Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Jacob van Heusden]

HEUSDEN (Jacob van), zoon van den notaris en procureur Cornelis van Heusden en van Johanna van der Plas, werd den 30 Januarij 1757 te Hilvarenbeek geboren, studeerde, na voorbereidend onderwijs genoten te hebben te Leyden, werd adjunct- en vervolgens predikant te St. Oedenrode (1784), en acht jaren later (1792) te Hilvarenbeek. Aan deze gemeente was hij zóó gehecht dat hij er zijn gansche leven bleef, voor een beroep naar Arnemuide bedankte en dat naar Vlissingen voorkwam. In 1839 verkreeg hij, na eene zevenenveertig-jarige evangelieverkondiging, zijn emeritaat en overleed den 20 Februarij van dat jaar.

Hij was een waardig evangeliedienaar en trouw herder en verwierf zoo bij haar als elders den eerbiedwaardigen naam van vader. Hij beleefde in hun midden echter treurige dagen. Aan de Protestanten werd door de Roomsch-Katholijken de kerk ontnomen, hen de verpligting opgelegd voor de pastory huur te betalen, eindelijk ook het gebruik van deze ontzegd. Van Heusden wist echter, door zijne toevlugt te nemen tot Lodewijk Napoleon, het inzamelen van giften, het uitgeven eener leerrede over Ps. CXXXIII, fondsen bijeen te brengen tot het aankoopen eener predikantswoning en het opbouwen eener nieuwe kerk. Doch zijn werkkring

was niet tot zijne gemeente beperkt: veelzijdig zijn zijne verdiensten jegens de Nederlandsche Hervormde kerk. De godgeleerde wetenschappen vonden in hem, die bij uitnemendheid in de oude talen bedreven was, een gelukkig beoefenaar, getuige zijne bekroonde prijsverhandeling bij het Genootschap ter verdediging van de Christelijke godsdienst, en andere geschriften. Als theologant was hij mild, verdraagzaam en een voorstander des vredes, trachtte de hitte der gemoederen, bij de separatistische twisten te bedaren, verzoende den Goudschen predikant Bussingh met zijn ambtgenoot. De regten der Hervormden werden in hem door woord en pen mannelijk verdedigd, toen zij door de omwentelingen bedreigd werden, ook bestreed hij de meening dat de staat niet verpligt zou zijn in het tractement der Hervormde predikanten te voorzien. Hij stelde warm belang in allerlei inrigtingen tot bevordering van het Protestantisme, zooals in de Maatschappij van Weldadigheid, en was de ontwerper en stichter van de Maatschappij van Welstand (18 Julij 1822). Nog kort voor zijn dood werd hij door Z.M. den koning tot Ridder van den Nederlandschen Leeuw benoemd. Hij was bevriend met den hoogleeraar van der Palm en den predik. E. Kist.

Van Heusden huwde den 9 April 1790 mejufvrouw W.C. de Bruijn, die hem een aantal kinderen schonk. Zijn portret is in steendruk. Hij schreef:

Eene aanprijzing van het onderzoek der H. Schrift der Christenen, zoo voor zich zelven, als met hunne huisgenooten, waarin tevens wordt aangetoond, hoe hetzelve op de meest gevoegelijke wijze, tot regt verstand en troostvolle bevestiging der waarheid kan worden in het werk gesteld in Werk. van het Haagsch Genootschap 1789.

Leerred. over het beminnelijke van de plegtige Samenkomsten der Christenen, naar aanleiding van Psalm CXXXIII, 1809.

Kort onderwijs in de Christelijke Godsdienst, naar de belijdenis der Hervormden, 's Hertogenbosch 1836 (3de druk).

De dag des Heeren, eene zamenspraak tusschen den heer B. en mevrouw V.z.n. 's Bosch 1824.

Aanmerkingen op een geschrift, getiteld: de Godsdienst afgezonderd van den Staat. Opgedragen aan de aanstaande nationale vergadering der Nederlandsche Republiek; waarin hij de stelling dat de Staat met de bezoldiging der Hervormde geestelijkheid niets te maken had met bescheidenheid, maar met de meeste bondigheid bestrijdt. Dordr. bij P.v. Braam. z.n.

Een Praeadvys, hoe de leeraars der Hervormde Kerk, ingevolge het decreet der nationale vergadering ter afschaffing

van alle heerschende Godsdienst, zich voortaan te gedragen hebben. Vlugschrift z.n.v.s. of d.

Voorlezing over het gebruik van Geloofsbelydenissen of Symbolische boeken. 's Bosch 1825.

Over het behoorlijk eerbiedigen van de Geloofs-Formulieren der Hervormde Kerk in Nederland, beschouwd als het geschiktste middel ter bereiking van derzelver doel, de eenigheid des geloofs, ook bij de tegenwoordige onrust, in dezelve verwekt.

Over de voortreffelijkheid van het Gereformeerde boven het Roomsche Geloof, in gemeenzame gesprekken. z.n. Breda 1830.

Het groot belang der Gereformeerden om zich van de Roomsche Kerk gescheiden te houden. z.n. Amsterdam bij J. van Kesteren en Rotterdam bij J. van Baalen.

Ook gaf hij eene kleine verhandeling onder de spreuk Crispus Sallustius: Pulchrum est bene facere Reipublicae, etiam bene dicere haud absurdum est, waarin hij zijn wensch uitdrukte, dat de grondbeginselen der Maatschappij van Weldadigheid op de provincie Noord-Brabant werden toegepast. 's Bosch 1818, 1837.

Peter en Anna of de gelukkige Landbouw. Breda 1837.

Zie Jacob van Heusden in zijn verdienstelijk leven geschetst door S.S. Sprenger van Eijk, Rotterd. 1841; N. Vaderl. Bibl., D. VI, No. 10; J.W. Bussingh, Leerredenen, Rotterd. 1802; Boekzaal voor 1841, Maart, bl. 405, April, bl. 530; Versl. d. Maatsch. v. Welstand van 1824, 1826; Glasius, Godgel Nederl., 5de St., bl. 93; Muller, Cat. van Portrett.