Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Eerste stuk

[Jacob Haafner]

HAAFNER (Jacob), eigenlijk Hafner geheeten, werd in het jaar 1755 te Halle, waar zijn vader de geneeskunst uitoefende, geboren. Hij was de oudste van drie kinderen, en slechts elf jaren oud, toen zijn vader, als eerste geneesheer naar Batavia vertrekkende, en zijne vrouw en twee kinderen te Amsterdam, waar hij zich met er woon had nedergezet, vooreerst achterlatende, besloot zijn oudste zoon derwaarts mede te nemen. In April van 1766 vertrok deze alzoo met zijn vader uit Texel.

De reis was zeer onvoorspoedig. Niet alleen werd het schip door vreesselijke stormen geteisterd, maar de groote warmte veroorzaakte op het schip kwaadaardige koortsen, waardoor ook de oude Haafner werd aangetast en waaraan hij, nabij de kaap de Goede Hoop, bezweek.

Nu was de jonge Haafner van alles verlaten niet alleen, maar ook, door diefstal van een matroos, van alles beroofd. Zijne omzwervingen namen een aanvang en de twaalf volgende jaren werden door hem met het doen van groote en kleine togten in de Indische zeeën doorgebragt, zonder hoop van ooit zijn vaderland weder te zullen zien.

Het was echter op deze reizen dat hij zich onderscheidene talen eigen maakte.

Door een gunstig toeval werd hij vervolgens als schrijver op het kantoor van de O.I. Compagnie geplaatst en verkreeg hij lust om zich op het boekhouden toe te leggen, waardoor hij in 1779 tot secretaris en boekhouder-generaal van alle de bezittingen der Compagnie in Oost-Indië aan het hoofdkantoor op de kust van Coromandel werd aangesteld. Deze aanzienlijke post, moest hij in 1781 verlaten, door dat de Engelschen zich in dit jaar van gemelde kust meester maakten. Hij kwam te Calcutta in dienst bij zekeren Heer J. Fowke, waar hij den geleerden W. Jones leerde kennen, voor wien hij een Malabaarsch handschrift in het Engelsch vertaalde. Zijn verblijf te Calcutta was evenwel van geen langen duur en op nieuw begonnen zijne omzwervingen in verschillende landen, waarvan door hem op eene uitvoerige wijze in zijne werken is melding gemaakt. Eindelijk keerde hij, na eene afwezigheid van negentien jaren, in Europa en weldra te Amsterdam weder. Daar begaf hij zich in het huwelijk met A.M. Kreunink, bij wie hij een zoon verwekte. Hij hield zich vervolgens met het schrijven van onderscheidene werken bezig, te midden waarvan de dood hem wegrukte te Amsterdam op den 3^den September 1809. Zijne afbeelding ziet het licht naar Dalin, door P. Velijn.

Haafner was een man van veel ondervinding en van zeldzame talenten. Hij bezat een ongemeen sterk geheugen, en ofschoon hij in zijne jeugd geene opleiding genoten had om later als schrijver op te treden, zijn nogtans zijne werken in een levendigen, hier en daar zelfs wegslependen stijl geschreven, en verdienen eene eerste plaats onder de aanzienlijkste reisbeschrijvingen van vroegeren en lateren tijd. Die werken meestal in het Hoogduitsch vertaald, zijn getiteld:

Lotgevallen op eene reis van Madras over Tranquebar naar het eiland Ceilon, Amst. 1806. 8^o. met eene plaat.

Reize in eenen palanquin, of lotgevallen op eene reize langs de kusten Orixa en Choromandel, Amst. 1808. 8^o. 2 deelen met platen.

Reize te voet door het eiland Ceilon, Amst. 1810. 8^o. Herdrukt Haarl. 1852. 32^o. met vignet.

Lotgevallen en vroegere zeereizen, uitgegeven door (zijn zoon) C.M. Haafner, Amst. 1820. 8^o. met platen en het portret.

Reize naar Bengalen en terugreize naar Europa, uitgegeven door C.M. Haafner, Amst. 1822. 8^o.

Proeve van Indische dichtkunde volgens den Ramayon, naar

het oorspronkelijke Sanscritisch gevolgd, in het licht gegeven door C.M. Haafner, Amst. 1823. 8^o.

Deze Proeven uit de Mahabharat en de Ramayon werden op de jaarlijksche vergadering van het Amsterdamsche Dicht- en Letteroefenend Genootschap in 1797 door den voorzitter namens hem voorgedragen.

Onderzoek naar het nut der zendelingen en zendelingsgenootschappen in de twee laatste eeuwen. Met goud bekroond in 1805 door Teyler's Godgeleerd Genootschap en in het 22^ste deel van deszelfs Verhandelingen (Haarl. 1807. 4^o.) opgenomen. Herdrukt te Amst. 1823. 8^o.

Bovengenoemde reisbeschrijvingen zijn later bij een herdrukt en met platen te Amsterdam in 1826 en 1827 in 8^o. in 4 deelen uitgegeven. In de Vaderlandsche letteroefenⁱngen voor 1801 N^o. 12, 1806, N^o. 16 en in 1807, N^o. 8 zijn mede proeven van Haafner's letterkundige bekwaamheden te vinden.

Zie Nieuwe Algem. Konst- en Letterb. D. VII. bl. 177; Algem. Konst- en Letterb. 1809. D. II. bl. 163, 212-216; de Jong, Naaml. van Boek. bl. 220, 635 en Supplem.; van Kampen, Geschied. der Ned. letter. en wetensch. D. II. bl. 633, 634; Kist en Royaards, Archief voor Kerk. Geschied. D. V. bl. 295; Catal. van de Bibl. der Maatsch. van Ned. letterk. te Leiden, 1^ste Bijv. bl. 145; Brinkman, Alph. Naaml. van Boek. 1852, bl. 41; Woordenb. der Zamenlev.