Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Guilielmus Damasus Lindanus]

LINDANUS (Guilielmus Damasus) of Willem van der Linden Damasz, werd in 1525 te Dordrecht uit een burgemeesterlijk geslacht geboren. Na zich op een dorp in het graafschap Hoogstraten, in de Latijnsche taal toegelegd te hebben, studeerde hij te Leuven in de wijsbegeerte, en vervolgens onder Ruardus Tapperus, Jod. Tiletanus en Johannes Hasselius, in de godgeleerdheid, terwijl hij het onderwijs van Rutgerus Rescius en Andreas Balenus, in de Grieksche en Hebreeuwsche talen genoot. Van Leuven vertrok hij naar Parijs, om zich aldaar met de Rabbijnsche schriftverklaringen bekend te maken. Hij hoorde daar en sloot vriendschap met de geleerde Johannes Mercerus en Adrianus Turnebus. In 1552 keerde hij naar Leuven terug, waar hij tot priester gewijd en tot doctor in de godgeleerdheid bevorderd werd. Na drie jaren te Dillingen lessen over de H. Schrift gegeven te hebben, werd hij tot hoogleeraar te Leuven beroepen, en verkreeg vervolgens de eene waardigheid na de andere, die van deken der hofanunn iken te 's Hage, raadsheer des konings, vicaris van den

bisschop van Utrecht en die van geestelijken commissaris of kettermeester in Holland, Zeeland en Friesland.

Ofschoon als inquisiteur ernstig en gestreng en al den schrik, aan die kerkelijke bediening eigen, rondom zich verspreidende, onthield hij zich echter van die ruwe hevigheid, welke men bij Tapper en anderen ontdekte.

Reeds terstond na zijne komst in Friesland (1556), had hij moeijelijkheden met de geestelijkheid, het hof en de Staten, over de uitgebreide magt, die hij zich aanmatigde, doch door hooger staatsgezag gesteund, bleef hij zijnen bloedigen weg bewandelen, en onderscheidde zich door buitengewone scherpzinnigheid, maar tevens door onverbiddelijke gestrengheid. Hierdoor maakte hij zich zóó gezien aan het Spaansche hof, dat men hem bij de oprigting der nieuwe bisdommen, tot bisschop van Roermond benoemde, doch schoon (4 April 1562) door Granvelle gewijd, kon hij eerst zeven jaren later, daar Roermonde, op het voorbeeld van Antwerpen, den nieuwen bisschop weigerde te ontvangen, van zijn zetel bezit nemen. Terstond toonde hij dat het hem ernst was met de handhaving der kerkelijke tucht en de onderwerping der geestelijkheid aan zijn gezag. De loop der gebeurtenissen noodzaakte hem in 1578 zijn bisdom te verlaten. Hij begaf zich naar Rome, waar Gregorius XIII hem gunstig ontving, terwijl hij ook veel onderscheiding van den koning van Spanje genoot. Uit Rome keerde hij naar zijn bisdom terug, bragt er nog eenigen tijd door, deed nogmaals eene reis naar Rome, en werd, in Nederland wedergekeerd, tweede bisschop van Gend, en den 22sten Julij 1588 als zoodanig gewijd. Kort daarop, den 2den, volgens anderen den 4den en 10den Nov. van hetzelfde jaar, stierf hij, en werd bijgezet in het graf van zijn voorganger, Cornel. Jansenius.

Lindanus was een vruchtbaar schrijver en een dapper verdediger van zijn kerkgeloof, ervaren in de kennis der H. Schrift en zeer geleerd. Sixtus V, nog kardinaal zijnde, bediende zich bij de uitgaaf van Ambrosius, van zijne hulp. Caesar Baronius noemde hem een man in alle wetenschappen bij uitnemendheid ervaren, en deelde hem zijne aanteekeningen op het Martyrologium mede, voor ze uit te geven. Hij was geenszins blind voor de gebreken zijner kerk, en wenschte welmeenend hare verbetering, waarvan de geschiedenis proeven heeft bewaard.

