Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 16

[Casper de Robles]

ROBLES (Casper de), Heer van Billy, werd in 1527 te Robles, een Portugeesch dorp, geboren, en was de zoogbroeder van Philips van Spanje. Deze omstandigheid bragt hem waarschijnlijk aan het hof te Madrid in kennis met vele aanzienlijke personen en baande hem den weg tot aanzienlijke ambten en waardigheden, zoowel in het staats- als in het krijgswezen. Volgens van Meteren, was hij langen tijd ‘jongen van den Prins van Oranje’, diende in de oorlogen tusschen Spanje en Frankrijk, en overwon, schoon klein van persoon, een kloeken Franschman. Het eerst ontmoeten wij hem in 1567, toen hij als kapitein en gouverneur van Philippeville het beleg van Valenciennes bijwoonde. Kort daarop werd hij door de Gouvernante Margaretha naar Spanje gezonden, om den koning het zenden van meerdere spaansche troepen dringend af te raden, en bragt hij het antwoord des Konings waarin deze beloofde nog dien zomer herwaarts te komen, om orde op zaken te stellen, terug. Na het vertrek van de Landvoogdes, trad hij in dienst van Alva In 1568 deelde hij niet in de nederlaag van Heiligerlee, maar wel in Alva's overwinning te Jemmingen. Door dezen zag hij zich in 1569 als Kolonel over zes vaandels waalsche soldaten de bescherming toevertrouwd van Groningen, welke stad hij met een forsch kasteel versterkte. Gestrenge bevelen toch waren hem ter uitvoering opgedragen. Dat hij anders menschlievend van aard was, bleek in den volgenden jare bij den geweldigen Allerheiligenvloed. ‘Dat de overste Robles,’ schreef Hooft, ‘daarbij treffelijke proeven gaf van Portugeesche trouwhartigheid, door niet alleen de bevelhebbers van zijn regement en alle schuitenvoerders, die zich vinden lieten, uit te zenden, om de lieden, op daken en in boomen zittende, uit den nood te redden, maar zelfs onwilligen daartoe te dwingen, zonder zijn eigen persoon of eenigen arbeid te sparen. Ja, hij bragt te Brussel te weeg dat de soldij zijner knechten van dáár bezorgd en zijne landvoogdij een rond jaar van schatting verschoond werd, als genoeg belast met de herstelling van hare dijken, dammen en sluizen. Alhetwelk hem, die te voren niet wel met de inboorlingen stond, grootelijks gezien en gewild maakte,

zoodat de sporen dezer genegenheid tot nog tot door den tijd niet zijn uitgewischt.’

Terwijl de beide stadhouders, die Aremberg opvolgden, zelden in Friesland kwamen, maar meest in Overijssel en Gelderland vertoefden, stond Robles hier alléén en op een moeijelijken post, en had het veel in, om, met eene geringe krijgsmagt en gebrek aan geld en krijgsbehoeften, het gezag des Konings te bewaren, de bevelen van Alva op te volgen en de ingezetenen niet te verbitteren door daden van geweld en wreedheid, die elders de Spaansche wapenen zoo zeer bezoedelden. Nog moeijelijker werd die taak, toen hij in April 1572 tot Luitenant Stadhouder van Gilles van Barlaimont benoemd was en de Hollandsche steden den Prins toevielen, de Watergeuzen de zeesteden bestookten, Graaf Joost van Schouwenburg reeds benoemd was tot stadhouder van Friesland en met Diederik van Bronckhorst poging deed om dit gewest voor den prins te winnen. Nadat verscheidene steden en edelen dezen waren toegegevallen, kon Robles zich alleen door de uiterste krachtsinspanning en geweld staande houden. Naauwelijks was Dokkum herwonnen en de bloedige woede zijner soldaten door zijne goedertierenheid bedwongen, of hij trok met zijne Friezen en Walen de 6000 man Nassausche troepen, die zich bij Stavoren verschanst hadden, tegen, en overwon hen met list en geweld. Weldra gaven zich de steden Bolsward, Sneek en Franeker over en nam Schouwenburg de vlucht. Zoo groot was het vertrouwen dat Alva in zijne dapperheid stelde, dat hij hem in Jan. 1573 naar het beleg in Haarlem ontbood, waarbij hij in Mei van het volgend jaar gewond werd, en eerst in Augustus verlof ontving om naar Leeuwarden, waar hij luisterijk werd ingehaald, terug te keeren.

Nu waagde hij zich op de Zuiderzee, en, in weerwil Duco van Martena het Flie bewaarde, veroverde hij met drie galeijen en zeven schuiten zeven schepen, die met 300 last rogge uit de Oostzee kwamen. Zelfs deed hij pogingen om Enkhuizen en Medemblik te herwinnen, terwijl hij het eiland Flie land bemagtigde. Als belooning voor zooveel goed werd nog in hetzelfde jaar de hem lang onthoudene bevordering tot stadhouder en kapitein-generaal over Friesland, Groningen en Drenthe zijn deel; reeds vroeger was hij benoemd tot Ridder der orde van St. Jacobus.

