Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Johan Hartigveldt]

HARTIGVELDT (Johan) werd te Rotterdam in 1618 geboren. Zijne ouders waren Cornelis Hartigveldt, burgemeester aldaar, en Agatha Welhoek, uit een aanzienlijk Delftsch geslacht gesproten. Door dezen, die met hunnen handel een aanzienlijk vermogen verworven hadden, tot de wetenschappen opgeleid, volbragt hij zijne letteroefeningen met roem te Leiden en bezocht hierop vreemde landen en volken. Hij vergezelde in 1641, als edelman, prins Willem II naar Engeland, om deszelfs koninklijke bruid af te halen, en trok later naar Frankrijk, waar hij tot het hof gelijken toegang had. Aldus groot naar de wereld, uitmuntende door geestesgaven en schoonheid van ligchaam, in het bezit van eene bloeijende gezondheid en aardsche schatten, ontvangt hij te midden der wereldsche vermaken, in 1645, het berigt van het overlijden zijns vaders en van den wensch zijner moeder, om tot haar te komen. Ernstig gestemd komt hij te huis, eene ziekte overvalt hem en zij is het middel der Voorzienigheid om hem alle aardsche beslommeringen vaarwel te doen zeggen en geheel voor Christus te doen leven.

Op een hem toebehoorend buitenverblijf nabij Brielle vond hij rust voor zijn geschokt gemoed. Daar had hij zich heen begeven, niet, om, gelijk in een klooster, zich alleen met boetedoening bezig te houden, maar om, van het stads gewoel verwijderd, te woekeren met de talenten hem geschonken, en om door zijne bezittingen ware armoede te leenigen, zieken hulp te verschaffen en te troosten, stervenden den weg des heils te wijzen. Het kon niet anders of zulk eene handelwijs werd door sommigen bespot

en Hartigveldt door anderen een dweeper genoemd. Zich niet kunnende vereenigen met de leer der voorbeschikking, had hij zich aan het Remonstrantsche kerkgenootschap aangesloten; doch dit verhinderde hem niet, om, even als hij personen van alle gezindheden ter hulpe was, om ook met anderen, niet tot de broederschap behoorende, gemeenzame omgang te houden. Zoo geraakte hij in kennis met Gerrit van Velsen en Jan Dionijszoon Verburg, beiden groote voorstanders van de collegianten te Rotterdam, en zag zich daardoor gewikkeld in de geschillen, die vooral daar ter plaatse in de gemeente ontstonden, en waardoor hij aanleiding kreeg tot het schrijven der beide eerste hieronder genoemde geschriften.

Door sommigen om zijne denkwijze met den naam van Sociniaan beschonken, door zijne vrienden betreurd, en door de dichters van zijnen tijd bezongen, overleed Hartigveldt den 22^sten October 1668. De vermaarde staatsman Coenraad van Beuningen, die hem van nabij kende, noemde Hartigveldt een man ‘voor wien men instaan konde, dat hij naar het boek (den Bijbel) leefde.’

Zijne geschriften zijn getiteld:

Bijvoegsel bij de aanmerckingen over het verhaal van (Passchier de Fijne) van het eerste begin en opkoomen der Rijnsburgers, Rott. 1672. 4^o.

Schriftuerlycke waardeeringe van het heedendaaghse predicken en kerckgaan, tegens 't Tafel-praatjen, Rott. 1672. 4^o.

Na zijn dood kwam nog van hem uit:

De recht weerloose Christen, Rott. 1678. 4^o.

Zie Paquot, Mémoires, T. II. p. 623; Scheltema, Geschieden letterk. Mengelw. D. I. St. I. bl. 125-131; Glasius, Godgel. Néderl. D. II. bl. 26-28, D. III. bl. 662; die, even als Paquot, zijn sterfjaar in 1678 stelt.