Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Tweede stuk

[Hubertus Nicolaas Sieburgh]

SIEBURGH (Hubertus Nicolaas) werd in 1799 te Haarlem geboren. In zijn jeugd door zijn vader voor den wijnhandel bestemd, vond hij zich reeds in zijn vroege jaren in een werkkring geplaatst, die geheel en al ongeschikt was, in de behoorlijke ontwikkeling van zijn natuurlijken aanleg te bevorderen. Zijne onbegrensde lust naar wetenschappelijk onderzoek, zijne steeds onbevredigde dorst naar kennis, zijne onverwinbre zucht om aan de zijne, levendige en vruchtbare verbeelding haren ongestoorden loop te laten, maakten het hem onmogelijk, zich aan de banden van het kantoorwerk te gewennen. Eene reis naar en een verblijt te Bordeaux, ten einde aldaar eene meer uitgebreide kennis te krijgen van het vak, waarvoor men hem wenschte op te leiden, had, in plaats van hem met de hem wachtende bestemming te verzoenen, zijn tegenzin daartegen veeleer vermeerderd. Hij gaf zich geheel over aan zijne geliefdkoosde bezigheden, het teekenen, schilderen en lezen der voortbrengsels der hedendaagsche letterkunde, en zette zich bij voorkeur neêr, om den indruk, die de lezing op hem gemaakt had, op papier weêr te geven. Bij dit laatste liet hij dan zijne verbeelding den vrijen loop en dwong, onder al de aanmerkingen, die men op grillige keus van licht en bruin, achtelooze schildering in on-

juiste vormen moest maken, den aandachtige beschouwer de erkentenis af, dat zich uit eenen bewonderingswaardige aanleg, onder behoorlijke opleiding, bij hem een talent had kunnen ontwikkelen, dat der Nederlandsche school tot eer zou hebben gestrekt. Dat overigens een juist gevoel voor het schoone, een grondig oordeel en een heldere blik op het gebied der kunst hem niet ontzegd waren, bleek meermalen uit overzigten van tentoonstellingen, door hem in periodieke schriften geplaatst. Even onbezonnen en roekeloos, als op het gebied der schilderkunst, waagde hij zich op dat der letterkunde. Ook hier wist hij het leven en den gloed zijner verbeelding niet binnen de vereischte palen te houden, en moest hij ondervinden toen hij zijne Trudesinde van Vriesland door den druk bekend maakte, dat de staf over zijn arbeid gebroken werd.

Zonder zich aan een bepaalden stand te wijden, geheel en al aan zijne zucht tot onbeperkte vrijheid bot vierende, doorreisde hij een groot gedeelte van het Zuidelijk Europa, totdat hij op 38jarigen leeftijd zich naar Java begaf, om de gedenkteekens van vroegere beschaving aldaar op te sporen en af te beelden. Niet lang na zijne aankomst te Samarang, (1837) kreeg hij de toestemming van het Indisch bestuur een kunstreis door geheel. Nederlandsch-Indië te doen, en weldra trok hij de Vorstenlanden in, om uit Soerakarta, als hoofdkwartier, zijne ontdekkingstogten naar de omliggende residentiën te regelen. Zijn eerste togt was in de residentie Kadoe, naar de reusachtige overblijfsels van den Bara Boedhadie, die, wanneer men ze eenigzins naar behooren wilde uitgeven, alleen genoegzame stof voor een uitgebreid plaatwerk zouden opleveren. Een twaalftal schilderstukken, teekeningen en schetsen waren de vruchten van een verblijf van drie maanden op die plaats. Uit Kadoe begaf Sieburgh zich naar de residentie Soerakarta, in welke hij zijn verzameling met tien schilderstukken verrijkte. Het was te Soekoe, waar hij den tempel op den berg Lawae afteekende, dat hij in kennis kwam met den geleerden van der Vlis. Deze besloot zijne uitgebreide taalkennis ter bevordering van het schoone doel van Sieburgh dienstbaar te maken, en hem den tekst te leveren, of den door den kunstenaar zelven gestelden tekst te beschaven, welke de platen van een werk over Java's bouwvallen, op een uitgebreide schaal uit te gzven, zou vergezellen. In de residentie Passoeroeang, vervaardigde Sieburgh gedurende een verblijf van zes maanden 6 groote schilderstukken. Ook strekte hij van hier zijne nasporingen uit tot in de naburige residentie Bezoeki, waar hij te Probolingo nog twee tempels schilderde, eene tempel Tjandi Djabon en een ander Dermo geheeten. Later strekte bij zijne reizen uit tot andere gedeelten van het eiland, en bezocht achtereenvolgens de residentiën Samarang, Rembang, Djokjokarta, Bagalen, Soerabaja, en vervaardigde een menigte

uitgewerkte schilderstukken, de meesten ongeveer 1½ op 2 voeten groot. Behalve al deze schilderstukken vervaardigde hij nog ruim een dertigtal platte gronden, doorsneden en op standen van gebouwen, uitgewerkte teekeningen en schetsen van beelden, basreliefs en kleindere voorwerpen, uit metaal vervaardigde versiersels en zinnebeelden van goden, benevens een aantal van 13 groote en kleine opschriften, welker lettervormen hij, zoo getrouw als hem zulks mogelijk was, heeft teruggegeven. Na dus gedurende vier jaren zonder ophouden aan de bereiking van zijn doel werkzaam geweest te zijn, moest Sieburgh zijne onderneming staken, daar hij, bij alle mogelijke spaarzaamheid, en niettegenstaande de zoo rijkelijk genotene belanglooze hulp der gastvrije Javanen, alle middelen uitgeput, en eene som van f 15,000 intrest, zijn geheel toenmalig vermogen, opgeofferd had. Hij keerde naar Batavia terug, en bood zijne verzameling het Indisch bestuur aan. De zaak werd in handen eener commissie gesteld, die en aller-gunstigst verslag uitbragt, en ten sterkste aanbeval, dat hij door het bestuur in staat gesteld zou worden om den arbeid geheel en al te voltooijen. Ondertusschen, en in afwachting van verdere in zijne zaak te nemen besluiten, werd hem van het bestuur, als eene belooning voor zijne aan de wetenschap bewezene diensten, een voordeelig Conchenille-contract geschonken, tengevolge waarvan hij zich op reis begaf om de daartoe behoorende gronden in oogenschouw te nemen. Doch reeds had zijn ligchaamsgestel dsor zijne langdurige togten en menigvuldige ontberingen te veel geleden, en hij bezweek te Cheribon op den 2 Maart 1842 in den ouderdom van 42 jaren. Een gedenkteeken wijst te Radja Galoe, in het zoogenaamde Apenbosch, de plaats aan, waar zijn stoffelijk overblijfsel is neêrgelegd.

De verzameling van Sieburgh is door het ministerie van koloniën van zijnen erfgenaam voor het rijk overgenomen en geplaatst bij de koninklijke academie te Delft.

Zie Dr. C. Leemans, H.N. Sieburgh en zijne oudheidk. onderzoekingen in de Binnenlanden van Java, in Konst- en Letterb., 1846. D. II. bl. 275-281, Javasche Courant. d.d. 20 April, 1842; de Kopïist 1842, N^o. 3. bl. 280-288, 290-295, 306-310; Gids, 1837 bl. 100; Immerzeel; Kramm.