Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Sicoo van Goslinga]

GOSLINGA (Sicoo van), zoon van den voorgaande, werd in 1664 te Herbaijum, nabij Franeker, op Sickema-state geboren. Naauwelijks twee jaren oud, moest hij de liefderijke zorg zijner moeder reeds missen. Reeds vroeg ontwikkelde zich zijn verheven aanleg, die gevoed werd, toen hij zich in 1681 naar Franeker begaf, en naderhand naar de Utrechtsche Academie, waar hij door de lessen van Perizonius en Graevius in vele wetenschappen eene buitengewone ervaring verwierf. Ter verrijking zijner kennis begaf hij zich naar Frankrijk en Engeland, deed zijn voordeel met al wat hij zag en hoorde, en keerde, wel toegerust met een schat van ondervinding en vele kundigheden, naar Friesland terug.

Spoedig werd hij tot verschillende ambten geroepen. In 1687 werd hij lid van de Rekenkamer van zijn gewest, in het volgende jaar Curator van de Franeker Academie, en kort daarna in zijns vaders plaats Grietman van Franekeradeel. Hij zat vervolgens in alle collegiën, zoo provinciale als algemeene, en betoonde zich een man van een eerlijk en

standvastig karakter, die niet alleen in gewone, maar ook in buitengewone, soms hoogst gevaarlijke, omstandigheden pal stond voor het welzijn en behoud zijner medeburgers. Daar van gaf hij een uitmuntend bewijs bij een geweldigen storm en zeevloed, die de Friesche dijken teisterden en de stad Harlingen met een geheelen ondergang bedreigden. Met raad en daad medewerkende om het gevaar keeren, had hij zich op eenen half voltooiden dam geplaatst, die op eenmaal werd losgescheurd en hem in haren val medevoerde. Voorzeker ware hij hierbij omgekomen, indien een golfslag hem niet weder op het strand geworpen had.

Gedurende den Spaanschen Successie-oorlog van de jaren 1706 tot 1711 was Goslinga vijf malen gedeputeerde te velde. Hoe hij zich als zoodanig jegens het vaderland hoogst verdienstelijk heeft gemaakt, is elders breedvoerig en naar waarde geschetst. De belangrijkste gevechten werden door hem bijgewoond, en geene gevaren door hem ontzien. Als staatsman muntte hij door zijne raadgevingen uit en in menig gevecht of belegering gaf hij blijken van groote dapperheid. In den slag bij Malplaquet werd hem een paard onder het lijf dood geschoten, en menige dappere sneuvelde naast zijne zijde. Ook in den slag bij Oudenaarden was hij tegenwoordig geweest, en toen de regtervleugel des legers met den vijand in een hevig gevecht gewikkeld was, had hij zich aan het hoofd der Zwitsersche troepen geplaatst, door een welgerigten aanval de benden uiteengejaagd en hun de vaandels ontrukt, terwijl zij vlugtende rugwaarts snelden.

Bij de vredehandeling te Utrecht in 1712 en 1713 was Goslinga gezant van de republiek. Als zoodanig ijverde hij zeer voor het algemeen belang, voor de regten des handels, voor de bescherming der grenzen en de waardigheid van het land. Ten gevolge van het gesloten tractaat, werd hij met Willem Buys in ambassade naar Frankrijk gezonden. Tot Lodewijk XIV toegelaten, door wien hij met onderscheiding ontvangen werd, maakte deze vorst bij zekere gelegenheid de opmerking, hoe het mogelijk was, dat de kleine Nederlandsche republiek zulk een kostbaren oorlog had kunnen volhouden. Men zegt dat Goslinga hierop den Koning toevoegde: ‘Met Friesche trouw en Hollandsche dukaten kan men ver komen!’

Het was gedurende zijn verblijf aan het Fransche Hof dat het gezegde: Dear wier nen kay fen, sey Sikke (Daar was geen sleutel op, zeide Sikko) deszelfs oorsprong nam. Er waren namelijk gedurende den veldtogt eenige brieven, door Goslinga aan zijn vriend Sjuck Gerrold Juckema van Burmania geschreven, door den vijand onderschept, die men echter niet ontcijferen konde. Toen nu de Hertog van Richelieu over die brieven met hem sprak, het cijferschrift roemende als zijnde niet te ontcijferen, en naar den sleutel vroeg, had

Goslinga het bewuste antwoord gegeven. De brieven waren in de Friesche taal met Grieksche letters geschreven.

