Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 15

[Jacobus Perizonius]

PERIZONIUS (Jacobus), broeder van den vorige, werd den 26^sten October 1651 te Appingadam geboren. Oorspronkelijk tot de evangeliedienst bestemd, bezocht hij de illustre school te Deventer, waar hij onder Theophilus Hogersius en van Gisbertus Cuperus, vervolgens de Utrechtsche hoogeschool, waar hij zich, onder Jo. Georgius Graevius, in de letteren oefende. In 1674 bezocht hij die van Leyden, waar hij zich naauw aan den hoogleeraar Theodorus Ryckius verbond. In het einde van 1675 keerde hij naar Deventer terug, waar hij zijne studie voortzette, terwijl hij naar een geschikte standplaats uitzag. Te vergeefs, ofschoon hij krachtig door Nicolaas Heinsius en Graevius on-

dersteund werd, waren zijne pogingen te Franeker en Leyden, om het hoogleeraarambt in het Hebreeuwsch, waarin hij zeer ervaren was, en te Groningen om den leerstoel in de Grieksche taal en geschiedenis te erlangen, ja om, aan het gymnasium zijner geboorteplaats, de plaats van Cuperus te vervullen. Coetier werd hem voorgetrokken, doch hij in hetzelfde jaar (1681) tot conrector te Delft, en reeds in 1682 tot hoogleeraar in de gewijde en ongewijde geschiedenis en welsprekendheid te Franeker benoemd. Hij aanvaardde den 19^den Januarij zijn ambt met eene oratie de Ciceronis conditione et industria. Zijn roem vermeerderde van dag tot dag en hij ontving reeds in het volgend jaar van curatoren een blijk van tevredenheid, door de vermeerdering zijner wedde. In 1690 wenschten de curatoren van Leijden hem aan hunne hoogeschool te verbinden, doch hij bleef te Franeker. Maar toen hem drie jaren later voor de tweede maal, op zeer vereerende voorwaarden, de leerstoel in de historie, Grieksche taal en welsprekendheid was aangeboden, meende hij geen vrijheid te hebben weder te bedanken, en hij aanvaardde hem den 7^den Julij met eene redevoering: de usu Graecae, Romanaeque linguae eloquentiae, historiae, antiquitatis in gravioribus disciplinis. In 1702 werd hem mede het onderwijs in de geschiedenis der Vereenigde Nederlanden opgedragen; bij welke gelegenheid hij, op den 6^den van Sprokkelmaand, v.d.j. eene redevoering uitsprak, de fide historiarum contra Pyrrhonismum. Sedert bleef hij nog 13 jaren, door de voortreffelijkheid van zijn onderwijs en de vermaardheid van zijn naam, den roem der hoogeschool handhaven en vermeerderen. Op verzoek van curatoren hield hij eene lijkrede op den dood van koningin Maria, en redevoeringen op de veldtogten van 1702 en 1709. Zesmaal is hij openlijk in het letterkundig strijdperk getreden, eerst met Huberus, de praetorio, bij gelegenheid der uitgaaf van diens Dissertatio phil. de origine significatione et usu vocam Praetoris et Praetorie etc. 1687.

Vervolgens met denzelfden Huberus, dien hij van 120 dwalingen in het eerste deel zijner Historia civili beschuldigde. (De CXX erroribus in Huberi Hist. civilis. primo Tomo notandis. Franeq. 1693. 8^o.) Huberus verdedigde zich in Epist. ad E. Aldrichs Ictum et Gymnasiarcham Embdanum. Perizonius bleef hem het antwoord niet schuldig. Deze twist eindigde met het vertrek van Perizonius naar Leyden in 1696. De derde oorlog werd naar aanleiding van een Grieksch gedicht van Joh. Jensius, met Petrus Francius gevoerd. Een woord in een noot van Perizonius op Aelianus, gaf aanleiding tot een nieuwen strijd tusschen hem en zijn ambtgenoot Jacobus Gronovius. Deze strijd

werd in 1702 en 1703 gevoerd, en curatoren moesten zich met de zaak bemoeijen en het stilzwijgen opleggen aan beide partijen. Met Ludolphus Huberus streed hij nog in 1713 de Aere gravi en over het W.W. cerno.

