Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Jan Schreuder Haringman]

HARINGMAN (Jan Schreuder), waarschijnlijk een zoon van den voorgaande en mede te Middelburg, den 29^sten Maart 1747, geboren, werd in 1777 kapitein ter zee, hoedanig hij in 1782 deel nam aan den togt van den schout bij nacht van Kinsbergen, om de uit Bergen in Noorwegen verwacht wordende Oost-Indievaarders in veiligheid herwaarts te geleiden.

Gedurende dien togt, waarop het voorgestelde doel niet bereikt werd, voerde Haringman het bevel op het linieschip Zierikzee van 64 stukken. In denzelfden storm waarin het linieschip de Unie, waarop de graaf van Welderen bevel voerde, te gronde ging, werd het schip van Haringman zoo lek en kreeg zoo veel schade, dat het met gedurig pompen boven water moest gehouden worden. Dit deed den kapitein besluiten, naar de Sont te zeilen, ten einde aldaar zijn schip te laten herstellen. Op de terugreis naar het vaderland trof zijn herstelden bodem een grooter ongeluk, daar deze in den nacht tusschen den 1^sten en 2^den November, bij hevigen wind, dikke lucht, sneeuw en zware regenbuijen, op de Jutsche kust, tusschen den hoek van Schagen en Horsels, vast geraakte, aan stukken stootte, en grootendeels in het land welde. Haringman werd, even als de meeste der zijnen, gered, zijn gehouden gedrag, op last van den stadhouder, als admiraal-generaal, door een hoogen zeekrijgsraad onderzocht, en hij van alle schuld vrijgesproken.

In 1787 had Haringman het bevel over een eskader in de Middellandsche Zee, en werd den 14^den April 1788 door hunne hoogmogenden benoemd tot gezant bij den keizer van Marocco. Als zoodanig had hij het genoegen de vredelievende betrekkingen met dien vorst te onderhouden. Er bestaat een:

Dag-journaal van een verblijf van acht weken in het Keizerrijk Marocco, en landreize naar Mecquinez in 1788, 's Hage, 1803. 8^o.
waarvan de titel ons haast zou doen besluiten dit geschrift aan den gezant toe te schrijven, ware het niet dat daarop de naam H. Haringman gevonden wordt.

Toen in 1792 ten gevolge der omwenteling in Frankrijk een inval in de Oostenrijksche Nederlanden plaats had en zelfs een Fransch smaldeel de Schelde opzeilde in het gezigt van het voor het fort Bath liggende Nederlandsch wachtschip, kreeg Haringman bevel, onmiddellijk naar Zeeland te vertrekken, en het gebied over de zich aldaar reeds bevindende schepen op zich te nemen. Onvermoeid stelde hij alles in het werk om de provincie Zeeland voor eenen onverhoedschen aanval te bewaren, en krachtig waren de maatregelen die hij nam tot handhaving van de eer en de onafhankelijkheid van den staat.

Dit was hem evenwel niet genoeg. Den vijand moest ook afbreuk gedaan worden. Een plan, door hem met den kapitein graaf van Bylandt gevormd, om de forten Lillo en Liefkenshoek te vermeesteren, werd nader als niet aan te raden beschouwd. Een ander, om het Fran-

sche wachtschip, la St. Lucie aan te tasten, te overrompelen en in zegepraal weg te voeren of in brand te steken, werd onder bevel van den luitenant Willem Otto Bloys van Treslong gelukkig volvoerd, waarvan wij op diens artikel het verhaal gegeven hebben. Ten gevolge der opdragt van het algemeen gebied over de scheepsmagt binnen de rivieren en stroomen, en dus ook in Zeeland, aan den vice-admiraal van Kinsbergen, legde Haringman den 11^den April 1793 zijn commando in Zeeland neder en keerde naar Holland terug. Hij leverde den 29^sten April daaraanvolgende een omstandig verslag nopens zijne verrigtingen aan den prins in, hetwelk in het oorspronkelijke in 's konings huis-archief nog bewaard wordt.

Bij de omwenteling van 1795, toen van Kinsbergen, tot loon zijner diensten gedurende eene halve eeuw aan den lande bewezen, uit de zeedienst ontzet was, werd aan Haringman, in 1793 reeds tot schout-bijnacht bevorderd, weder het gebied over de in Zeeland zich bevindende scheepsmagt opgedragen. Moeijelijke taak wachtte hem als zoodanig. Hij was genoodzaakt om het eiland Walcheren en de schepen van oorlog aan de overwinnende wapenen der Fransche republiek af te staan, waarna het scheepsvolk, zich uit 's lands dienst ontslagen rekende, spoedig in volslagen opstand geraakte en op hoogen toon betaling hunner soldij eischte, van welke velen sinds vijftien maanden geen enkelen penning hadden ontvangen. Het kloek beleid van Haringman, ondersteund door de onbaatzuchtige hulp van Abraham Louyssen, wist het dreigende gevaar af te wenden, en hij verdiende alzoo ten volle den dank, dien de Staten hem voor zijnen ijver en trouw toebragten. Hij werd in 1807 lid van de hooge militaire vierschaar, en na dien tijd wordt zijn naam niet meer vermeld. Hij was ridder van de orde der Unie en stierf den 9^den October 1811.

Zie Vaderl. Hist. ten verv. op Wagenaar, D. XXVI. bl. 13-19, D. XXIX. bl. 171; Stuart, Vaderl. Hist. D. II. bl. 256, D. IV. bl. 490, 491; Gedenkschr. van de Kon. Orde der Unie, bl. 42; de Jong, Naaml. van Boek; de Jonge, Geschied. van het Ned. Zeewez. D. IV. St. I. bl. 138-140 417, 420-422, 441-451, 503-510; dit Woordenb. D. II. bl. 647.