Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Cornelis Haga]

HAGA (Cornelis) werd te Schiedam den 28^sten Januarij 1578 geboren. Van zijne afkomst en jeugd zijn ons geene bijzonderheden bekend; wel weten wij, dat hij aan eene onzer hoogescholen in de regtsgeleerdheid gestudeerd heeft en tot advocaat is bevorderd. Zeker is het, dat hij zich te 's Gravenhage als zoodanig heeft nedergezet en weldra als een kundig en schrander man bekend stond.

Zijne bekwaamheden werden spoedig door de hooge regering des lands opgemerkt, ten gevolge waarvan hij in 1610 naar Zweden werd gezonden, om uit naam der Staten de teruggave te vorderen van twee schepen, die door de Zweden genomen waren, als verdacht zijnde voor de toen door hen belegerde stad Riga bestemd te zijn.

Wij hebben elders, meer uitvoerig over Haga handelende, ook meer in het bijzonder zijne handelwijze en ontvangst aan het Zweedsche hof medegedeeld. Hier zij alzoo genoeg de vermelding, dat Haga bewerkte dat een der beide schepen ontslagen werd; dat omtrent het andere een onpartijdig onderzoek zou in het werk gesteld worden en dat Karel IX koning van Zweden niet ongenegen was de voorwaarden van den vrijen handel met de Staten te regelen. Haga keerde, na eene afwezigheid van omstreeks vijf maanden, te 's Hage weder, om van zijne verrigtingen verslag te doen. Als eene bijvrucht van zijne zending verdient vermeld te worden, dat hij gedurende zijn verblijf te Stokholm met de zich aldaar ophoudende gezanten van het Russische rijk handelsverdragen aanging, die later voor de beurs van Amsterdam, betrekkelijk den handel in Lijfland, en verder in Moscoviën ten hoogste vruchtbaar zijn geweest.

Belangrijke diensten bewees Haga al verder aan Nederland, toen hij in het jaar 1611 als afgezant naar Konstantinopel, van wege de Staten, gezonden werd. De uitslag van zijne vorige zending, zijne schranderheid en ook omdat hij vroeger Konstantinopel bezocht had, deden bijzonder op hem de keuze der Staten daartoe vallen.

Ook van die zending is door ons uitvoerig elders verslag gegeven. Hoogst moeijelijk was de zaak die Haga te wachten stond. Hij had toch niet alleen de bezwaren te overwinnen, die er noodzakelijk moesten ontstaan bij de

regeling der wederzijdsche belangen, tusschen twee volken die nog nimmer eenige aanraking met elkander gehad hadden, maar er waren ook nog andere die zijne schranderheid moest te boven komen. De Fransche en Venetiaansche gezanten aan het Turksche hof, hadden, op het gerucht dat de Turken met de Nederlanders een verbond zouden aangaan, allerlei nadeelige geruchten van de laatsten verspreid, hen uitmakende voor een hoop zeeschuimers en weerspannelingen.

Het gevolg hiervan was, dat men Haga, die den 14^den Maart 1612 zijne toelating bij den Sultan verzocht had, slechts als een bijzonder persoon, niet als een gezant van eene vrije en onafhankelijke natie gehoor wilde verleenen. Dit werd echter door hem geweigerd en openlijk verklaarde bij, ‘dat hij liever zijn hoofd wilde verliezen, dan dat sijnen Heeren ende Meesters soodanighe cleijnichheid ende verachtsaemheyt soude aangedaen worden, tot groote vreucht ende triumphe van de vyanden derselfder.’ Eindelijk kwam hij dan ook door zijne onversaagdheid en beleid alle hinderpalen te boven, en op den 1^sten Mei 1612 had hij een plegtig gehoor ten hove, ten gevolge waarvan er op den 6^den Julij daaraanvolgende een tractaat met den sultan gesloten werd. Wij verwierven daarbij vrijen handel op de Levant en vrijlating der slaven in Turkije gevangen gehouden.

Gedurende acht en twintig jaren bewees Haga in zijne betrekking van orator of ambassadeur in Turkije het vaderland belangrijke diensten, en geene pogingen liet hij onbeproefd om zijnen landgenooten nuttig te zijn. Gestadig hield hij dan ook het oog op de Nederlandsche kooplieden gevestigd, ijverde voor hunne belangen, en menigmaal wendde hij, zoowel door zijnen krachtigen invloed, als door zijne wijze gematigheid, vele gevaren van hen en hunne bezittingen af. De zeerooverijen in de Middellandsche Zee en elders, die gedurende eenige jaren aanmerkelijk waren toegenomen, vorderden al zijne zorg, en het was op aanschrijven der Staten-Generaal, dat hij in 1617 bij den Sultan bewerkte, dat deze een bevel uitvaardigde, waarbij aan allen bevolen werd ‘de schepen der Staten niet anders te tracteeren dan de vrientschap vereyscht, sonder deselfde eenigen hinder ofte schade te doen.’ Met de ambassadeurs van andere landen leefde hij thans in gestadigen vrede, en, als een bewijs van zijn braaf en regtschapen karakter, kunnen wij hierbij voegen, dat, ofschoon deze bij zijne komst allerlei lasterlijke berigten hadden uitgestrooid, zoo van hem als ook van hen die hem gezonden hadden, hij in 1617, toen de Fransche ambassadeur door zeker voorval in groote