Eindelijk gaf een aanteekening van Joh. Clericus, in zijn Artis Criticae, p. 111, Sect, ult. over Curtius, aanleiding tot een laatsten letterkundigen oorlog.

Hij overleed den 6^den April 1715, en vond in den beroemden regtsgeleerde A. Schulting een hem waardigen lijkredenaar. Hij vermaakte aan de bibliotheek der Leydsche Hoogeschool zijne schoone verzameling handschriften en zeldzame eerste drukken van oude Grieksche en Latijnsche schrijvers en van gecollationeerde uitgaven van onderscheidene kerkvaderen, welke verzameling, door bezorging van curatoren, in een getraliede kast behoorlijk werd ingeschikt, terwijl boven deze het afbeeldsel van den gever, door C. de Moor geschilderd, werd geplaatst. Bij dit legaat voegde hij nog eene som van f 20,000, ten einde daaruit van tijd tot tijd jongelingen van goede hoop, die zich aan de letteren wilden toewijden, te laten studeren, onder toezegging eener jaarlijksche som van ten minste f 300, voor den tijd van zeven jaren, en uit de overige penningen gestadige aankoopen te doen van zeldzame boeken of groote werken.

Hij gaf in het licht:

Dissertationum trias; de constitutione divina Deut. XXV:5. De Lege Voconia et de variis antiquorum Nummis. Dav. 1679. 8^o.

Dissertatio de Augustea orbis terrarum Descriptione, et E. Lucae II:2. Franeq. ook met de Disquisitio de Praetorio, quibusdam accessionibus aucta. Franeq. 1690. 8^o.

Dissertatio historica de duobus maxime insignibus Flori locis. Franeq. 1684. 4^o.

Animadversiones Historicae. Amst. 1685. 8^o.

Franc. Sanctii Minerva S. de causis L. Latinae commentarius, cum Notis. Franeq. 1687. 8^o. Ibid. 1690. 8^o. Amst. 1702. 8^o. Ibid. 1714. 8^o. (notis quam plurimis auctus).

In 1809 verscheen de zevende uitgaaf van dit werk met de noten van G. Scioppius, J. Perizonius en Everardius Scheidius, (Amst. ap. P.v. Hengel et filium. 8^o.)

Diss. philol. de origine significatione et usu vocum Praetoris et Praetorii, veroque sensu verborum D. Pauli. Phil. I: Froneq. 1688. 4^o.

Diss. philol. de Praetorio Caesarum eiusque Praefecto. Franeq. 1688. 4^o.

Disquisitio de Praetorio etc. cum ampl. vior. Hubero. Franeq. 1690. 8^o. ‘Practer repetitas praeccdentes Dissertationes duos et cl. Huberi Comment tit. ff. de Off. Praef. Praetorio, priori

oppositum; exhibitur hic particularis Huberi de Praetorio liber singularis cum Perizonii ad singula eius Capita Responsionibus. Accedit Diss. de Discriptione orbis Terrarum, modo memorata.’

Bellum inter Perizonium et Francium.

C. Valerii Accincti (J. Perizonius), Epist. ad P. Francium Barbarum de Novissimo ejus Carmine in scurram literariam.

Petrii Francii, Epist. prima ad C. Val. Accinctum. - Qua vera causa abortae nuper inter illos inimicitiae et nuda et simplex facti narratio continetur. Amst. 1696. 4^o.

C. Val. Accincti ad P. Francium Epist. primam respensio, in qua origo et historia inimicitiae et hujus jurgii verius enarratur, nullam Francio datam famosa Epigrammata condendi causam demonstratur, de actione oratorum uberius agitur, denique nova barbariei exempla contra conjugationes et Syntaxin Linguae Latinae ex illa Epistola proferuntur. L.B. 1696. 4^o.

P. Francii Epistola secunda ad C. Val. Accinctum. - Qua ad cavillationes Ejus Grammaticas respondetur. Amst. 1696. 4^o.

Joannes Jensii Justissima ad publicum quereba de injuriosa prorsus ratione, qua secum egit Petrus Francius ut et carminis sui Graeci ante triennium ferme compositi acerbissime ab eodem nuperrime exerciti Defensio. Dordr. 1696. 4^o.

