Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Marten Schagen]

SCHAGEN (Marten) werd in 1699 te Alkmaar geboren, bezocht in zijne jeugd de latijnsche scholen, doch moest deze verlaten, om zich aan den boekhandel te wijden. Hij zette evenwel des nachts zijne taalstudie voort, maakte zich alzoo het latijn, grieksch en de beginselen van het hebreeuwsch eigen, en oefende zich, onder den Alkmaarschen leeraar D. Keeren, in de godgeleerdheid. In 1718 verwisselde hij Alkmaar met Amsterdam, waar hij zich verder in den boekhandel bekwaamde, en begon die in 1723 voor eigen rekening te drijven. Hij zette echter zijne godgeleerde studien voort, met het gevolg, dat hij met de Collegianten in betrekking staande en tot de Zonnistische rigting behoorende, in 1727 het leeraarsambt bij de Friesche gemeente te Amsterdam in de arke Noachs aanvaardde. In 1738 werd hij predikant te Alkmaar, sloeg twee beroepen, naar Rotterdam en Utrecht, af, doch nam een derde beroep naar laatstgemelde plaats aan. Hier genoot hij den omgang van Meinard Tydeman, Mr. C.A. Wachendorf en M.A. van Asch van Wyk, rigtte met hen het taal-, oudheid en dichtkundig genootschap Dulces ante omnia Musae op, en was een der eerste leden van de Maatschappij van Nederl. Letterkunde, waarvan hij ook een der stichters was. Schagen was een verdraagzaam en ongemeen werkzaam godgeleerde, en gaf vele vertalingen van Engelsche,

Fransche en Duitsche Schrijvers (Stevens, Hannay, Hervey, Pearsall, Witherspoon, Bennet, Doddridge, Green). Ook zette hij uit het latijn van Werenfels en Rau over, en de zoogenaamde vertaling van Flavius Josephus, aan Haverkamp toegeschreven, is ook van hem en van de doopsgezinde leeraars A. Loosjes en J. Lynsz Rogge. Ook heeft hij zich nopens zijn kerkgenootschap en de vaderlandsche taal- en letterkunde verdienstelijk gemaakt. Hij was inzonderheid bevriend met den geleerden beoefenaar der nederlandsche taal Lambert ten Kate. Schagen overleed den 20 October 1770, en werd op het kerkhof aan de Bildt begraven. Abraham Perrenot vervaardigde een grafschrift op hem.

Men heeft van hem:

Boetstoffen en Bedestonden. Utr. 1715. 8^o.

Vermakelijkheden of uitgelezene keurstoffen over allerlei onderwerpen. Amst. 1732-1740. 5 dl. 8^o.

Predikatien over den kruisdag en de kruisiging des Zaligmakers. Haarl. 1739. 8^o. 3^e dr.

Historie der Waldenzen in de eerste twaalf eeuwen, m. pl. Amst. 1732. Haarl. 1765.

Zie Boekz. 1765 b, bl. 72.

Kerkrede over het oude geloof en 't goede geweten, de merktekens der waere kerke, uitgesproken te Utrecht 9 Dec. 1742.

De Reformatie der Nederl. Doopsgezinden en deselve tegen alle bezwaaring verdedigt in twee Leerredenen over 2 Cor. VI:8, 9 en 1 Tim. I:19. Haarl. 1744. 8^o.

De kerk der Nederl. Doopsgez. en derz. Reform. Haarl. 1743.

S.F. Rues, den tegenwoordige staet der Doopsgezinden in de vereenigde Nederlanden. Amst. 1745.

Het eerste Capittel van Joëls Prophetie, in IV Leerredenen overwogen, met een Aanhangsel van Boet-stoffen en Bedestonden, ter gelegenheid van de tegenwoordige vee-sterfte enz. waar in Egyptens vee-pest uyt Jona's derde Hooftdeel verhandelt werd. Haarl. 1747. 8^o.

Heilige Alleenspraken van een godvruchtige ziel met haaren God, mitsgaders Gebeden en overdenkingen ter oeffeninge van Godsaligheid en doormengt met stigtelijke vaersen en gezangen, door George Willem graaf van Kniphuysen Nieuoort, uyt het Fransch vertaalt door M.S. Alkmaar 1747. 8^o.

B. Bennet, Godsvruchtige bespiegelingen of overdenkingen voor plegtige en bijzondere dagen des jaars, en op Christelijke Feestdagen uyt het Engels overgebragt en met toepasselijke Gezangen verrijkt, door M.S., gr. 8^o. m. pl. Haarl. 1751.

Korte schriftuurlijke stellingen tot onderwijs van Doopsgezinde geloofs leerlingen, Haarl. 1752. 8^o.

J.J. Burlamaqui, Beginselen van het Burgelijke Regt,

waar in de Oorsprong en Aart der Burgerlijke Maatschappye en des oppergebieds, nevens de beste Regeeringsvorm, de pligten der Overheeden en der onderdaanen, de magt van wetten te geven, den Godsdienst te reguleren en te handthaven, straffen op te leggen, cyns te heffen enz., uyt het Frans vert. door M.S. Haarl. 1752. 8^o.

Dat Schagen ook de Ned. poëzij beoefende blijkt o.a. ook uit zijn Lijkdicht op D. van Mollem.

Zie J. Caperus, Lijkrede op M. Schagen, Utr. en Amst. 1770; Schijn, Gesch. d. Mennoniten, D. II. bl. 328, 386; Kist en Rooyaards, Kerk. Archief (tweede serie), D. VI. bl. 123; Blaupot ten Cate, Gesch. d. Doopsgezinden in Holland enz., D. II. bl. 118 verv; Glasius, Godgel. Nederl.; C. Sepp, Joh. Stinstra en zijn tijd, D. I. bl. 75, 139, 215, D. II. bl. 99; A. Ypey, Gesch. d. Ned. tale, bl. 547; Schotel, de meritis B. Huydecoperi in ling. litterasq Belg., p. 17; Ten Brink, Levensb. van v. Goens, bl. 12; Handel. d. Maats. v. Ned. Letterk. 1778, bl. 7; Bergman, Gedenksch. d.M.v.N.L., bl. 49; Abcoude, Naamr. Aanh., bl. 189; Arrenberg, Naamr., bl. 454; Nav. D. X. bl. 34.