Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 9

[Jonannes Jens]

JENS (Jonannes) of Jensius, werd in 1671 te 's Hage geboren. Zijn vader was geneesheer, woonde welligt in laatstgemelde plaats en was misschien de in het voorgaande artikel genoemde Petrus Jens. Aan de Leidsche Hoogeschool legde hij zich op de regtsgeleerdheid, geschiedenis, letter- en oudheidkunde toe, en naauwelijks achttien jaren oud, ontving hij van curatoren een gouden medaille, voor de openlijke voordragt van een Poëma op de voorgevallene omkeering van zaken in Engeland, hetwelk naderhand het licht zag. De roem, dien hij zich toen reeds verworven had, bewoog curatoren der Illustre school te Dordrecht hem in 1694 tot conrector aan te stellen, welke betrekking hij op den tweeden kersdag van dat jaar met eene redevoering in dichtmaat aanvaardde. In 1697 vertrok hij als praeceptor naar 's Gravenhage, doch keerde van daar in 1700 naar Dordrecht terug, toen hem het rectoraat aldaar met den door hem bedongen eeretitel van hoogleeraar der Grieksche en Latijnsche oudheden werd opgedragen. Als zoodanig voldeed hij volkomen aan de verwachting. De reeds vervallen school rigtte hij wederom op, en van heinde en ver kwamen er leerlingen. Als hoogleeraar hield hij openbare lessen over de oudheid- en tijdrekenkunde, en sprak van tijd tot tijd latijnsche redevoeringen uit, die, meestal in dichtmaat en van godsdienstigen aard, onder de levendigste toejuiching werden aangehoord. Als rector bestuurde hij de school met wijsheid en regtvaardigheid, verbeterde de leerwijze, voerde andere schoolboeken in en vervaardigde zelfs voor de hoogere klassen een uittreksel van Livius. Hij was, in stede van een gestreng tuchtmeester, de vaderlijke vriend van zijne leerlingen, waarvan er later een groot aantal tot de beroemdste mannen van ons vaderland behoorde. Een groote ramp was het voor de school, toen Jensius in 1715 zijn ontslag verzocht, om te 's Hage in stilte te gaan leven en zijne studiën voort te zetten. Nadat hij zich in laatstgenoemde plaats had nedergezet, werd hij beroepen als hoogleeraar in de letteren en rector der Erasmiaansche school te Rotterdam, welke waardigheid hij in Maart 1720 aanvaardde. Tot 1753 stond hij aan het hoofd dier inrigting, toen hij, op verzoek, met behoud zijner wedde, van zijn ambt werd ontslagen. Niet lang duurde evenwel zijne rust, daar hij den 14den Maart 1755 aan eene beroerte en verval van krachten overleed. Hij werd op zijn verlangen eenvoudig begraven, en had ook gewenscht dat na zijn overlijden geene lijkgedichten door den druk zouden bekend gemaakt, noch iets tot lof of tot de kennisse van zijn leven zou vermeld worden.

Jensius werd door zijne beroemde tijdgenooten een groot literator, een diepdenkend taalgeleerde en een scherpzinnig criticus genoemd. Men gaf hem een eersten rang onder de philologen van zijnen tijd. En waarlijk hij verdiende die eerna-

men. Als beoefenaar en kenner de Grieksche en Latijnsche classici deed hij zich door een aantal werken kennen. Reeds op jeugdigen leeftijd was de Latijnsche dichtkunst hem dierbaar, en bij elke gepaste gelegenheid gaf hij daarvan blijken. Een tal van lof- geboorte- huwelijks- en lijkzangen, in plano gedrukt, zag van hem het licht, terwijl bijschriften van hem in en vóór de werken en onder de portretten zijner tijdgenooten in menigte gevonden worden. Min gunstig worden die verzen door latere beoordeelaars beoordeeld, en teregt is het opgemerkt dat Jensius beter taalkundige was dan dichter. Als taalkundige toch heeft hij zich door zijne werken vooral gunstig bekend gemaakt. Minder deed hij dat door zijne Nederduitsche gedichten, die middelmatig in den genootschappelijken geest dier tijden vervaardigd zijn, doch hem niet te min aan beschimping blootstelden.

De werken door Jensius geschreven en uitgegeven, en waardoor hij zich een blijvenden naam onder de grootste geleerden van ons land verworven heeft, zijn:

Laetitiae publicae in expeditione Britannica, peracta a Guiljelmo Henrico Magno Britanniae rege, specimen, Lugd. Bat. 1689. 4^o.

