Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Tweede stuk

[Jean of Johan Barton de Montbas]

MONTBAS (Jean of Johan Barton de) of (naar de uitspraak) MOMBAS, Fransman van geboorte, leefde, omstreeks het midden der 17^e eeuw te 's Hage op een grooten voet, en werd dikwerf door den jonge Willem III bezocht. Hij werd kort voor het uitbreken van den oorlog in bezending naar het Fransche hof, en toen deze uitgebroken was (1672) als commissaris-generaal der ruiterij met drie regimenten ruiterij en twee regementen voetvolk, ter bescherming der Betuwe (door een schipbrug met het leger van den Prins van Oranje dat langs den IJssel gelegerd was, vereenigd) gezonden. Het is bekend dat hij bij gelegenheid van den vermaarden doortogt der Franschen door den Rijn aan het Tolhuis bij Lobith zijne stelling aan den Rijn verliet en op Nijmegen terug trok. Hij werd daarop gevangen genomen, en eenigen tijd in 't leger te Bodegraven bewaard, doch ontvlugtte en nam de wijk naar Utrecht. Ondertusschen werd hij door den krijgsraad ter dood veroordeeld en in beeldtenis opgehangen. Oorspronkelijk werd hij, over gepleegd verzuim in 't niet genoegzaam verdedigen der Betuwe en 't verlaten van zijn post ‘inhabiel’ verklaardden lande meer te kunnen dienen en veroordeeld tot een gevangenis van 15 jaren, op zoodanige plaats als het den prins zou goedvinden, doch zijn vonnis werd door zijn vlugt naar 'slands vijande verzwaard. Hij verdedigde zich in zijne Mémoires met den uitdrukkelijken last, dien hij van een der Gedeputeerden te velde ontvangen had. Deze Gedeputeerde was Hieronymus van Beverninck, 't geen dien staatsman in een schot-

schrift van die dagen door den Geest van Jan de Witt wordt verweten. Montbas zou ook de schuld gelegd hebben op den Prins van Oranje, die, met voordagt om hem te bederven, hem slechts een klein getal manschappen had gegeven, als behoorende tot de zoogenaamde Louvensteinsche factie, doch zulks is moeijelijk te rijmen met de gunst, waarin hij bij de prins zou hebben gestaan. Behalve zijne verdediging bood hij aan, zich, indien men hem lijfszekerheid verzekerde, voor onpartijdige regters te willen verantwoorden. Ook daagde hij de leden van den krijgsraad, van Zuilenstein, en de graven van Styrum en Flodorp, die in zijne teregtstelling vooral de handen hadden gehad, tot een tweegevecht uit, doch men liet zijn uitdaging beantwoorden door den scherpregter van het leger, en zond dit antwoord aan den Fransche generaal, hertog van Luxemburg. Zijn gedrag is verschillend beoordeeld. Wij geloven met Knoop dat hij geen opzettelijk verraad heeft gepleegd, maar dat hij, in zijn bloode vrees van het slachtoffer eener intrigue zijner vijanden te worden, zich aan een daad heeft schuldig gemaakt, die altijd als een lafhartigheid veroordeeld moet worden. Hij trad na zijn veroordeeling in Franschen dienst, nam deel aan den togt der Franschen naar Woerden en smeedde (1678) een aanslag op Sas van Gent.

Hij was gehuwd met Cornelia de dochter van Hugo de Groot.

Zie Valckenier, Verward. Europa, D. I. bl. 455, 459; Bijl. D. I. N^o. 42, bl. 101; Sylvius, Vervolg op Aitsema; Ontroerd Nederl.; Franse, Engelse, Keulse en Munsterse enz. oorlogen; Montanus, Leven van Willem Hendrik. bl. 251; Wagenaar, Vod. Hist. D. XIII. bl. 478, D. XIV. bl. 31, 63; 64, 126, 261; van Wyn, op Wagenaar, D. XIV. bl. 52; Leven van Wagenaar, bl. 47; Bosscha, Neerl. Heldend. te land, D. II. bl. 57 vlgg.; Leven van Mr. P. de Groot, bl. 66; Depping, Munst. krijg. Kblwt. 44; Jonkhr. van Sypesteyn en de Bordes, De verdediging van Nederland in 1672, 1673, eerste gedeelte, Bijl. V. bl. 116 vlgg.; Knoop, Nederland in 1672 en 1673, bl. 193; v. Sypesteyn, Ned. Helden, Vorsten en Staatsmannen, D. II. bl. 382; Iets over Johan Barton de Montbas; Schotel, Iets over Beverninck en B. van der Dussen, bl. 29; Dez., Brieven van M.v. Reigersbergh; Samson, Hist. de Guil. III T. II. p. 186, 187, 188, 190, 447; Gourville, Mém. T. II. p. 1, 11; de Guiche, Mémoires; Bilderdijk, Geschied. des Vaderl. D. X. bl. 221, 319; Verscheyde Consideratien over den tegenw. toestand des Lieve Vaderlant, en een Kort Verhaal van sommige Ghedenckwaerdige saecken. Gedruckt voor de liefhebber van Zijn Hoogheydt 1672; Muller, Bibl. van Pamft., III. 17, 37, 51; Hoogstraten; Kok; Kobus en de Rivecourt. Mémoires de Montbas.