Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Tweede stuk

[Jean Baptiste du Monceau]

MONCEAU (Jean Baptiste du), Graaf van Bergerdal, was de zoon van Pierre Dumonceau en van Catherine van der Meiren. Hij werd te Brussel den 7 November 1760 geboren. Na eerst tot bouwkundige te zijn opgeleid, betoonde hij echter later meer neiging voor den militairen stand, en trad in 1787 als vrijwilliger in dienst bij eene der kompagnien dragonders, welke door de Staten van Brabant waren opgerigt. Kort daarna bij de ontwapening dezer troepen door de Oostenrijksche regering, nam hij de wijk naar de Vereenigde Nederlanden. Hij keerde echter in het volgende jaar weder naar België terug, alwaar toen onderscheidene korpsen werden opgerigt om de wapenen tegen Oostenrijk te voeren, en zoo werd Dumonceau dan ook reeds in 1790 als kapitein geplaatst aan het hoofd der kompagnie vrijwilligers, die, door hunne gele uniform, kanarievogels genaamd en later wel bekend zijn geworden. Door zijne dapperheid verwierf hij nog datzelfde jaar den rang van majoor, doch de voordeelen welke de Oostenrijkers daarop behaalden noodzaakten vele Belgen, en daaronder ook Dumonceau, de wijk te nemen naar Frankrijk; en toen in 1792 den oorlog tusschen Frankrijk en Oostenrijk uitbrak, kreeg hij als luitenant kolonel het bevel over het eerste bataillon ligte Belgische troepen, welke in Frankrijk waren bijeen gebragt. Dumonceau streed in de daarop volgende jaren onder de bevelen van de generaals Beurnonville en Dumouriez. Wegens zijne dapperheid te Jemmapes betoond werd hij tot kolonel en den 16 October 1793 tot generaal majoor bevorderd.

In 1794 onder Pichegru nam hij deel aan alle bewegingen van het Fransche leger in België, zette in 1795 den voet op Nederlandsch grondgebied, en werd spoedig daarop belast met het bevel over de troepen te 's Gravenhage. Het is in die betrekking dat hij de gelegenheid had zich bij de Bataven geacht en bemind te maken. Het blijk daarvan ontving hij door het aanbod hetwelk hem werd gedaan, om als generaal in dienst der Bataafsche Republiek over te gaan. Hij nam dit aanbod aan, en, met toestemming van het Fransche bewind, werd hij den 11 Junij 1795 als luitenant generaal bij het Bataafsche leger geplaatst.

Het is hier de plaats niet om in alle bijzonderheden na te gaan, welke groote diensten door Dumonceau aan ons vaderland in die dagen zijn bewezen, zoowel bij de zamenstelling als de vorming van het leger, dat gedurende zoovele jaren daarna meestal onder zijne bevelen heeft deelgenomen aan de krijgsverrigtingen van het Fransche leger. In de eerste jaren na 1795 voerde Dumonceau het bevel over de tweede divisie van het Bataafsche leger, waarvan in Groningen het hoofdkwartier was. Uit die plaats rukte hij naar Noordholland, toen de landing der Engelschen en Russen in 1799 aldaar

plaats had, en bij de indeeling van het leger werd zijne divisie in het centrum geplaatst. Bij den aanval op den 10 September liet hij een attaque doen op den ringdijk tusschen Eenigenburg en Krabbendam, en veroverde den post in laatstgenoemde plaats. In den slag bij Bergen den 18 September was Dumonceau niet tegenwoordig, maar hij heeft niet te min veel bijgedragen tot de gelukkige uitkomst van dien dag. Hij werd daarbij zwaar in de borst gewond, en was genoodzaakt het slagveld te verlaten. Hij werd naar Amsterdam overgebragt, en reeds den 7 October nam hij weder het bevel zijner divisie op zich. Den 10 van dien maand viel hij de Engelschen te Dijkshorn aan, welk dorp vermeesterd werd. Den 18 October echter eene overeenkomst gesloten zijnde met den Hertog van York, ten gevolge waarvan Noordholland door den vijand ontruimd werd, vertrok de tweede divisie kort daarna weder naar Groningen terug.

In het jaar 1800 nam Dumonceau als bevelhebber der Bataven onder den generaal Augereau deel aan den veldtogt aan den Mein, welke met den vrede, te Luneville in Februarij 1800 geteekend, eindigde, en waarin hij den meesten lof inoogste over het gedrag en de verrigtingen van zijne troepen.

In 1803, nadat de generaal Daendels de dienst verliet, werd Dumonceau aangesteld tot opperbevelhebber van het Bataafsche leger, en in die betrekking vooral heeft hij zeer groote diensten bewezen. Het leger werd naar zijne voorstellen geheel nieuw zamengesteld. In 1805 was hij aan het hoofd van de leger afdeeling, welke eerst aan den Helder ingescheept zijnde, met den meesten spoed weder ontscheept en naar Duitschland oprukte, waarna zij vele belangrijke diensten tot dekking der Fransche troepen en tot bewaken van belangrijke punten bewees. In Maart 1806 kwam Dumonceau met zijne afdeeling in het vaderland terug. De verandering die daarop in de regering plaats had, was voor Dumonceau ook van groote beteekenis. Koning Lodewijk schatte hem hoog en heeft hem tot de hoogste rangen verheven en de meeste blijken zijner genegenheid gegeven.