Petri Francii, Epistola tertia ad C. Val. Accinctum. - Qua ad Ejus Epistolam respondetur. Amst. 1696. 4^o.

Rutgeri Hermannidae in novam editionem Pomponii Melae ab Jacobo Gronovio, viro ecleberrimo, procuratam Elegia; et ad eam Erasmi Regii Poëtae laureatis Responsio. Editio altera. 1696. 4^o.

Rutgeri Hermannidae J.U.D. Justissima ad Publicum Querela de injuriosa prorsus ratione qua secum egerunt Erasmus Regius, Poeta laureatus, et alter quidam homo anonymus; ut et simul Carminis sui Latina acerbissima ab iisdem nuperrime exerciti, modesta defensio. Anno 1696. 4^o.

Lusus poeticus in C. Valerium Accinctum et ejus asseclas. Ad nugatores Leidenses. 4^o.

C. Val. Accincti Demonstratio Francianae Barbariei et inscitiae per omnes Philologiae partes et ad secundam ejus Epistolam responsio. L.B. 1696. 4^o.

C. Val. Accincti ad P. Francii Epistolam tertiam Responsio. L.B. 1696. 4^o.

P, Francii Vindiciae Censurae Graecanicae in nuperum carmen graecum ad C. Valerium Accinctum. Amst. 1696. 4^o.

Joannis Jensii de intolerabili Petrii Francii impudentia expostulatio et ad ejusdem Misellas Vindicias Responsio, Dordr. 1696. 4^o.

Viro lucidissimo Jacobo Gronovio S.P.D. Rutgerus Hermannides. Amst. en Aug. 1696. 4^o.

Gerardi Havercampii Epistola ad Rutgerum Hermannidem juris utriusque Doctorem. 4^o.

Hymnus ad sesqui Gigantem ter validissimum. Tribun. Potestatis Perpetuae in Rep. Literaria, Imperat. IV, semper victorem, semper triumphatorem, semper Augustum. - L. Papirius Carbo ad Ianum miletem. 4^o.

Philobaptes ad virum clar. Jacob. Perizonium. 4^o.

In obitum C. Val. Accincti vero nomine Jacobi Perizonii in Maandel. Boekzaal Sept. 1716. p. 285.

Diss. philol. de Censoribus populi Romani. L.B. 1697. 4^o.

Oratio de usu atque utilitate Graecae Romanaeque linguae, eloquentiae, historiae et antiquitatis in gravioritus disciplinis. Recusa Lipsiae ad exemplas. Lugd. 1694. 4^o.

Cl. Aeliani varia Historia, cum Notis cum aliorum, tum J.P.L.B. 1701. 2 vol. 8^o. Altera editio, emendatior, cur. et suas annotationes adiiciente Abr. Gronovio. Ibid. 1731. 4^o.

Dissertatio de Morte Judae, et verbo απαγχεσθαι, in qua explicantur et conciliantur loca Matth. XXVII:5 et Act. I:18, ac vindicantur, quae ad Aeliani Var. Hist. V:8, erant notata. L.B. 1702. 8^o.

Responsio ad nuperam notitiam de variis Aeliani aleorumque auctorum locis. Ibid. 1703. 8^o.

Responsio II ad notitiam secundam de Lucae Act. I:18 et variis Aeliani aliorumque Auctorum locis. Ibid. 1703.

Dissertatio de historia belli Trojani, quae Dyctyos Cretensis nomen praefert, Graeca; et eius Interprete Latino Septimo, praefixa editioni Dyctyos et Dunetis Phrygii. Amst. 1702. 4^o.

C. Curtius Rufus in integrum restitutus et vindicatus per modnm speciminis, a variis accusationibus et immodica ac acerbo nimis crisi V.C. Iohannis Clerici. Verg. Clericus, Ars. Crit. p, III, S. ult. Periz., Praef ad Albinovanum. Periz. Notae ad Bibl. Select. T. III, p. 171. Aetiani, p. 728.

Oratio de doctrinae studiis, nuper post depulsam Curbarum deligentissime denuo cultis ac desideratis, nunc vero rursus neglectis fere et contemtis. L.B. 1708. 4^o.

Rerum per Europam, seculo XVI maxime gestarum Commentarii Historici. Ibid. 1710. 8^o.