Niet alleen bestreed hij met dapperheid en voordeel zoowel te land als te water 's Konings vijanden, maar hij herstelde de zeedijken, door het laten graven van een kanaal tusschen het Bergumermeer en de Lauwers, dat nog zijn naam draagt, en bragt ook eene betere gemeenschap met Groningen tot stand. Bij het verkeeren van den kans, ten gevolge der Gentsche bevrediging in de komst van der Staten zendeling Stella te Gro-

ningen, in 1576, werd hij niet alleen door de zijnen verlaten, maar met zijn zoon, schoonzoon en kapiteinen door eigene muitende soldaten gevange genomen, van daar naar Leeuwarden op het blokhuis vervoerd; eerst in Maart 1577 werd hij, op bevel van den Raad van State ontslagen en naar Brabant gevoerd.

Vruchteloos deed hij nog een poging tot herstel van zijn gezag. Omtrent zijn volgend lot is ons alleen bokend, dat hij zich met den wakkeren Zeeuwschen landvoogd Mondragon bij Don Jan van Oostenrijk vervoegde, op het kasteel te Namen en daarna te Luxemburg; dat hij in 1578 in den slag van Gembloux eene afdeeling ruiterij kommandeerde, en na de overgave van Leuven belast werd met eene zending naar Spanje; dat hij, na zijn terugkomst Gouverneur werd van het kasteel van Limburg, en eindelijk, dat hij in 1585, dienende onder Parma, in het beleg van Antwerpen ongelukkig om het leven kwam, daar hij bij de bekende uitbarsting tot vernieling van de brug over de Schelde tegen een paal verpletterd werd. Volgens van Meteren huwde hij ‘een schoone rijcke dochter in Walslandt, de welcke hem toe-bracht sommige Heerlijckheden, als Belly, Malepert en andere.’

Getrokken uit W. Eekhoff, Voorlezing over het leven en de verdiensten van Caspar van Robles, enz., en de lotgevallen van de voor hem opgerigte gedenkzuil, op den Zeedijk nabij Harlingen, in de Vrye Fries. D. IX, bl. 24 volgg.

Zie verder J. Caroli de rebus Billaei in Frisia gestis commentariorum libri IV, ad Catholicum Hispan. Regem Philippum Austr. 1731 en 1751; (Te Water, Verbond der Edelen D. IV, bl. 361); Memorien van den Gedenkw. dingen, van Reinico Fresinga. van Franeker. Burgem. v. Deventer, gebruikt door van Meteren. Hist. d. Ned. Amst. 1647 in fol. 112 in Fresinga en Dumbar, Anal. D. III, bl. 10 enz.; Strada, de bello Belgico, Rom. 1600, T. I, p. 261, 331 enz.; Hooft, N. Hist. bl. 275, 326; de Kronijken van Winsemius; Schotanus; Foeke Sjoerds. Alg. Beschrijv. v. Friesl.; Winsemius, Histor. ab excessu Caroli V, sive Rer. sub Philippi II, per Frisiam gestar. Libri; Hoynck van Papendrecht, Anal. Belg. T. II, p. 421, 428, 455, 552, 613, 645, 668, 687, 700, 721, 725, 749, 760, 766, 789, 797, 810, 812, 821, 827, 835, 838, 861. T. II, p. 2; (J.B. de Tassis, de Tumultu Belg.) p. 211, 212, 261, 272, 283, 294, 296, 303, 321, 471. T.T. p. 11 (Index); Viglii, Epist. ad J. Hopperum, ed. S.A. Gabbema Leov. 1661. Markies van Astorga, Lev. v.d. Hertog van Alba, D. II, bl. 267; M. Gachard, Corresp. du Duc. d'Albe sur l'invasion du Comte Louis de Nassau en Frise en 1560 p. 116, 135, 137, 139, enz.; Kervyn de Volkaersbeke, et J. Diegerick, Documens hist. inéd. conc. les troubles des Pays-Bas, 1577-1514, 3e leer. p. 412, Vrije Fries VIII dl. 4e st. bl. 398; Mr. H.O. Feith, Register op het Archief van Gron., D. II, bl. 290 env.; Dez. Dagboek of Aanteekeningen van Dr. Georgius Westendorp (1566-1578) in Vrije Fries D. VII, bl. 41; Wagenaar, Vad. Hist. D. VI, bl. 280, 310, 324, 369, 447, 473; VII, bl. 75, 98, 126, 127, 165; Cerisior; Bilderdijk; v.d. Vynckt;

Arend; Bor, Ned. Oorl. D. I, bl. 97, 128; Outhof, Verh. van alle Wateavloeden bl. 514, 535; Gabbema, Verh. v. Leeuw. bl 534; Tegenw. staat van Stad en Lande, D. I, bl. 386-428; Vriesch Charterboek, D. II, bl. 628, 876, D. III, bl. 1082, 1109, 1117; van der Aa, Aardr. Woordenb. D. V, bl. 177; Eekhoff, Gesch. v. Friesl. bl 184, Mr. J. Minnema Buma, Bijdr. tot de Geschied. van het Dijkregt der Vijf deelen, bl. 95. 227; Eenige bijzonderheden uit de Levensgesch. v.C. Robles, in Friesche Volks-Almanak 1841 bl. 2; Scheltema Staatk. Nederl; Amersfoordt en Evertsz, Verh. v.d. Verrigt. der Jesuiten in Friesl. bl, 17 223; Hoogstraten; Kok; Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt; Verwoert.