Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Reinier Langewagen]

LANGEWAGEN (Reinier) klom langs verscheidene trappen ten top van eere op, tot raad, burgemeester, ontvanger der gemeene lands-middelen en bewindhebber der Oost-Indische Maatschappij ter kamer Hoorn. Hij was de partij der de Witten toegedaan, en bezwoer en teekende het beruchte Eeuwig Edict.

Zulks was voldoende, om hem in 1672 bij het gemeen, toen het de lucht gekregen had van de aangevangen handeling met Frankrijk, die men zeer nadeelig voor het vaderland hield, in haat te brengen.

Toen hij den 27sten Augustus met een sloep van het Oost-Indische huis, voor het hoofd en den toren te Enkhuizen aankwam, raakte dit ter oore van het volk, dat, toen het hem zag, begon te roepen: Dief! Dief! De wagen stond wel twee uren voor het huis te wachten, hetzij hij vreesde buiten te komen, of dat hij met eenige der Enkhuizer bewindhebbers of hun boekhouder, wat te doen had. Eindelijk kwam hij doodelijk ontsteld, en over al zijne leden trillende, onder een groot gejouw en geroep, voor den dag, terwijl er al één onder den hoop was, die het mesje gereed had, om de wagenstrengen stuk te snijden. Naauwelijks was hij er in, of de wagen joeg gezwind voort: doch aan de vierde kerk in de streek eens pleisterende, raakten de boeren aldaar ook in beweging; maar hij rukte snel naar Hoorn, waar hem insgelijks eenige moeijelijkheden bejegenden.

Den 21sten September, toen de regering te Hoorn afgezet,

en nieuwe vroedschappen aangesteld werden, verwekte het volk eenen grooten opstand binnen deze stad tegen de ontslagen heeren in het gemeen en tegen Langewagen in het bijzonder, viel op zijn huis aan, en plunderde het. Langewagen, het gevaar ontkomen zijnde, onthield zich eerst eenigen tijd te Amsterdam, daarna in Brabant, waar hij berigt kreeg dat er zes honderd gulden op zijn lijf was gezet. Steunende op den goeden staat van zijn kantoor, gaf hij zich zelf bij het collegie van gecommitteerde raden binnen deze stad aan, en bood aan in gijzeling te gaan, tot tijd en wijle dat hij rekening van zijn bedrijf zou gedaan hebben, daartoe niets anders verzoekende dan zijne boeken, papieren en gewezen klerk, hetgeen hem beloofd, doch nooit beschikt werd. Eenigen tijd daarna werd hij bij nacht geweldadig van zijn bed geligt naar den Haag gevoerd, en op de kasteleny in gijzeling gebragt. Hier zou hij vruchteloos zijne schriften en boeken, om zijnen ontvang en zijne uitgaven op te maken, verwacht hebben, hetgeen echter door de rekening van den fiskaal, Johan Ruysch, wordt wedersproken. Hij stierf op de gevangenpoort, den 29sten April 1675, in tegenwoordigheid zijner dochter Elizabeth en van eenige zijner vrienden. Zijn lijk werd, onder toevloed van vele aanschouwers, in de Groote kerk te Hoorn begraven. Men vervaardigde op hem het volgende grafschrift:

Zie N. Brakel, Verk. Chron. van Hoorn, bl. 232; Abbing Verv. op Velius Chron. van Hoorn, bl. 119, 126-131, Bijl. 125-134; Wagenaar, Vad. Hist. D. XIV. bl. 66, 261.