Praefatio ad Petavii Ration. Temporum, ex edit. an. 1710. 8^o.

Origines Babylonicae et Aegyptiacae. Tomes II. Ibid. 1711. 8^o.

Edit. Sec. cui Praefalionem et alia quaedam, quales sunt notae nonnullae pro defensione Perizonii contra Guil. Iamesonum et Hadr. Relandum ad Babylonica, et Cl. Alpheni Diss. de Annis Judicum Hebr. Aegyptiacis praefixa addidit Car. Andr. Dukerus. Traj. ad Rhenum, 1736. 2 voll. 8^o.

Diss. de aere gravi, ut et Responsio ad Epistolam Andreae

Morelli de variis familiarum Romanarum nummis. Lugd. Bat. 1713. 12^o.

Historicae Dissertationes duae de Rep. Romana I, de primis gentium antiquarum Regibus II, de Historia Romuli et Romanae Urbis origine. Amst., 1684. 8^o. Ook onder de Dissertationes septem. (De constitutione Divina super ducenda defuncti fratris uxore. - De Lege Voconia Feminarumque apud veteres heredilatibus - de variis antiquorum nummis - de Augustea orbis terrarum descriptione - de aere gravi. De primis etc.) - Accedit lo. Gottl. Heineccii Praefatio de Utilitate Antiq. in Jurisprudentia Romana L.B. 1740. 8^o.

Orationes XII varii et praestantioris argumenti in gratiam cultorum elegantiorum litterarum collectae (door F.G. Westhovius). L.B. 1740. 8^o.

(De Ciceronis eruditione et industria. Franeq. 1682. - De usu Graecae Romanaeque linguae 1693. - De Fide Historiarum, contra Pyrrhonumum Historicum. L.B. 1702. - De Doctrinae studiis nuper cultis nunc vero neglectis. Ibid. 1700. De Origine et natura Imperii, inprimis Regii. Franeq. 1619. - De primis novi contra Gallos et Hispanos belli aestivis, eorumqne victoriis. - De aethere Brittannis et Balavis militante anno 1708. - Paneg. cum ser. Britann. Rex With. Araus. et Regina Maria Stuarta solemniter coronarentur Franeq. 1689. - Orat. funeb. de vita et morte Cl. Abrah. Gravii. Franeq. 1683.

Notae et Observationes perpetuae ad Val. Maximum, in de edit. van dien autheur door Abrahamus Torrenius. Leidae 1726 in 4^o.

Conjecturae ad multas Flori loca, quae ex Schedis Perizonii subminisstratis a I^o. Conr. Rungio suae Auctoris istius editioni inseruit Cl. Dukerus; una cum nonnullis ad Ampelium ab eodem notatis. L.B. 1722. 8^o. A. 1744. 11 Voll. 8^o.

Annotata ad Pomponium Melam. Et quidem ad XVI tantum capita. Libri I, in Miscell. Observat. criticis Amst. edit. Vol. II, p. 417-460. Vol. VIII, p. 97-140, p. 201-239 cum praefixa Epistola Cl. Dukeri ad Orvillium. Ook in de uitg. van Pomponius Mela van Abr. Gronovius. L.B. 1748. 8^o.

Epistola de jure suppliciorum apud Judaeos tempore Christi, ad 1 Joh. XIX:13, in Musaeo Brem. Vol, II, p. 1.

Brieven tusschen Perizonius en A. Heinsius, in Syllage Burmanni. T. IV, p. 734-829.

Epistolae duae de testimonio Flavii Josephi de Jesu Christo et Jacobo minore, en de Chronologia 450 annorum Judicum Iraëliticorum, de qua Act. XIII:20, ad Franc. Fabricium, gevoegd aan diens Chronologiae Noachicae et Abrahamicae. L.B. 1727. 4^o.

Epistola de ritibus quibusdam antiquis Jurisjurandi, vóór Christoph. Dithmari Commentarius ad Maim. Constitutiones de Jureiurando. Ibid. 1706. 4^o.

Annotationes in Suetonium, door Phil. Koellnerus, Vratislaviae, 1725, 8^o. uitgegeven. Verg. Acta Lips. 1726, p. 217.

