Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Sibrand Gratama]

GRATAMA (Sibrand), zoon van den voorgaande, werd te Harlingen den 20^sten Mei 1784 geboren. Na eerst de Latijnsche en Grieksche talen op het gymnasium te Lingen, onder de leiding van den rector Hendrik Waardenburg, geleerd te hebben, genoot hij vervolgens het onderwijs van Jan ten Brink aan de Latijnsche school te Harderwijk. In 1801 geschikt bevonden om de lessen aan de hoogeschool te volgen, vergezelde hij zijn vader, toen tot hoogleeraar aldaar beroepen, naar Groningen, legde zich gedurende drie jaren op de voorbereidende wetenschappen toe en besteedde vervolgens nog vier jaren aan de beoefening der regtsgeleerdheid, onder de leiding van Albertus Jacobus Duymaer van Twist, Carel Christiaan Paehlig en zijn vader.

Na openlijke verdediging van zijne dissertatio de jure ac injuria, qua primae praecipuaeque jurisprudentiae proponuntur atque illustrantur regulae (Gron. 1808. 8^o.), verkreeg hij op den 21^sten September 1808 den graad van doctor in de beide regten, en zette hij zich als advokaat te Assen neder, waar hem weldra eene drukke praktijk ten deel viel. In April 1810 als notaris geëxamineerd, werd hij in 1811 zoowel tot regterplaatsvervanger in de regtbank te Assen, als tot keizerlijk notaris benoemd: eene benoeming, welke door keizer Napoleon den 31^sten Julij 1812 werd aangevuld door die tot notaris certificateur. Hij was ook gedurende 23 dagen maire van Drenthe's hoofdstad.

Na de herstelling van ons volksbestaan werd Gratama lid van de regtbank van eersten aanleg, in 1824 regter van instructie, in 1832 president der regtbank van eersten aanleg, en bij het in werking brengen der nieuwe wetgeving zag hij zich tot voorzitter van het Provinciaal Geregtshof benoemd, welke waardigheid hij tot aan zijnen dood toe bekleedde.

Vele waren de werkzaamheden en betrekkingen aan Gratama, behalve zijne regterlijke bemoeijingen, opgedragen. In 1815 werd hij luitenant der schutterij, later tot 1821 was hij auditeur-militair. Van Januarij 1816 tot Mei 1854 was hij lid van den stedelijken raad. Van September 1816 tot 1821 was hij een der drie burgemeesters der stad Assen. In het stedelijk kiescollegie had hij sedert 1820 zitting. In 1818 werd

hij voor den stedelijken stand in de provinciale staten gekozen, doch deed reeds in het volgende jaar afstand van die betrekking. Sedert de oprigting van het gymnasium, in 1826, tot op 1852 was hij als curator werkzaam, terwijl de plaatselijke schoolcommissie, het bestuur van teeken- en herhalingscholen in hem steeds een ijverig lid vonden. Gedurende 34 jaren was hij lid van den militieraad en 14 jaren lid van het Provinciaal Collegie van toezigt op de kerkelijke administratie der Hervormden in Drenthe.

Bij zooveel levensbeslommeringen vond Gratama nog den tijd om zijne geliefkoosde letteroefeningen voort te zetten. Door den druk zijn van hem de volgende geschriften en vertalingen bekend gemaakt:

Redevoering ten betooge: waarop de Leeraar des nieuwen Hollandschen Wetboek ter bevordering van 's Konings heilzame bedoelingen, in 't daarstellen van hetzelve en zijne leerwijze vooral te letten hebben. Naar het latijn van Joh. Alb. Duymaer van Twist en geplaatst in het Regtsgeleerd Magazijn (1809) bl. 367 en volg.

Verhandeling over de afschaffing van den Eedbij de Geregten, van C.A. Härter. Uit het Hoogduitsch vertaald en met eenige aanmerkingen voorzien. Gron. 1809. 8^o.

Waarschuwingen en wenken ten aanzien der inrigting van weduwen- en weezen-fondsen. Gron. 1819. 8^o.

Iets over de nadeelen van den tegenwoordigen staat van het Regtswezen in de Nederlanden en van de bezoldiging der regterlijke ambtenaren, Leeuw. 1823. 8^o. (Zonder naam des schrijvers uitgegeven). In het Fransch vertaald, Doornik 1824. 8^o.

Wal zal er van het regtswezen in ons vaderland worden? Gron. 1831. 8^o.

Iets over bezuiniging in het Regtswezen van het Vaderland, Gron. 1843. 8^o.

Redevoering over den vooruitgang in de Regtspleging, bijzonderlijk met betrekking tot Drenthe; in den Drenthsche Volks-Almanak voor 1845, bl. 120-152.

Verhandeling over den naamsoorsprong van Drenthe; in de Vaderl. Letteroef. 1828. N^o. 5 en 6.

Vlugtige beschouwing van het aan Nederland toegedachte stelsel van regtspleging; in Oudeman en Diephuis, Opmerkingen en Mededeelingen, D. IV (1848) bl. 289-302.

Behalve deze geschriften leverde Gratama bijdragen tot den Drenthsche Volks-Almanak, in de Weegschaal, de Tijdgenoot, het Weekblad van het Regt, de Opmerkingen en Mededeelingen; terwijl de meeste artikelen, de provincie Drenthe betreffende, voorkomende in het Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden van van der Aa van hem afkomstig zijn.

Aan openbare blijken van goedkeuring en hulde heeft het Gratama niet ontbroken. In 1840 werd hij Ridder der orde van den Nederlandschen Leeuw en in 1854 Kommandeur van

de Eikenkroon. Het Friesch Genootschap voor taal-, geschieden oudheidkunde benoemde hem tot buitengewoon lid, de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde te Leiden bood hem in 1845 het lidmaatschap aan.

Gratama was in 1819 met anderen oprigter van een genootschap ter beoefening der Drenthsche oudheidkunde, dat evenwel later, wegens gebrek aan medewerking, ontbonden werd. In April 1823 was hij de oprigter van de Drenthsche courant. In 1843 was hij de ontwerper van het geschrift, dat door het departement Assen der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen tot weering van het pauperisme werd uitgegeven, onder den titel van: Wenken en opmerkingen voor Armverzorgers, Assen, 1843. 8^o.

Op den 8^sten Januarij 1858 werd Gratama door een aanval van beroerte getroffen en reeds den volgenden dag ontsliep hij. Bij velen was hij bij zijn leven geacht en bemind: velen treurden bij zijn verscheiden.

Hij was den 9^den Augustus 1812 gehuwd met Johanna Gesina Oldenhuis Kymmell, bij wie hij negen zonen verwekte en die hem den 11^den Maart 1858 in het graf volgde.

Zie Prof. J. de Wal, in de Hand. der jaarl. Algem. vergad. van de Maatsch. der Ned. Letterk. te Leiden, 1858, bl. 27-46 der Levensberigten.