldaar predikant bij de Vlaamsche en Waalsche gemeente was, voor het predikambt te bekwamen. Te Emden vertoefde hij bijna twee jaren, en genoot aldaar den omgang van Menso Alting en Johannes Polyander. Hij volgde den eersten naar Groningen en deed van daar een uitstap naar Franeker, waar hij de kennis met Sibrandus Lubbertus, Martinus Lydius en Johannes Drusius hernieuwde.

In 1594 zonden hem Petrus Plancius, predikant te Amsterdam, en de ouderling Frans de Raet, naar Emden, om, op begeerte van den kerkeraad aldaar, den dienst waar te nemen. Vijftien maanden later deed hij een reis naar Frankrijk, waar hij deel nam aan den twist tusschen Du Plessis-Mornay en Jacques Davy de Perron. Hierna hield hij zich eenigen tijd op bij Guillaume Ranchin, koninglijk hoogleeraar te Montpellier en procureur-generaal van het parlement van Toulouse en had ook verscheidene conferentiën met den president Jacques-Auguste de Thou, de raadsheeren Paul Petau en Jacques Gillot, den kanselier Pierre Pithou en zijn broeder François, maar vooral den procureur-generaal Louis Servin. Naar Leiden teruggekeerd, hernieuwde hij zijne kennis met Junius, Trelcatius, Raphelingh, Scaliger en Gomarus, door wiens toedoen hij hoogleeraar in de godgeleerdheid te Harderwijk werd, waar hij den 16^den Augustus 1601 zijn ambt aanvaardde en het 18 jaren bekleedde. Ondertusschen braken de geschillen tusschen Gomarus en Arminius uit. Thysius koos de partij van den eersten, was lid der synode te Dordrecht en werd tot plaatsvervangend overziener der vertaling des Ouden Verbonds benoemd. Later echter, toen twee der tot vertalers gekozenen overleden waren, verschoonde hij zich met beroep op zijnen zes-en-zestigjarigen ouderdom van in hunne plaats te treden. In 1619 benoemden curatoren der Leidsche hoogeschool hem, op voorspraak van prins Maurits,

tot hoogleeraar in de godgeleerdheid, waar hij den 10^den December van dat jaar zijn ambt aanvaardde met eene Oratio de theologia ejusque studio capessendi. Lugd. Bat., 1620. Omstreeks 21 jaren was hij hier werkzaam en overleed er den 7^den November 1640. Hij was gehuwd met Johanna de Raadt.

Thysius was een geleerd theologant, die, schoon de contra-remonstrantsche partij toegedaan, nogtans gematigd was en niet tot de bovenvaldrijvers behoorde. Dat hij Arminius verdiensten erkende, bleek toen hij dezen, reeds van onregtzinnigheid verdacht, in 1602 tot hoogleeraar te Leiden aanbeval.

Hij schreef:

Anglicana scripta de Praedestinatione, duobus libris, simul edita ab A.T. 1613.

Leere ende order der Nederlandsche soo Duytsche en Waalsche Gereformeerden kercken in een ligchaem vervat. Amst., 1615. 4^o.

Belijdenisse der Gereformeerde Nederlandsche kercke, na de copye Antonii Thysii, uytghegeven door P. Colonius. Ziriczee, 1617. 12^o.

Responsio in Remonstrantiam. 1617 (hieraan had hij deel).

Paraenesis, seu Oratio de sacrâ Theologiâ, ejusque studio capessendo, ab A.T. in Leydensi Universitate habitâ. Kal. decembris. M. DCXIX. L.B. 1620. 4^o.

Men vindt ook van hem 13 godgeleerde verhandelingen, in Synopsis purioris Theologiae, Disputationibus LII compretensa per Johannem Polyandrum, Andream Rivetum, Autonium Walaeum et Antonium Thysium. L.B. offie Elzevir. 1625. 8^o.

Zie Alma Acad., Meursii, Ath. Bat., p. 331-338 (m.h. portr.); Revii, Daventr. ill., p. 694, 695; Philet. Timareten, Collect. monum.; Franc. Fabricii, Orat. in Natalem Cl. Acad. Bat., p. 8; Freheri, Theatr., P. l, Sect. III, p. 405 cum icone; Saxe, Onom., T. IV, p. 441; J. Heringa, Over de Ned. bijbelvert. in Archief v. Kist en Royaards, D. V, bl. 143; Brandt, Hist. der Ref. (Reg.); Bouman, Gesch. d. Geld. Hooges., D. I, bl. 35, 40, 109; D. II, bl. 601; Siegenbeek, Gesch. d.L. Hooges., D. I, bl. 116, 152; D. II, Toev. en Rgl., bl. 107; Glasius, Godgel. Ned.; Dez., Gesch. der Syn. te Dordr.; Hofstede, over de Bijbetoverz.; Paquot, Mém., T. III, p. 175 suiv.; Halma; Hoogstraten; Kok; Nieuwenhuis; Verwoert; Kobus en de Rivecourt; Muller, Cat. v. portr.; Schotel, Gesch. d.L. Biblioth.