In Bibl. Brem. cl. III, p. 711, vindt men een Disceptatio Epistolaris inter virum quendam eruditissimum et clarissimum et Joh. d'Outrein, de loco Act. XIII:32. Deze vir. eruditissimis was J. Perizonius. Zie de noot ald.

Zie Schultingii, Orat. Funeb.; Vriemoet, Ath. Fris. p. 625-640 seqq.; Saxe, On Om. T. V, p. 276; J.G. deChaufepie, Nouv. Dict. T. III; Voc. Bauhuvi, Bibl. Nummaria, N. CII, p. 88, 89, N. CC, p. 224; J.G. Graevius, ad Cicer. III. Off. 16; Broekhusius ad Propertiis IV-XI, 1; I^o. Fabricii Hist. Bibl. T. VI, p. 287-288; C.A. Dukerus. Praef. ad Periz. Orig. Babyl. et Aegypt. Cat. Bibl. Bunav., T. VII, p. 1489, VIII, p. 2161; Syll. Burm. T. IV, p. 744, 503, 504, 729, 764, 785, 797, 824, seq.; Huberus, Ep. ad Eminem Aldrichs, p. 2, 3, 4; B. Menckenius, de Chartat. erud.; Te Water, Narratio p. 47, 48, 198; Ruhnkenii, Elog.; Hemsterh., p. 21, Noltenii, Lex. Lat Antibarb., T. II; Nouv. de la Republ. des Lett., Juin 1685, Art. 1, Mars 1709, Art. VI, p. 324; Bibl. Choisie, T. III, Art. III; Bibl. raes. T. XVII, p. 390; Cat. Bibl., Leid. 1716, p. p. 492-494 (verg. de Orationes 1740); Hist. Crit. de la Rep. des Lettres, T. IX, p. 400, 401, 419, 421; Le Clerc, Bibl. Univ. T. XVII, p. 280 suiv., T. XXIV, p. 188 seq,; Niceron., Mém. T. I, p. 21, X, 6; Nouv. Dict. Biogr. i.v.; Biogr. Univ. i.v.; Journal Litt. T. VII, p. 174, 177, 178, 179; Journal de Leipsic, Janv. 1703, p. 12, 16, Août, p. 366; Fabricii Bibl Antiq, p. 44, 486; Morhofii Polyhistor. III, 5, 1, N^o. 6; Graevii Cohors Musar. p. 297; Clerici Ars. Crit., V. II, P. III, S. III, p. 535-716; Bibl. raisonnée, T. XVI, p. 390, 391; Lettres de Bayle, p. 310, 484, 863, 873, 998, 999, 100; Jocher; Rotermund; Bauer. H.B.L. Handb., Th. III, S. 278; Collot d Escury, Holl. roem., A. IV (1) 15, 16, 183, 184, IV (1) 40, A. IV (1) 184; van Kampen, Bekn. Gesch. d. Ned. Letterk., D. I, bl. 410, 411, 412, 413, Pars, Index Batav. p. 16, 330; Soermans, Acad. Reg., bl. 70; Siegenbeek; Gesch. d.L.H., D. I, bl. 248, 249, 255, 256, 259, 302, D. II, bl. 38 verv.; Toevoegs. en Bijl. bl. 160 verv.; Glasius, God. Ned. Moreri; Kok; Hoogstraten; Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt; Kunst- en Letterb. 1845, p. 37, (Iets over Perizonius); P.O.v.d. Chijs, Tijdschrift voor de Penningk. St. IV, bl. 420, (J.P. penningkundige); Bauer., Levens van gedenkw. mannen en vrouwen o.h.w.; Schotel, Gesch. d. Leid. Bibl. Zijn afbeeld. bij de Effigies van van der Aa; Muller, Cat. v. port.; Rabus, Boekz. v. Europa, 1693, bl. 551, 552, 1694, bl. 146 volgg.; Eloge de P. in Journ. Letter. 1715. T. VII, p. 173; Eloge de P. in Hist. de la Républ. des Lett. T. IX, p. 395, T. X, p. 453; Elogium J.P. in Nota crud. Lips. 1796, p. 95; F.G. Westhovius, Vita J.P., vóór P. Orat. et Diss. L.B. 1740; B. ten Brink, Iets over Periz. in Letterb. 1845, D. II, bl. 145.