Goudhoeven hield hem, nevens Erasmus van Rotterdam, Hadrianus Junius en Janus Douza, voor een van de vier geleerdste mannen in de Latijnsche taal, die in Holland geboren waren, waarbij de Groot wel gevoegd mag zijn.

Er bestaat een catalogus zijner schriften, in 1584 te 's Bosch in 8^o. uitgekomen, die door Valerius Andreas is aangevuld. Zij zijn:

De optimo genere interpretandi scripturas, Col. 1558. 8^o.

Tabulae analyticae omnium Haerescon hujus saeculi.

Panoplia Euangelica s. de Verbo Euangelico, lib. V, Col. 1561. 1590. fol.

Stromatum libri III, pro defensione Conc. Tridentini adversus Chemnitium, Ibid, 1563. fol. Paris, 1564. fol. Col. 1575. fol. enz. Het is het meest geachte zijner schriften.

Dubitantius de vera certaque per Christi Jesu Evangelium lib. III instructus, Colon. 1565. 8^o.

De sacrificio Missae audiendo, sive quonam modo sit studiosis Dilinganis quotidie audienda Missr.

Dubitantius Dialogus, de Origine Sectarum hujus saeculi.

Ruewardus Dialogus de animi tranquillitate, quo sectarii omnes ex suismet principiis ad Catholicam revocantur Ecclesiam.

De vera apud Romanos Ecclesia contra Witebergenses, eam Witebergae collocantes, Colon. 1572. 8^o., ook in de Bibl. Max. Pontif. P. Rocaberti, T. XX. p. 463.

Apologeticon lib. 3 ad Germanos, pro concordia cum catholica Christi Ecclesia, contra novam Protestantium confessionem Augustanam ex Lutherana Calvizantem, Antv. 1568. 4^o. fol., Antv. 1570 et pars altera 1578 typis Plantini.

Verantwoordinge voor de confessie van Antwerpen tegen Lind, 4^o.

Apologia contra Illyricum (Ned.)

Paraphrasis et Castigationes in Psalmum CXVIII cum Isagoge et Oratione parasceuastica in eundem.

Commentatiuncula brevis de cantico Angelico Alle-luja.

Responsio pro vero ac vivo Christi corpose in Sancta Eucharistia adv. Joan. Campani blasphemias, Colon. 1575. 8^o.

De Sapientia Coelesti: ad Sophiam Lindanam, Sancti monialem, Jesu Christi sponsam, typ. Plant. 1567. 16^o.

Psalterium vetus a mendis iƆc repurgatis et de Graeco atque Hebraico fontibus illustratum, Antv. 1588, 8. Paris, 1595 en in de Bibl. Patrum, T. II.

De modo verae Confessionis (Ned.) 1568.

Oratio synodica, habita in Synodo Ruraemundensi, de Officio Pastorum.

Paraphrases in Psalmos XXX priores, typ. Plant. 4^o.

Paraphrases in Psalmos ad Laudes antelucanas decantari solitos, Ibid.

Catechismus (Ned.) Ibid.

Speculum Sacerdotale: sive Meditationes quibus se sacerdotes quotidiano praeparent sacrificio, Colon. 12^o.

Cort Onderwys teghen de Confessie der ministers (soo sy hen beromen) Jesu Christi in de kercke van Andtwerpen, die haer onwaerachtelgck segt met de Confessie van Ausborch t' accorderen, Aen d' E. Borghemeesters, Schepenen ende Raedt, mitsgaders den ghemeenen Borgheren des breedt ver-

maerden coopstadts van Andtwerpen: By den E.H. Wilhelmum van der Lindt van Dordrecht der H. Kercke tot Ruremonde Bisschop. Matth, 15: Alle plantsoenen, die myn vader niet gheplant en heeft, sullen wtgeroyt worden. D' eerste andtwoorde ten versuke ende ordinantie des Catholicscher Con. M. van Spaengien. Ghedruct tot Leuen by Jan Boogaerts, in den gulden Bybel, Anno 1567. 12^o.