moeijelijkheden geraakte en zelfs gevangen genomen werd, niet aarzelde, om, in vereeniging met de ambassadeurs van Engeland en Venetië, alles te beproeven om de bewuste zaak te schikken en alle onaangenaamheden, uit haar voortgevloeid te vereffenen. Verre van zijn vaderland verwijderd, nam hij een werkzaam deel aan de gebeurtenissen des tijds en hield het oog op de handelingen der Spanjaarden onafgebroken gevestigd. De Grieksche kerk in Turkije vond in hem een krachtig beschermer. Zóó groot was zijn invloed, dat hij haar de vrije godsdienstoefening, die zij nimmer in Turkije bezeten had, bezorgde. Volgens een brief van den beroemden Griekschen patriarch Cyrillus Lucaris aan Festus Hommius, had Haga, door zijne waakzame voorzigtigheid en zijn beleid, vele gevaren van die kerk afgewend, en de pogingen van eerstgenoemde ter hervorming der kerk uitgelokt en ondersteund.

In 1639 keerde Haga naar het vaderland weder. Hem werd in Maart 1640 van wege de Staten verzocht ‘om bij gheschrift te stellen ende te vervatten, de nobelste en remarcabelste saecken van regeeringhe, soo politycke als militaire, met de veranderinghe, historien en gheschiedenissen in 't Ottomannische ryck en ghebied hem voorghevallen geduyrende het verblijf en de residentie tot Constantinopolen,’ maar het blijkt niet dat daaraan door hem is gehoor gegeven. Lang verliep het, eer hij eene aan zijne verdiensten geëvenredigde betrekking erlangde. Wat hiervan de oorzaak was is ons nergens gebleken, wel dat de beroemde Hugo de Groot daarover zijn leedwezen aan den Zweedschen gezant Camerarius te kennen gaf. Eindelijk toch werd Haga, na zich op nieuw aan de beoefening der regtsgeleerdheid gewijd te hebben, in 1645 tot Voorzitter van den Hoogen Raad van Holland, Zeeland en West-Friesland benoemd. Den 8^sten Julij van dat jaar deed hij den eed, en schijnt bij zijne benoeming tot lid, tevens de waardigheid van voorzitter te hebben bekomen.

Haga's handelingen in deze betrekking zijn minder voor vermelding vatbaar. Wij twijfelen niet, of hij zal zich ook als zoodanig waardig getoond hebben, zoo als hij altijd deed, wanneer het de belangen van het vaderland gold. Als een bewijs daarvan strekt het gebeurde tijdens het gewigtige jaar 1650. Toen het bekend werd, dat prins Willem II voornemens was zich naar het in den omtrek van Amsterdam gelegerde krijgsvolk te begeven, was het Haga, die, als tolk der beide hoven van justitie, na bekomene audiëntie, aan den prins zijn leedwezen te kennen gaf, zoowel over het gevangen nemen der zes bekende staatsmannen, als over het aanstaande vertrek van zijne hoog-

heid tot het krijgsvolk bij Amsterdam; oordeelende hij dat daaruit niets dan groote onheilen voor den Staat en gevaar voor den persoon van zijne hoogheid zouden te duchten zijn. Hij was het, die den prins verzocht zijne voorgenomene reis uit te stellen en aanbood alle goede officiën aan te wenden, die van de beide hoven zouden mogen gevorderd worden.

Niet lang meer mogt Haga ten dienste zijns vaderlands werkzaam zijn. Hij overleed te 's Gravenhage op den 12^den Augustus 1654. Geacht en bemind van allen daalde hij ten grave. Zoo hoog als hij om zijne bekwaamheden bij 's lands regering stond aangeteekend, zoo zeer was hij gezien bij de groote mannen van zijnen tijd. Bij Floris II van Pallant, bij de Groot, Adriaan Pauw, Festus Hommius, Caspar Barlaeus en anderen stond hij in hooge achting, en zijne groote verdiensten werden door hen op den regten prijs gesteld.

