Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 10

[Lieven Jansson Keersemaker]

KEERSEMAKER (Lieven Jansson) of Kaarsemaker; welke de eigentlijke geslachtsnaam van dien vaderlandschen held geweest is, is niet met zekerheid te bepalen, daar zelfs zijne handteekening niet altijd dezelfde is, en hij zich van verschillende toe- en geslachtsnamen schijnt bediend te hebben. Dan eens teekende hij zich eenvoudig Lieven Janssoon, ook mr. Lieven Janson, dan weder Lieven Jansz. Boheym, alias Kaersemakere, L. Lieven Jansson Boom, of ook wel Levin Jansson Lychnites.

Hij werd te Zierikzee den 19^den April 1528 geboren. Zijn vader was Lieven Janszoon, of, gelijk hij zich noemde, Lieven Jan Gillisson, schepen en burgemeester ter laatstgemelde plaats. Zijne moeder heette Baleghe, en was eene dochter van Betsman Jacobs, toegenaamd Rengerse, uit een niet onaanzienlijk geslacht gesproten.

Na in zijne geboortestad het voorbereidend onderwijs genoten te hebben, vertrok hij naar de hoogeschool te Leuven, waar hij zich op de regtsgeleerdheid toelegde en den doctoralen graad bekwam. Van daar ondernam hij, naar de gewoonte van die dagen, eene reis naar Italië, van waar hij in zijne geboorteplaats teruggekeerd, aldaar met verschillende ambten bekleed is geworden, als zijnde niet alleen weesmeester en opzigter der scholen, maar ook schepen, raad en burgermeester. Laatstgenoemd ambt bekleedde hij voor het eerst in 1565 en voor het laatst in 1570.

In April van 1572 werd hij op begeerte der burgerij aangesteld tot gouverneur der stad. Toen de hertog van Alva, na het verlies van den Briel, bezetting in Zierikzee wilde leggen, en hierover in de raadsvergadering beraadslaagd werd, ondernam hij het met kracht van taal en redenen den raad te bewegen zulks af te slaan, bewerende dat de burgerij genoeg in staat was om de stad tegen alle aanslagen te verdedigen. Te vergeefs was zijne poging. De meerderheid der regeerders bleef kleinmoedig en zond om bezetting. Naauwelijks was dit besluit aan het volk kenbaar geworden, of er ontstond een oproer, hetwelk niet eerder gestild werd of de regering moest met eenige volkshoofden in onderhandeling treden. Dit had weldra plaats, en nu bleek het dat het 's volks wil was het krijgsvolk van Alva buiten te houden, waartoe besloten en Keersemaker met algemeene stemmen in bovengenoemde waardigheid gekozen werd.

Als zoodanig stelde hij op alles orde, doch had niet te min met kracht te worstelen tegen de voortdurende Spaanschgezindheid van een deel der inwoners, en tegen listige pogingen door den vijand ondernomen om zich van de stad meester te maken. Hij wist echter door zijne standvastige houding in den beginne de stad voor den prins van Oranje te behouden, doch was later genoodzaakt voor den wil van het meerendeel der bevolking te bukken. Deze had drie vaandels Waalsche soldaten binnen de stad ontboden, ten gevolge waarvan Keersemaker de vlugt moest nemen, met achterlating van zijne goederen, die verbeurd werden verklaard. Hij begaf zich tot den prins, rigtte met diens voorkennis een vendel soldaten op, en vergezelde daarmede graaf Willem van den Berg, wien hij in het veroveren van Kampen, Zwolle, Genemuiden, Vollenhoven, Hasselt en Amersfoort behulpzaam was.

