Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 9

[Cornelis de Jong van Rodenburgh]

JONG VAN RODENBURGH (Cornelis de) werd op den 7den Junij 1762 te Oudewater, waar zijn vader, Dominicus de Jong, het ambt van secretaris bekleedde, geboren. Zijne moeder, Johanna Clasina de Rode van Rodenburgh, gesproten uit het oude geslacht van Zijll en Rodenburgh, stelde hem door haar overlijden in het bezit der heerlijkheid Rodenburgh, waarvan hij den naam bij dien van zijn geslacht voegde. Ofschoon zijne ouders hem liever aan de beoefening der letteren hadden overgegeven, blaakte in hem reeds vroeg eene sterke zucht voor de zeedienst, ten gevolge waarvan hij, in 1777, als adelborst op 's lands fregat Thetis zijnen eersten zeetogt naar de Middellandsche zee deed. Eerlang tot luitenant bevorderd, vergezelde hij, in 1780 en 1781, den schout bij nacht Crull op zijnen togt naar de Karaïbische eilanden. Hoe ongelukkig het einde van die onderneming was, hebben wij op diens artikel verhaald. Als krijgsgevangene naar St. Eustatius gevoerd, had hij, met zijne medegevangenen, vele harde bejegeningen van de Engelschen te verduren, tot hij in 1781 ontslagen werd en in het vaderland terugkeerde. In 1783 tot eerste luitenant benoemd, deed hij op de Prins Willem I, onder bevel van den kapitein C. van Gennep, andermaal een togt naar de Middellandsche zee, waarvan hij eerst in April 1785 wederkwam en waarop hij met hevige stormen te kampen had. Zijn bedaard en kloekmoedig gedrag in dezen storm verwierf hem, nog in dat jaar, het bevel over den oorlogsbrik de Beschutter, waarmede hij zijne vierde reize in en door het kanaal deed. In 1786 teruggekomen, werd hij tot kapitein bevorderd, deed als zoodanig, op den kotter de Brak, wederom een zeetogt naar de Middellandsche zee, van welken togt hij in 1787 terugkeerde. Vier jaren later werd hem het bevel over 's lands fregat Scipio

opgedragen, waarmede hij eenen langdurigen zeetogt naar de Kaap de Goede Hoop, Ierland en Noorwegen deed en waarbij hij grooten lof van kunde, moed en beleid verwierf, door het behouden binnenbrengen te Noorwegen van een groot aantal rijkgeladene Oost-Indische schepen, niettegenstaande de zee vol was van kruisers der ons vijandige Engelschen. In 1798 werd hem het bevel over 's lands schip de Doggersbank opgedragen, doch moest dit bevel in 1799 verwisselen met dat van den voor Texel liggenden Cerberus. Dit schip, behoorende tot het smaldeel van den schout bij nacht Story, deelde alzoo in het lot van dat smaldeel, toen het nog in hetzelfde jaar voor de overmagt der Engelschen bezweek. Eerst naar Engeland gevoerd, keerde hij vervolgens in het vaderland weder, en onderwierp zijn gedrag aan een geregtelijk onderzoek. Dan de uitslag daarvan was geheel tegen zijne verwachting. Overtuigd van naar zijn beste weten ingestemd te hebben met de beraadslagingen van alle officieren tot het smaldeel behoorende, zag ook de Jong zich met hen veroordeeld, om in verzekende bewaring te blijven, tot het sluiten van den vrede, en daarna als balling het land te ruimen, als onbekwaam om hetzelve meer te dienen. Als een gunst werd hem toegestaan den tijd voor zijne ballingschap te Voorschoten, te midden der zijnen, door te brengen, tot dat hij na het sluiten van den vrede van Amiens, volgens den inhoud van zijn vonnis, den vaderlandschen bodem met de zijnen verliet en zich eerst te Kleef en vervolgens te Vucht in de nabijheid van 's Hertogenbosch vestigde. Hier leefde hij in stille, doch werkzame rust, zich bezig houdende met het zamenstellen van onderscheidene geschriften, tot dat, na de omwenteling van 1813, bij de herstelling van ons volksbestaan, het tegen hem geslagen vonnis vernietigd werd, en hij zich, bij de nieuwe inrigting van het zeewezen, met de waardigheid van schout bij nacht of contre-admiraal bekleed werd. Ofschoon hij zich bereid verklaarde, om het vaderland, wanneer zulks verlangd werd, te allen tijde te dienen, verkoos hij niet in dadelijke dienst te treden, en werd hem het pensioen, tot zijne waardigheid behoorende, toegelegd. Hij ontving vervolgens nog een bewijs van 's konings achting in zijne benoeming tot ridder der orde van den Nederlandschen Leeuw. Hij bragt zijn verder leven te 's Gravenhage door, waar hij sedert 1816 zijn verblijf vestigde, en als raad der stad en in andere betrekkingen nuttig was, totdat hij op den 11^den Februarij 1838 overleed. Zijne afbeelding ziet vóór eene zijner reisbeschrijvingen het licht. Hij was in 1795 gehuwd met Maria Magdalena le Sueur, dochter van den raadsheer le Sueur, die hem verscheidene kinderen schonk, en in 1836 door den dood ontviel. Behalve een door hem in handschrift nagelaten berigt van zijn leven, schreef hij de volgende werken:

Reizen naar de Kaap de Goede Hoop, Ierland en Noorwegen, in 1791-1797, Haarl. 1802. 8^o. 3 deelen, met platen.

Reize naar de Middellandsche zee, in 1777, 1778 en 1779, Haarl. 1806. 8^o. met platen.

Verantwoording en verdediging, als kapitein ter zee, Haarl. 1806. 8^o. 3 stukken.

Reize naar de Caraïbische eilanden, in 1780 en 1781, Haarl. 1807. 8^o. met platen.

Reize in en door het Kanaal, in 1785 en 1786, Haarl. 1808. 8^o. met platen.

Tweede reize naar de Middellandsche zee, in 1783, 1784 en 1785, Haarl. 1808. 8^o. met platen.

Derde reize naar de Middellandsche zee, in 1786, 1787 en 1788, Haarl. 1812. 8^o. 2 deelen, met platen.

Behalve deze werken gaf hij in den Vriend des Vaderlands (D. IV. No. 7.), Brieven over zijne reize van de Kaap de Goede Hoop naar het vaderland in 1798, in gezelschap zijner gade.

Het oordeel over deze werken, door wijlen den hoogleeraar Siegenbeek uitgesproken, is hoogst vereerend voor den schrijver. ‘Zij doen hem, zegt deze, als een man van letteren van eene zeer gunstige zijde kennen. Allen toch leverden zij door zuiverheid, losheid, vloeibaarheid en levendigheid van stijl, door treffende schilderingen, nu van bekoorlijke, dan van ontzettende natuurverschijnselen en tooneelen, door juiste en scherpzinnige opmerkingen, door rijkdom van vele wetenswaardige bijzonderheden, voor iedere klasse van lezers, een even aangenaam en belangwekkend, als leerrijk en nuttig onderhoud. - Zij werden met zoo ongemeene gretigheid ontvangen, dat zij reeds voor vele jaren geheel uitverkocht waren, en daarvan in 1833 eene nieuwe, door den heer J. Olivier verkorte, en ten behoeve van jonge lieden bearbeide uitgave, te voorschijn kwam. Ook mogt het eerst door hem uitgegeven werk de niet zeer gemeene eer ten deel vallen van in het Hoogduitsch te worden overgebragt.’

Als mensch deed de Jong zich ook in zijne werken kennen ‘als een man van een nederig, bescheiden, vrede- en menschlievend karakter, een vurig hoogschatter van al het ware en goede, een ijverig voorstander van zedelijkheid en godsvrucht, een opregt beminnaar van zijn vaderland, een hartelijk vriend, en bovenal als een verlicht en geloovig christen.’

Zie C. van der Aa, Gesch. van den Oorlog, D. VII. bl. 477, 478, 480, 481. 500, 507; Krayenhof, Geschiedk. Beschouw. van den Oorl. bl. 59, 93, 95; Bijlagen, bl. 39, 46, 48; de Jong, Naaml. van Boek.; Vonk, Gesch. van de landing der Engelsch. D. II. Bijl. bl. 39; Siegenbeek, in de Hand. der Jaarl. Verg. van de Maatsch. der Ned. Letterk. te Leid. 1838. bl. 35-49, door ons

hier gevolgd; de Jonge, Gesch. van het Ned. Zeewez. D. VI. St. I. bl. 268, 368, 395; Cat. van de Bibl. der Maatsch. van Ned. Letterk. te Leid. D. II. bl. 15, 16; Muller, Cat. van Portr. bl. 134, 398; Dit Woordenb. D. III. bl. 898.