Het A.B.C., met een Cort schriftuerlyck onderwys der konsten Broeders. Met een Belydinghe des gheloofs der bekeerder Calvinisten, 8^o.

Exhortatio ad Hollandos, ut redeant ad Catholicam Christi Ecclesiam, cujas Praefatio monstrat, D. Thomam fuisse Germanorum Apostolum, Colon. 1577, kl. 4^o.

Mysticus Aquilo, sive Declaratio Vaticinii Jeremiae Prophetae: Ab Aquilone pandetur omne malum; qua demonstratur non pertinere ad Saxoniam, unde omne malum Ecclesiae aperiatur, sed ad calamitates Ecclesiae illinc orituras, Col. 1580.

De Apostolico virginitatis voto, atque Euangelico Sacerdotum coelibatu Lib. V pro Conc. Tridentino adversus Chemnitium. Colon. 1580. 4^o.

Orationum Theologicarum Eximii Theologi, Ruardi Tapperi, Tom. Il a Lindano in lucem editi, 1577, 1578. 8^o.

De fugiendis hujus saeculi Idolis, novisque istorum Euangelicorum Dogmatibus etc. Colon. 8^o. De virtute Ecclesiae ad Weertenses (Ned.) 1580.

Contra Carnivoros, qui vetitis temporibus carnes comedunt (Ned.) 1580.

Dogmaticae Conciones, Bredae habitae (Ned. 23 in getal.)

Concordia discors, sive confessionis Augustanae confutatio. Col. 1583.

Labyrinthus Christianus (Ned.) 1583.

Dux viae ad verum Deum Christum Jesum (Ned.)

Conciones per Quadragesimam et Adventum.

Conciones in Festis Sanctorum habitae.

Conciones catechisticae.

Catechismus, Juventuti Ruraemundens. scriptus, juxta Concilii Tridentini Doctrinam, Colon. 1571, 1583.

Illuminator Obcaecatorum Calvinistarum (Ned.)

Petri Apostoli liturgia divina, cum Apologia divini Wilhelmi Lindani, cum ejusdem Commentario de actione missarum, 1584. 8^o. ap Plant. 1588, Paris, 1525. 8^o.

Apologia, cum ejusdem Commentario de actione missarum, Antv. 1589. 8^o.

Glaphyra in Epistolas Apocalypticas S. Johannis Apost. ad Episc. Cath. ubi veri Episc. adumbratur typus. Lovan. 1602. 8^o.

Eusebius, sive de fugienda impoenitentia, et ingredienda serio angustae vitae Euangelicae via: ad Clericos Eccles. Cathol.

Paraphr. in VII Psalmos Poenit.

De animi tranquillitate.

Epist. ad Card. Ottionem Truchesium.

De vera Christi Ecclesia diatriba, Col. 1572. 8^o.

De fugiendis nostri Seculi idolis.

In handschrift:

Theophilus, sive de officio pû viri contra Cassandrum. Pro Decreto Concilii Trident. de purgatorio, contra quartum tomum Examinis Chemnitu in idem Concilium Trident.

Epist. Apol. pro Conc. Trident. qua respondetur Praefat. Chemn. in suos Examinis III et IV tomos.

Exhort. secunda ad Hollandos, de Gog et Magog in Belgium adventantibus cum Praefatione ad Guil. Aurangiae Principem.

Lacrymae Germaniae ad S.D.N. Gregorium XIII etc. de clericis non Canonice viventibus.

Cur necessaria sit SS. Bibliorum castigatio? ad Gregorium XIII.

Epist. lib. III, Polit., Theolog. et Miscell. Et quantus Hebraicarum Quaestionum, qui habet Apol. LXXII Interpretum.

Rom. Pontificem vere ac merito appellari Univers. Episc. Eccles. Christi.

De Victoria Christi, contra Judaeos et Judaïzantes Bibl. interpretes.

Paraphr. in Psalmum Exurgat Deus.

Paraphr. in Cantica Canticorum, cum Annotat. Variar. Lection. et trium Linguarum.

Missa Apost. in qua est luculenta et solita Rituum et Apost. Caeremon. explicatio.