In hetzelfde jaar dat Lodewijk tot koning was uitgeroepen, moest een Hollandsch leger op nieuw naar Duitschland oprukken. Koning Lodewijk aanvaardde het bevel, doch heeft dat niet lang gevoerd, en na zijn vertrek werd Dumonceau aan het hoofd daarvan geplaatst. Aan hem werd het bewaken der kusten aan de Elbe en Wezer opgedragen, en hij was later toegevoegd aan Bernadotte en in Oldenburg en Oost-Friesland geplaatst. In 1808 kwam hij in Holland terug.

Den 21 December 1806 reeds tot Maarschalk van Holland benoemd, werd hem het voeren van dien titel toen eerst vergund. Wegens zijne betrekking bij het groote leger onder de bevelen van eenen Franschen Maarschalk, had koning Lode-

wijk het voeren van den door hem ingestelden titel niet eerder voegzaam geacht. Dumonceau was reeds vroeger door keizer Napoleon benoemd tot ridder van het Legioen van Eer, en koning Lodewijk verhief hem tot Staatsraad in buitengewone dienst en tot Grootkruis der orde van de Unie. Bij brieven van den 30 Maart 1808 werd hij als Hollander genaturaliseerd, voerde verder het opperbevel in de militaire arrondissementen van Amstelland en Maasland, en werd daarenboven tot kommandant en chef van het gouvernement van Amsterdam benoemd. In het door koning Lodewijk ingestelde Groot Comité der artillerie en genie bekleedde ook Dumonceau de betrekking van voorzitter.

Bij de landing der Engelschen in Zeeland, in het jaar 1809, werd wederom het opperbevel over de Hollandsche troepen aan Dumonceau opgedragen, en hij heeft als zoodanig zeer groote diensten bewezen, zoowel aan het leger als aan den koning persoonlijk, wiens stelling tegen over zijnen broeder en de Fransche maarschalken toen reeds zoo moeijelijk, ja zelfs vernederend voor hem was. Het laatste bewijs van Lodewijks genegenheid ontving Dumonceau den 3 April 1810, toen hij in den adelstand van het koningrijk Holland werd opgenomen, met den titel van graaf van Bergerdal.

Bij de inlijving van ons land in het Fransche keizerrijk werd aan generaal Dumonceau eene belangrijke taak opgedragen, betrekkelijk het inlijven van het Hollandsche leger in dat van het Keizerrijk, en den 15 Augustus 1811 werd hij benoemd tot bevelhebber in de 25^o en kort daarna in de 2^o militaire divisie; de laatstvermelde eene der belangrijkste kommandementen in Frankrijk. In het jaar 1812 werd hij geroepen deel te nemen aan de verrigtingen van het groote leger, en geplaatst aan het hoofd eener divisie, waarmede hij met voordeel tegen de Russen aan de Boheemsche grenzen streed, doch na den slag bij Leipzig krijgsgevangen gemaakt werd. Na den omkeer van zaken, welke spoedig daarop volgde, werd hij ontslagen en bleef hij in Fransche dienst. Koning Lodewijk XVIII vereerde hem wederom met het kommando in de 2^o militaire divisie, en benoemde hem tot groot-officier van het Legioen van Eer en tot ridder der orde van den Heiligen Lodewijk. Gedurende de regering van koning Lodewijk over ons land, was hij nog versierd geworden met het grootkruis der Badensche Orde van Getrouwheid. Eerst den 30 September 1815 bekwam hij een eervol ontslag en keerde naar zijn vaderland terug.

De Generaal Dumonceau is echter bij het Nederlandsche leger niet weder geplaatst geworden, en koning Willem I legde hem het pensioen van luitenant-generaal toe. In de Tweede Kamer der Staten-Generaal nam hij echter nog zitting in het jaar 1820, toen de Staten van Zuid-Brabant hem tot

lid dier Kamer verkozen; doch in die betrekking bleef hij slechts kort werkzaam, want op den 29 December 1821 overleed hij op zijn buitengoed te Forêt bij Brussel, alwaar zijn stoffelijk overschot plegtig ter aarde is besteld. Zijn portret in steendruk, is geplaatst vóór zijn leven, hier onder aangehaald.

Dumonceau was twee malen gehuwd; eerst met Maria Apolonia Colinet, waarbij hij verwekte één zoon Jean François, thans gepensioneerd luitenant-generaal der kavallerie in Nederlandsche dienst en chef van het militair huis des konings; en daarna met Agnes Wilhelmina Cremers, die hem vier zonen en drie dochter schonk.

Dumonceau, en dit leert ons de geschiedenis van zijn leven, is geweest een bevelhebber, wiens militaire en burgerdeugden steeds naar waarde zijn geschat door allen die hem gekend hebben, die door de groote en voortreffelijke diensten welke hij aan het Bataafsche, daarna Hollandsche leger, bewezen heeft eene eervolle plaats toekomt onder die mannen, waaraan de herinnering bij ons leger niet mag verloren gaan.

De eernaam, welken hij heeft verworven bij het Fransche leger ‘Général sans tache’ strekt tot bewijs hoezeer hij ook in dat leger in hooge mate is geëerd en geacht geweest.

Zie de Bavay, Le Général Dumonceau; Lodewijk Bonaparte, Geschiedk. Gedenksch., D. I. bl. 203, 213, D. II. bl. 321, 312; Vonk, de Landing der Engelschen en Russen enz., D. I. bl. 15, 155; 178, 182; J.W. van Sypesteyn, het leven en karakter van J.B. Dumonceau, oud Maarschalk van Holl.; Bosscha, Neerl. held. te land, D. III. bl. 163, 182-195, 198-206, 227, 237-249, 254, 292, 309, 419; Biog. Univ. T. VI. p. 315-317.