Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 13

[Philips van St. Aldegonde, heer van Noircarmes]

NOIRCARMES (Philips van St. Aldegonde, heer van) stadhouder, kapitein generaal en hoogbaillin van Henegouwen. Hij voerde in 1566 als stedehouder van den markgraaf van Bergen het bewind over Henegouwen, en bevond zich in groote ongelegenheid daar de onroomschen te Valenchiennes verscheidene kerken bemagtigden, en zich op hun getal en vermogen verlatende, ze weigerde te ruimen. Hij scheef brief op brief aan de landvoogdesse dat hij, zonder geweld te gebruiken, de bloedplakaten niet konde ten uitvoer leggen. Men trachtte in het volgend jaar bezetting in de stad te brengen, doch deze werd de toegang geweigerd. Nu verklaarde men Valenchiennes voor weerspannig en vijand, en ontving Noircarmes in de volgende maand bevel, om aan 't hoofd van een aanzienlijk getal knechten tegen de stad op te trekken. Met tien vaandelen voetvolk en zeshonderd paarden ontmoette hij de Onroomschen, ten getallen van drie duizend tegen hem uitgetrokken, verstrooide ze of dreef ze wederom naar binnen, waarna hij regelregt op de stad trok, en ze beschoot. Sedert December 1566 belegerde hij haar, en na met 22 stukken geschut, gedurende 36 uren, beschoten te zijn, met 3000 schoten, hetgeen toen voor iets merkwaardigs werd gehouden, gaf zij zich over den 24 Maart 1567. Naauwelijks was hij in haar bezit of hij liet verscheidene aanzienlijke burgers en twee calvinistische predikanten vangen Guido de Bres en Pelerin de la Grange, den 31 Mei te Doornik ophangen. Even eens handelde hij te Doornik, 't welk ter zelfder tijde hem in handen viel. In hetzelfde jaar maakte hij zich meester van Maastricht en 's Hertogenbosch, trok op bevel der landvoogdes naar Amsterdam, kwam den 8 Mei voor de Haarlemmer poort en begeerde binnen gelaten te worden. Men voldeed aan zijn eisch, waarop in zijn naam en dien van schout, burgemeesteren, schepenen en raden, de vergaderingen der Onroomschen verboden en de

Roomschen in hunnen luister en aanzien hersteld werden. Hij stond in blakende gunst bij Alva, dien hij bij zijne overkomst uit Spanje in het leger bij Diedenhoven begroette en door wien hij tot lid van den raad van beroerte, waarin hij echter, onzeker om welke reden, nimmer zitting nam, benoemd werd. Alva raadpleegde ook hem over de invoering van den tienden penning, welke hij echter wenschte te matigen, zoodat de manufacturen er van ontheven werden. In hetzelfde jaar (1572) was hij tegenwoordig bij het beleg van Haarlem, en in het volgende jaar werd hem, nadat de graaf van Bossu in een scheepstrijd op de Zuiderzee gevangen was genomen, het bewind van oorlog in Holland toevertrouwd. Ook bekleedde hij, in 's graven plaats, het stadhouderschap vau Utrecht. Zijn geheime aanslag op Gouda mislukte. In 1574 liet hij zich door den landvoogd Requesens gebruiken tot het bewerken eener bevrediging van de algemeene staten met Zeeland, doch de dood voorkwam de volvoering van dezen handel, daar hij den 4 Maart 1574 overleed. Hij was lid van den raad van staten, en wordt als een onopregt hoveling door de geschiedschrijvers voorgesteld. Ook noemde men hem ‘een cruel animal.’ Zijne vrouw was Aline de Levin, gezegd Famars.

Zie Hoynck van Papendrecht, Anal. T. I. p. 48, 49, 50, 51, 190, 309, 311. P. II. p. 346, 417, 418, 425, 432, 441, 503, 595, 642, 734. T. II. Pl. II. p. 102, 149, 163, 165, 169, 172, 183; Burgarde, Hist. Belg. p. 267, 291, 326, 331; Hooft, Ned. Hist. B. III. bl. 123. B. IV. bl. 148 Bor Ned. Oorl. B. III. bl. 94 (134) 99 (142) 120 (170). B. VII. bl. 43 (533); Adr. Pauw, Relaes. bl. 3. Brandt, Hist. d. Ref. D. I. bl. 457, 458, 459; Bentivoglio. Ned. Hist. bl. 129, 137, J.B. Tassis, de Tum. Belg p. 149; Gysius, Oorspr. en voortg. der Ned. beroerte. bl. 225; Dapper, Beschr. van Amst. bl. 196; Commelin, Beschr. v. Amst. bl. 1020; Wagenaar, Beschrijv. v. Amst. D. III. bl. 260 volgg. Dez. Vad. Hist. D. VI. bl. 205, 209, 232, 246, 252, 414, 456, 465, 478; Beaufont. Leven van Willem I D. I. bl. 517, 519; 's Gravenzande, Tweede eeuwfeect der Middelb. Vrijheid. bl. 59, 90, 203, 223, 228, 242; J.P. Le Petit, la Grande Chron. ancienne et moderne de Holl. Zel. etc. p. 130, 131; L Offerhaus, Comp. H.B. p. 78; Groen van Prinsteren, Arch. de la maison d'Orange Nassau, T. I. p. 343, 346, 443. T. V. p. 146, 147, 317, 371. T. III. p. 71, 239, 322, 445, 469. T. IV. p. 285. T. VI. p. 299; Chron. v.h. Hist. Gesch. D. VI bl. 294. VII. bl. 380. D. VIII. bl. 27; Bosscha, Neerl. held. te land. D. I. bl. 139; Mitley, the rise of the Dutch republic. p. 153; Scheltema, Hendr. v. Brederode te Amst. bl. 121; Kok, Kobus en de Rivecourt, Woordenb. der Zamenl.