Christomachia Calv.: qua nunc Satanas. Christianos conatur Semi-Turcas facere.

Decuriae locorum, ab Haeret. nostri seculi in Patribus aut edendis aut pervertendis depravatorum.

Epistola ad N. Calvinizantem, ut at Cath. redeat Eccles.

Tabulae naufragii Nicaeni, ubi aurea S.S. Canonum et Actorum Nicaenorum ramenta et variis veter. Patrum scriptis repraesentatur.

Acta Colloquiorum Religionis per Germ. conciliendae causa habitorum, potissimum, anno ciƆ. iƆ. xxx Augustae ciƆ. iƆ. xi, Ratisbonae, ciƆ. iƆ. lvii Wormatiae.

Zie Lindani Vita door Arnold Haversius, achter diens Comm. de erectione novorum in Belgio Episc. Col. 1609. 4^o. Baronius, in Notis ad Martyrol Rem. XXIII. Nov. Val. Andreas, Bibl. Belg. p. 70. Sweertii, Ath. Belg. p. 311, p. Foppens, Bibl. Belg. T. I. p. 410; F.v.d. Haer, de init. tumult Belg. p. 99. Possevini, Appar. S; C. Loos, Calledii Catal. illustr. Germ. Script.; Is. Knappenberhg, Hist Eccles. Duc. Geldr. (Brux. 1719, 4^o.) p. 178, 198; T. Bredenbach, Collat. Sacr. l. VII. c. 15; Castillion, Sacra Belg. Chron. p. 510, 538; Hist. Episc.

Ultr. f. 323 sqq. (over zijne reizen naar Rome); Vita Lindani e Possevîno, Loosio, Knappenbergio etc. in Bibl. Gron. T. IX. p 226 seqq. J.W. Feurlini, Theol. Gott. Observ. de Wilh. Lindani Concordia discorde et testim. de Orig. exemplo Latin. Conf. August. in Arch. Brux. in Bibl. Gron. T. IV. p. 225 seqq Hoynck van Papendrecht, Anal. T. I p. II, p. 349, 350, 518, 536, T. III. p. I. p. 208; Viglii, Epp. ad Hopp. Ev. II. 163, 267; Saxc, Onom. Litt. et auct. Cit. Cat Bibl. Pab. L B. p. 73, 89. Bibl. Rais. T. X. p. 375; Bibl. Univ. T. XXIV. p 506; Bayle, Hoogstraten, Luiscius, Kok, Nieuwenhuis, Jöcher, van Meteren, Ned. Hist D. III. bl. 527; Goudhoeven, Bijv. op de Holl. Kron.; Balen, Beschr. van Dordr. bl. 205; Brand, Hist. der Ref D. I. bl. 251; H. van Heussen en H. van Rhijn, Not. Sacra, D. II. bl. 341, 364, 385; Kerk. Oudh. van Zuid-Holl. bl. 109 verv. Repert. der Plak. bl. 112, 113; Bor, Ned Oorl. B. XVI. bl. 32; Pontanus en Slichtenhorst, Geld. Gesch. f. 504; Beaufort, Lev. van Willem I, bl 128; van Gils, Cath. Meyer. Memorieb. bl. 85; van Gils en Coppens, Nieuwe Beschr. van het bisdom 's Hert. D. I. bl. 230; Blaupot ten Cate, Gesch. der Doopsgez in Friesl. bl. 70 volgg. Diest Lorgion, Gesch. der Kerkherv. in Friesl. bl. 22 verv. De Vrije Fries, D. V. bl 27; Wagenaar, Vad. Hist. D. VI. bl 65, D. VII. bl. 381; Kist en Royaards, Ned Arch. voor Kerk. Gesch. D. II. bl. 20, D. V. bl. 104, D. VII. bl. 205; A.P. van Groningen, Kort Verh. van de Invoer. der Bisd. in Ned. bl. 9, 19, 50; Glasius Godg. Ned.; Kron. van het Hist. Gen. D. VII. bl. 420, 424, Bibl. Hulthem, (Reg.)