Panegyris Inaugurationi Augustissimi Britanniarum Regis Wllhelmi et Serenissimae Reginae Mariae consecrata, Lugd. Bat. 1689. 5^o.

Lilii Gregorii Gyraldi Ferrariensis Opera omnia, duobus tomis distincta, complectentia historiam de Deis gentium, Musis et Hercule; Rem nauticam, sepulcralia et varios sepeliendi ritus; Historiam poëtarum Graecorum et Latinorum; Kalendarium Romanum et Graecum cum libello de Annis, Mensibus ac insuper alia. Quae omnia partim tabulis aeneis et nummis, partim commentario J^o. Faes, et animadversionibus hactenus ineditis P. Colomesii, nec non indicibus locupletioribus illustrata; exhibet J^o. Jensius, Lugd. Bat. 1696. fol. 2 vol.

Querela de injuriosa prorsus ratione qua secum egit P. Francius, et Carminis sui Graeci defensio, Dordr. 1696. 4^o.

De intolerabili Francii impudentia expostulatio, et ad ejusdem miscellas vindicias Responsio, Dordr. 1696. 4^o.

Hagae-Comitis Civitatium beatissimae Celebratio, Hag. Comit. 1697. 4^o.

Lectiones Lucianeae. Accedit ad J. Graevium super aliquot Diodori Siculi libris Epistola, Hag. Com. 1699. 8^o. Waarschijnlijk zijn deze Lectiones in de uitgave van Lucianus, door Tiberius Hemsterhuis in het licht gegeven (Graecè et Latinè - ac notis Jo. Jensii, Amst. 1743. 4^o. 4 vol.), opgenomen.

Plichten der Godsdienst, Dordr. 1701. 8^o.

Lacrymae Castaliae in obitum Guilelmi III Regis Conjugis.

Dissertatio de Sibyllinis Romanorum carminibus caeterisque vetustarum gentium oraculis, disputata publicè Dordraci, die XXVIII Jan. 1702, Dordr. 1702. 8^o. Ook in het Nederduitsch vertaald onder den titel van:

Vertoog over de Romeijnen en Godspraken der oude volken, Dordr. 1702. 8^o.

De passione et Triumpho J.C. 4^o.

Titii Livii, Patavini, Hist. corpus concin. Dordr. 1711. 8^o.

Laudatio adolescentis Diderici Hoeufft, Dordr. 1712. 4^o.

J.H. Huyssen Oratio de Scipione Africani Aemilio et Joh. Jensii Epimetrum ad eam, Dordr. 1713. 4^o.

Ferriculum Literarium, Lugd. Bat. 1717. 8^o.

Ampliata purae et impurae Latinitatis collectanea, Roterod. 1720. 8^o. herdr. ald. 1741. Lips. 1728. 8^o.

De pura et impura Latinitate, Lips. 1728. 8^o.

Lucubrationes Hesychiana. Observata de Stylo Homeri; Vetera Epigrammata Graeca pro anecdotis prodeuntia, Rot. 1742. 8^o.

Nederduitsche gedichten schijnen er van Jensius niet afzonderlijk te zijn uitgegeven. Twee Latijnsche brieven, door hem aan Adriaan Pars geschreven, komen in diens aan te halen werk over.

Zie Pars, Index Batav. of Naamrol, bl. 166, 330, 331, 371-379, 424, 478; Boekz. der gel. Wereld, 1726 a. bl. 358, 1755 a. bl. 323; Saxe, Onomast. Liter. T V. p. 476, 477, die zijne geboorteplaats Leiden noemt; Ferwerda, Cat. Univ. D. I. St. 3. bl. 90, 91. St. 8. bl. 216, 217; van Abkoude, Naamr. van Ned. Boek. D, I. St. I.; Hoeufft, Parnas. Latino-Belg. p. 207; Siegenbeek, Gesch. der Leidsche Hoogesch. D. I. bl. 238; Cat van de Bibl. der Maatsch. van Ned. Letterk. te Leid. D. II bl. 265; van der Aa, Nieuw Woordenb. van Ned. Dicht; van Leeuwen, Cat. van de Prov. Bibl. van Friesl. bl. 4; Schotel, Kerk. Dordr. D. II. bl. 138-142, 781; Dezelfde, de Illustr. school te Dordr. bl. 138-145, beide werken door ons voornamelijk gevolgd.