Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Rutger Schutte]

SCHUTTE (Rutger) werd den 29 November 1708 te Diepenheim geboren. Zijn grootvader van moederszijde Rutger Couper, predikant te Rekken in Gelderland, onderwees hem in de Latijnsche taal. Na diens overlijden (1723) bezocht hij de Latijnsche en Doorluchtige school te Deventer (1723-1729) en eindelijk de hoogeschool te Utrecht, waar hij de lessen van Duker, Mill, Odé, Musschenbroek, van Alphen en van den Honert bijwoonde. In 1735 werd hij door de Classis van Amsterdam tot proponent aangenomen, en den 13 Jan. 1737 te Rossem ingezegend. Van

Rossem vertrok hij naar Zalt-Bommel, van daar naar Dordrecht (1742), en eindelijk (1745) naar Amsterdam, waar hij den 19 December 1784 ontsliep. Schntte had als kanselredenaar verdiensten. Hij behoorde niet zoo zeer tot die leeraren welke in de verschilstukken, of in 't ontzwagtelen der prophetiën, of in 't aanwijzen der prophetiën, of in 't aanwijzen der voor- en zinnebeeldige schilderstukken; maar tot hen, die in taal- en oudheidkunde, zeggenskracht en het vermogen, om de waarheden zielroerend op het gemoed aan te dringen, uitmuntten. ‘Hij was een vijand van donkere en ingewikkelde uitdrukkingen, naar den stijl der Godspraken’ en wekte zijne medearbeiders op ‘om duidelijk, gelijk er op elke bladzijde van het N.T. staat, van den Heer en Zaligmaker J.C. te spreken.’

Hij gaf, behalve welligt zijne beide lijkredenen op Willem IV, in het licht:

Bundel van plegtige leerredenen. Amst. 1772. 8^o. Vooral belangrijk wegens de rijke uitlegkundige aanteekeningen onder den tekst, en de geleerde verhandeling over den Boom des levens, in het Paradijs.

Leerredenen over de Psalmen achter zijne Ontleding van het Boek der Psalmen. Deze ontleding, niet voor de pers vervaardigd, verscheen eerst, buiten weten van den autheur, in 1761 in den Bundel van Godyel. oeffen., D. X. bl. 157-188. In 1771 werd zij wederom te Amsterdam, ook buiten zijn weten, bij P. Hogmar herdrukt. Kort voor zijn overlijden legde hij de laatste hand aan den herdruk, die merkelijk veranderd en verbeterd, in 1790, met toestemming zijner weduwe door W.L. Krieger, met eene Voorrede en 4 leerredenen werd uitgegeven.

Als Godgeleerde heeft hij zich bekend gemaakt door twee Verhandelingen, behelzende eene Verklaaring van Gods Testament en Verbond onder de nieuwe huishouding en derzelver zegelen en een onderzoek nopens den aard van 't Verlossing en 't genade Verbond, in 1783 door Hamerster in het licht gegeven. De voorstanders der formulieren achtten haar Schutte onwaardig, wijl zij stellingen behelsden tegen de formulieren, gelijk blijkt uit den brief van Ingenuus Aletophilus aan Philadelphus, in 1785 in 't licht gekomen. In 't zelfde jaar bezorgde Krieger, Schutte's Verhandeling over 's Heilands borgtogtelijk lijden. Ook schreef hij eene Voorrede voor Aandacht op 't laatste einde van de Redelijke Schepzels, dat zij te bedoelen hebben in al hun daden, alsmede op den weg uitgebeeldt in Jacobs-ladder, langs welke men ter bereikinge van dit einde gelukkig wordt opgeleidt, door Christ. Arnold van Bussen. in zijn leven predikant te Ingen, bij Nijmegen 1753. Of zijne Verhandelingen over den Ouderdom en de Geestelijke Geneeskunst gedrukt zijn, is onbekend.

Als geleerd en gelukkig uitlegger der Heilige Schrift heeft Schutte zich bekend gemaakt door eenige Verhandelingen over een gedeelte van Salomon's Hooglied, en de Godspraken van Jeremia, eene Ontleding der Psalmen; aanteekeningen op zijne leerredenen en gedichten; eene Commentatio ad Vaticinium Bileami Num. XXIV:14-19 in Bibl. Hag. T. I. p. 48 seqq.; Verhandelingen over Num. XX:14-16, 17-20, 25-80; Oordeelk. Aanmerkingen ouer Pred. X:7, XII:7 en andere stukken in de Akademie der Geleerden of uitspanningen tot ophelderinge van de H.S., Taal-, Oudheid- en Geschichtkunde, als ook ter bevorderinge der beschaafde letteren, kunsten en wetenschappen door een Weetlievend genootschap, voorts door zijne Analysis I Cor. XV:27, 28 en Bibl. Hag. T. I. p. 563 seqq., waartegen Joannes Nicolaas Richter schreef in Bibl. Hag., T. III. p. 392 seqq. T. IV. p. I. seqq. Hij beoordeelde J. van Iperens' Obadja in Tael- en Dichtk. Bijdr., D. II.

Groote roem verwierf hij als aardrijkskundige, en kan als zoodanig met Offerhaus, Verbrugge, Relant, Halma, Bachiene, van Emdre en Hamelsveld wedijveren.

Zijne geographische aanteekeningen op zijne gedichten verspreiden licht over de ware hgging sommiger plaatsen der H.S. Ook acht men zeer zijn arbeid aan R. Pocockes Beschrijving van het Oosten (vert. door L.W. Cramerus, Utr. 1776-1786), maar vooral zijne Verhandeling over de reize der Israeliten in de Woestijn en eenige bijzonderheden van Jeruzalem en deszelfs omtrek, met een Voorberigt van J.C. Mohr. Utrecht 1785. 8^o.

