Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Antoni de Haen]

HAEN (Antoni de) werd in 1704 te 's Gravenhage geboren, studeerde aan de Leidsche hoogeschool onder Boerhaave en verkreeg aldaar in 1735 den doctoralen graad in de geneeskunde, na verdediging van zijne Dissertatio medica sistens examen tritissimi Proverbii, Medicina turpis disciplina (Lugd. Bat. 1735. 4^o. herdrukt ald. 1763. 8^o.) Na eenigen tijd de praktijk in zijne geboorteplaats uitgeoefend te hebben, werd hij beroepen tot hoogleeraar in de geneeskunde te Weenen, en tevens tot eerste geneesheer

van keizerin Maria Theresia aangesteld. Hij overleed aldaar den 5^den September 1776. Zijne afbeelding ziet het licht. De geleerde Vicq d'Azyr hield in 1793 in de Geneeskundige Maatschappij te Parijs eene lofrede op hem, die evenwel niet in de werken van die Maatschappij is opgenomen.

De Haen was een der scherpzinnigste en geleerdste geneeskundigen van zijnen tijd en beantwoordde, tot eer der vaderlandsche geneeskundige school, aan het vertrouwen, door eenen vreemden staat in hem gesteld. Jammer maar, dat zijne inborst zoo ruw en afstootend was en zijne begrippen, vooral in lateren tijd zoo zeer tot het mysticismus overhelden. Als practicus echter was hij de leer van Hippocrates zóó toegedaan, dat hij daarom niet alleen aanmerkelijk afweek van de beginselen van zijnen grooten leermeester, maar ook dikwerf al te gestreng oordeelde over de nieuwe ontdekkingen zijner tijdgenooten. Hierdoor werd hij in vele, vrij scherpe twisten met de uitmuntendste geleerden en natuuronderzoekers gewikkeld; onder anderen met Haller, over de leer van de prikkelbaarheid der deelen; met Tissot, over de inënting der kinderpokken, die hij van eene ongunstige zijde bleef beschouwen, en met denzelfden, en met Tralles vooral, over het gebruik van opium in de kinderziekte. Dit neemt echter niet weg, dat hij zich hoogst verdienstelijk jegens de geneeskunde gemaakt heeft door een aantal werken, wier titels zijn:

Historia anatomico-medica morbi incurabilis medicos pessime fallentis, Hagae-Com. 1744. 8^o.

De Colica pictonum dissertatio, Hagae-Com. 1745. 8^o.

De Deglutitione dissertatio, Hagae-Com. 1750. 8^o.

Quaestiones super methodo inoculandi variolas, Vindob. 1757. 8^o.

Theses sistentes febrium divisiones et de Miliaribus ac Petechiis caeterisque febrilibus exanthematibus, Vindob. 1760. 8^o.

Ratio medendi in Nosocomio practico Vindobonensis, quod in gratiam et emolumentum medicinae studiosorum condidit Maria Theresia, Vindob. 1758-1773. 15 vol. 8^o. Vervolgd door een ander met 3 deelen, 1771-1779. 8^o. Herdrukt te Parijs. 1761-1774, 10 deelen in 11 stukken. 12^o.

Refutation de l'Inoculation etc. Vienne 1759. 8^o. In het Hollandsch vertaald, 's Hage, 1760. 8^o.

Difficultates circa Modernorum systema de sensibilitate et irritabilitate humani corporis propositae, Vindob. 1761. 8^o.

Vindiciae difficultatum etc. contra Halleri ad easdem Difficultates Apologiam, Vindob. 1762. 8^o.

De Cicuta, Amst. 1766. 8^o. Ook in het Hollandsch vertaald.

Proeve omtrent de voornaamste hulpmiddelen tot redding der Drenkelingen, Rott. 1771. 8^o.

De magia liber, Lips. 1775. 8^o. 2de druk ald. 1777. 8^o.

De miraculis liber, Francof. et Lips. 1776. 8^o.

Praelectiones in Boerhavii Institutiones pathologicas, edente Cl. de Wassenberg, Vindob. 1780. 8^o. 5 volum. Herdrukt Colon. 1784. 8^o. 2 vol.

Al de werken van Antoni de Haen zijn door Didot te Parijs uitgegeven, van 1761-1774. 11 deelen in 8^o.

Zie Saxe, Onom. Litter. T. VII. p. 276; Ferwerda, Catal. Univers. D. I. St. 3. p. 3; Arrenberg, Naamreg. van Ned. Boek.; van Kampen, Geschied. der Ned. lett. en wetensch., D. II. bl. 328; Aanhangsel op het Woordenb. van G. Nieuwenhuis, op het woord: Biograph. univers. T. IX. p. 166; Collot d'Escury, Holl. roem, D. VII. bl. 442-443; Cat. van de Bibl, der Maatsch. van Nederl. Letterk. te Leid D. II. bl. 476; Muller, Cat. van Portrett. bl. 324; Haeser, Leerb. van de geschied. der geneesk. vert. door Dr. Israëls bl. 716, 717, 766, 767.