Na de verovering van Zierikzee, door de Watergeuzen in

Augustus van het jaar 1572, werd Keersemaker den 12^den November daaraanvolgende, door den prins tot gouverneur der stad en van Zeeland beoosten de Schelde aangesteld. Met blijdschap door het meerendeel zijner stadgenooten ontvangen, schijnt hij echter niet dadelijk in zijne waardigheden getreden te zijn, althans in December van hetzelfde jaar werd hij met vier andere voorname personen naar Engeland afgevaardigd, om koningin Elisabeth tot het verleenen van onderstand in volk en goed over te halen. Van daar in 1573 terug gekeerd, aanvaardde hij zijne betrekking, en liet vervolgens niets onbeproefd om den vijand afbreuk te doen. Op den 22^sten Januarij 1573 maakte hij zich, van slechts weinigen vergezeld, meester van het geschut, waarmede het hoofd te Bergen op Zoom voorzien was. Eenige dagen later vermeesterde en verbrandde hij zeventien Spaansche schepen, in het gezigt der bij Rammekens liggende vijandelijke vloot. Eene poging om Tholen te verrassen mislukte; later slaagde hij er in om den voortgang van eene vloot des vijands, uit Antwerpen gezeild om een aanval op de Zeeuwsche en Hollandsche steden te doen en krijgsbehoeften naar Holland te voeren, te beletten. Nog later had hij een groot deel aan het zeegevecht op den 21^sten April 1573 door de onzen tegen Sancio d'Avila, op het slaak, geleverd.

Zooveel vaderlandsliefde, gepaard aan doorzigt, dapperheid en beleid, noopte den prins van Oranje Keersemaker nader aan zich te verbinden. Bij de instelling van een raad, om den prins ter zijde te staan, werd hij als lid van denzelven aangesteld. In de maand Julij 1573 schijnt hij zijne betrekking te Zierikzee te hebben verlaten, doch, nog lid van de vroedschap blijvende, niet eerder dan in 1580 zich naar Delft met der woon te hebben begeven. Hier werd hij weldra tot de belangrijkste verrigtingen gebruikt; onder anderen was hij raad ter admiraliteit en ter finantiën van Holland. Tot nog toe was hij, voor alles wat door hem voor het land gedaan was, onbeloond gebleven, terwijl zijne eigene bezittingen daarbij verloren waren gegaan. Daarom vroeg hij, waarschijnlijk in 1596, bij een rekwest aan gecommitteerde raden van Zeeland ingediend, om eenige tegemoetkoming en herstelling. Wat hierop gevolgd is, is niet bekend.

Hij bleef vervolgens in Delft wonen en stierf er op den 21^sten October 1613. Zijn lijk werd naar Zierikzee gevoerd en aldaar in de St. Lievens Monsterkerk op den 31^sten van genoemde maand, ter plaatse waar nu de predikstoel staat, ter aarde besteld. Denkelijk bleef hij ongehuwd. Hij werd door Lipsius wegens zijn verstand en geleerdheid geprezen, en bij van Reyd wegens zijne schranderheid geroemd. Hij bood namelijk den staten in 1585 aan Parma's beeromde schipbrug op eigen kosten te vernielen, mits dat alles wat hij zou veroveren zijn eigendom zou blijven. De staten wilden

weten op welk eene wijze hij dit plan meende ten uitvoer te brengen, doch hij weigerde dit mede te deelen, daar de geheele zaak op niets zou uitloopen, indien niet te stipste geheimhouding in acht werd genomen. Van de zaak is echter, zoo als bekend is, verder niets gekomen. Keersemaker moet later aan vertrouwde vrienden hebben medegedeeld, dat zijn voornemen zou geweest zijn, om als het ware de brug door aanvoer van water weg te persen. Is dit zoo, dan mag men met reden aan den goeden uitslag daarvan blijven twijfelen.

Zie van Reyd, Ned. Hist. bl. 998; Wagenaar, Vaderl. Hist. D. VI. bl. 399, 466; Redevoer. van A. Camphuysen, over Lieven Janssoon Keersemaker, uit het Latijn vert. door door C. van der Grijp, met Bewijz. en Bijl. uitgegev. door Mr. Adr. J. de Ruever (Middelb. 1778. 8^o,); de la Ruë, Gelett. Zeel. 2de druk, bl. 548; de Kanter, Chron. van Zierikzee, bl. 92-127, 462-469; 's Gravezande, Tweede Eeuw-gedachten. der Middelb. vrijh. bl. 185, 215, 217. 224, 288, 292, 293, 305, 308; van Wijn, Aanm. en Bijv. op Wagenaar, D. VI. bl. 107; Scheltema, Staatk. Ned. D. I. bl. 555-558, D. II. bl. 597; Siegenbeek, Geschied. der burgerwap. in Nederl. bl. 35-40; Collot d'Escury, Holl. Roem, D II. bl. 47, Aant. bl. 131-133; Swalue, de Daden der Zeeuwen, bl. 34-36, 44, 48, 87.