Haga was gehuwd met Aletta Brasser, uit een aanzienlijk Schiedamsch en Delftsch geslacht geboren. Na 32 jaren door een gelukkigen echt met hem verbonden te zijn geweest, volgde zij hem binnen het tijdsverloop van een jaar. Beiden werden te Schiedam in de St. Jans-Kerk begraven, en hunne erfgenamen stelden in 1656, aldaar, tegen een der pilaren, op toetssteen, omringd door een wit marmeren portiek naar de Jonische orde, met hunne wapens aan den voet, een deftig grafschrift, hen ter eere, hetwelk thans nog in genoemde kerk te vinden is en aldus luidt:

Deo triuno s(acrum). Cornely Haghae viri illustris, qui Constantinopoli annos XXVIII legatione fungens, post in suprema Hollandiae Selandiaeque praeses, foris ac domi et de patria bene meritus fuit. Et Alitheae Brasseriae, spectatae virtutibus matronae, quae cum conjuge XXXII annos pie et peramanter vixit, Haghae defunctorum intra eundum annum animabus coelo redditis. Heic ubi a sacro baptismate primum ille spiritum hausit, ex utriusque voto, mortales conduntur, exuviae dum immortales resurgant. Nat(us) ille XIƆLXXVIII Jan(uarii) XXVIII, haec XIƆLXXIX. Dena(us) ille XIƆCLIV Aug(usti) XII. Haec XIƆCLV July XXIV. Terra utrisque levis sit, qui graves nemini fuerunt, omnibus benigni. Memoriae p(erpetuae) p(osuerunt) communes amborum haeredes A(nno) D(omini) XIƆCLVI. Dat is: Den drieëenigen God gewijd. Van Cornelis Haga, een uitstekend man, die acht en twintig jaren te Konstantinopel als gezant, naderhand als voorzitter in de hoogste raadszaal van Holland en Zeeland, zoo buiten als binnen 's lands zich verdienstelijk heeft gemaakt, en van Aletta Brasser, eene

vrouw, voortreffelijk door hare deugden, die met haren echtgenoot twee en dertig jaren vroom en liefdevol geleefd heeft, beiden te 's Hage binnen het tijdsverloop van een jaar zalig ontslapen zijnde, is hier, waar hij den heiligen doop ontving, op beider verlangen, het sterfelijk overschot begraven, tot dat het onsterfelijk zal opstaan. Hij was geboren den 28^sten Januarij 1578. Zij in 1579. Hij overleed den 12^den Augustus 1654. Zij den 24^sten Julij 1655. De aarde drukke hen zacht, die niemand hard vielen, maar voor allen weldadig waren. Beider gezamenlijke erfgenamen hebben dit gedenkteeken opgerigt in het jaar des Heeren 1656.

Eene geschilderde afbeelding van Haga en zijne echtgenoot is voorhanden bij den heer A.D. Schinkel te 's Gravenhage, bij wien ook eene hoogst belangrijke verzameling, meest eigenhandige brieven van Haga, berust, door hem, van 1613 tot 1616, geschreven uit Konstantinopel aan den raadpensionaris Adriaan Pauw. Het op die brieven voorkomende wapen van Haga, hetwelk ook van elders bevestigd wordt dat zijn wapen was, vertoont een gaande beer aan een paal, die voor hem staat, verbonden, op een zilver veld. Blijkens eene vriendelijke mededeeling ons geworden door den heer rijks archivaris R.C. Bakhuizen van den Brink, berusten er op 's rijks archief een aantal geschriften van Haga, bestaande uit zeven vrij dikke liassen of pakken, waarvan het te wenschen ware dat er voor de kennis van onze betrekkingen en handel op de Levant een nuttig gebruik werd gemaakt.

Zie Baudartius, Memoryen of cort verhael der Gedenckwaerdigste gheschied. B. IV. bl. 179-182, B. VIII. bl. 54-56, B. IX. bl. 111, 226; Revius, Daventr. Illustr. p. 670; van Meteren, Ned. Hist. D. X. bl. 348, 351, 460-470; Barlaei, Poemata, (Amst. 1655. 8^o). pars II. p. 379; Groot Placcaatboek, D. III. B. I. 13de titel, bl. 383 en volgg; Aitzema, Saken van Staet en Oorlogh, D. II. B. XIX. bl. 623, B. XX. bl. 667; van Leeuwen, Batav. Illustr. D. II. bl. 1483; Wagenaar, Vaderl. Hist. D. X. bl. 49, 50; van Wijn, Aanm. en Bijv. D. X. bl. 26; Dezelfde, Nalezingen enz. D. I. Bijl. II; te Water, Hist. van het verb. der Edel. D. II. bl. 441, 442, D. III. bl. 537; Scheltema, Staatk. Nederl. D. I. bl. 415, 416; Dezelfde, Rusl. en Nederl. D. I. bl. 404; Vreede, Nederl. en Zweden, bl. 25-42, 75, 141-143, 168, 203, 204; Dezelfde, Verh over den Hoogen Raad, enz. in het Jaarb. van de Regterl. Magt, 1839, bl. 32, 33; Collot d'Escury, Holl. roem, D. II. Aant. bl. 187-189; Canneman, Diss. de Batavorum Mercatura Levantica, p. 28, 98, 141, 163; Kist en Royaards, Nederl. Archief voor Kerk. geschied. D. II. bl. 421, 422; Nijhoff, Bijdr. voor Vaderl. geschied. en Oudheidk. D. IV. bl. 28; van Harderwijk, Levensschets van Mr. Cornelis Haga, en Nog iets over Mr. Cornelis Haga, in Jaarb. voor de Stad en het Kanton Schiedam, 1849 en 1850.