Ook maakte hij zich als tijdrekenkundige bekend door Heilige Jaarboeken of Overeenstemming der Evangelisten en inleiding tot de Handelingen der Apostelen. Amst. 1783 3 D. 8^o. Zij werden in 1795 herdrukt, en ofschoon er ook sedert dien tijd vele en gewichtige aanmerkingen op gemaakt zijn, en zij sedert de verschijning van latere tijdrekenkundige werken naar het licht der XIX eeuw opgesteld, in waarde verminderd zijn, blijven zij echter op hooge verdiensten aanspraak maken.

Met alle regt worden ook zijne Geslachtboom van Adam tot Christus, tot opheldering van den Geslachtboom, 2 St. Haarl. 1782. 8^o.; en Verhandeling over de zeventig weken van Jeruzalems herbouwing, en eene week van deszelfs verwoesting 2 St. Amst. 1776, 1779 vermeld.

Groot waren ook de verdiensten van Schutte als taalkundige. Hij was niet slechts ervaren in vroegere en latere Oostersche talen en in die der Grieken en Romeinen, maar ook gemeenzaam met het Italiaansch, Fransch, Duitsch, en een grondig beoefenaar zijner moedertaal. Het waren niet alleen zijne verdiensten als dichter, die de Staten van Holland en West-Friesland bewogen om hem naar 's Hage tot het vervaar-

digen eener nieuwe Psalmberijming af te vaardigen. Hij zelf schreef drie taalkundige werken, die in ms. in de bibliotheek der maatschappij van Ned. letterkunde, waarvan hij lid was, berustten (over de wijzen en tijden der werkwoorden; de verbuiginge der Nederduitsche werkwoorden, van de woordbuiginge der hulpwoorden zijn of weezen, hebben, worden, laaten; over de woorden thans en Weleerwaardig Heer). Ook bezit deze maatschappij van zijne hand een Lijst van Lombardische woorden uit Paulus Warnefridus Diaconus, en van Iperen vermeldt zijne Taalkundige aanmerkingen op eenige Psalmen van Voet. Even als zijn vriend Eusebius Voet, vervaardigde hij stichtelijke gedichten, die, schoon door die van den eersten overtroffen, toch niet zonder verdiensten zijn. Driemaal werden zijne Stichtelijke Gezangen in 4 deelen, en het 1^ste deel viermaal, het laatst in 1783, herdrukt. Het 4^de deel bevattende de muzyk, is in 1787 in het licht gekomen.

Onder de op hem vervaardigde lijkzangen is er een van van Woensel, die hem ‘een zanger vol van vuur,’ een ‘David van zijn tijd’ noemde; Jacobus Tol noemde hem ‘een puikpoeët en hemelharpenaar, de eer der beste poezy.’

In 1788 gaf A. van den Berg nog een bundel Nagelatene Gedichten van Schutte in het licht.

Hij was ook lid van het dichtgenootschap, Kunstliefde spaart geen vlijt te 's Hage, van het genootschap Dulces ante omnia Musae te Utrecht, en Concordia et Labore te Dordrecht.

Hij is meermalen afgebeeld.

Zie Saxe, Onom., T. VII. p. 98; C. Boot, Epistola ad R.S. ad Psalmi XLV:3, in Bibl. Hag. Fasc., 1 p. 562 seqq.; Richter, in Bibl. Hag., T. IV. p. 84; Vervolg op Wagenaar's Amsterdam D. XXI. bl. 98; 99; L. Hamerster, Leerred. over het godvr. Leven en zalig afsterven van R. Schutte, Amst. 1785; Kok, Vad. Woordenboek Bijv.; D. III. bl. 311, 312; Neue Gelehrte Europa, Th. X. S. 401-406; Schotel, Kerk. Dordr., D. II. bl. 353 volgg.; Glasius, Godgel. Nederl.; Schutte, Bundel van plegt. leerreden., 1772; Brans, Naamr., bl. 108; Wagenaar, Amst., D. VII. bl. 494; Paauw en Veeris, Vern. Kerk. alphab., bl.; Boekz. 1762 a. bl. 362, 1778, bl. 669 volgg. 1779, bl. 663 volgg., 1789, bl. 400-405, 1841, bl. 472; Ger. Borstius, Opwekking tot blijdschap en wensch op de overkomst van R.S. te Amst.; Voet, Nagel. Sticht. Gez., Dordr. 1780 8^o., bl. 106 volgg.; Krieger, bij het vernemen van den dood van Schutte, Lijkgezangen op R.S.; Brouwer, Leerred. over het H. boek Esther, Voorr. bl. IX; de Vries, Proeve eener Gesch. d. Ned. Dichtk., D. II. bl. 174; Siegenbeek, Gesch. d. Ned. Letterk., D. I. bl. 74; Witsen Geysbeek, B.A.C. Woordenb., D. V. bl. 248 volgg., Handel. d. Maats. v. Ned. Letterk., 1784 bl. 8, 1785 bl. 2, 1795 bl. 5, 1804 bl. 13; van Iperen, Kerk. Hist. v.h. Psalmgezang, D. I. bl. 265; van Emstre, Bijbelverkl. v. Palest., bl. 17; Aanteekk. op Shaws Reizen door Barbar. en het Oosten; Collot d'Escury, Holl. roem, D. III. bl. 400, 401; Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt; Muller, Cat. v. portr., Cat. v.d. Bibl. d. Maats. v. Ncerl. Letterk., D. I. bl. 256.