In het land teruggekeerd, wijdde hij zich geheel aan de belangen van zijn vaderland en van zijn gezin. Groote invloed oefende hij uit tot verkiezing van Willem IV tot Stadhouder van Groningen, die in 1718 plaats had. Meermalen werd hij tot scheidsman geroepen in de geschillen, met Groningen en Gelderland ontstaan, en ter beslissing van die tusschen de Friezen, Groningers en Drenthenaars over de grensscheiding gerezen.

Het was hem intusschen niet vergund de rust, die hij op Goslinga-state genoot, ongestoord te blijven bezitten: want toen later op nieuw oorlogswolken zamentrokken en Europa bedreigden, werd hij in 1727 naar Soissons gezonden, ter bijwoning van het congres, hetwelk in den beginne zoo belangrijk scheen en zoo weinige gevolgen had. Bijzonder vereerend was de wijze, waarop Goslinga tot dezen post werd aangesteld, dien hij echter met tegenzin aannam. Het was bij deze gelegenheid dat Keizer Leopold hem tot den Rijks-Gravenstand wilde verheffen, en de republiek Bern hem het burgerregt aanbood. Voor beide eervolle onderscheidingen werd echter door Goslinga beleefdelijk bedankt.

In 1730 op Goslinga-state teruggekeerd, kreeg hij eene leverziekte, welke hem den 20^sten September 1731 ten grave rukte. Zijn stoffelijk overschot werd in de kerk te Dongjum ter ruste gelegd, waar zijne dochters, na den dood harer moeder, die den 25^sten Januarij 1735 overleed, een marmeren graftombe voor hem hebben opgerigt, die, door den vermaarden beeldhouwer Jan Baptist Xavery vervaardigd, met een lofvermeldend opschrift van P. Wesseling en met zijn borstbeeld voorzien is.

Goslinga was den 12^den Junij 1692 gehuwd in de kerk te Ballum, op Ameland, met Joanna Isabella, dochter van Georg Wilco Baron thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg, die hem als erfvrouwe van Ameland medeeigenaar van die heerlijkheid maakte. Zij schonk hem vijf dochters, wier namen zijn: Fedina Sophia, gehuwd met Duco Gerold Martena van Burmania, Helena Maria, gehuwd met George van Burmania, Anna Juliana, Dodonea Lucia, gehuwd met Unico Willem Graaf van Wassenaar, en Agatha Rixtina. De afbeelding van Goslinga ziet het licht. Zijne gedenkschriften als Gedeputeeerde te velde zijn, op last van het Friesch Genootschap van Friesche Geschied-, Oudheid- en Taalkunde, uitgegeven, onder den titel van:

Mémoires relatifs à la guerre de succession de 1706-1709 et 1711 de Sicco van Goslinga, publiés par M.M.U.A. Evertsz. et G.H.M. Delprat, Leeuw. 1857. 8^o.

Weinige staten kunnen zich beroemen mannen als Gos-

linga te hebben opgeleverd. Hij was republikein, held en staatsman te gader. Hij blaakte van liefde tot zijn vaderland en was een voorstander van al wat edel en goed is. Hij wendde zijne aanzienlijke bezittingen en zijne geleerdheid aan om rondom zich welvaart en geluk te verspreiden. Zoo was zijn leven eene aaneenschakeling van hoogst nuttige bedrijven, gelijk zijn sterven eene gelukkige overgang was tot eene betere wereld. Zoo leeft zijn naam, ofschoon zijn geslacht is uitgestorven, niet alleen bij de Friezen voort, maar geheel Nederland noemt nog met eerbied den naam des mans, aan wiens bemoeijingen, in vereeniging met die van een Fagel, van der Dussen, Buys en Heinsius, de Nederlandsche republiek die magt en dat aanzien verschuldigd was, die zij in hunnen tijd had verkregen.

Zie P. Wesseling, Oratio funebris in memoriam magni et generosi viri Sicconis a Goslinga, Fran. 1732. fol.; Vriemoet, Athen. Frisiac. p. LXXXIX-XCI; Wagenaar, Vaderl. Hist. het Regist. op Goslinga, met portret; Levensbeschrijv. van beroemde Mannen, D. V. bl. 395 en volg; Scheltema, Staatk. Nederl.; Dezelfde, Geschieden Letterk. Mengelw. D. III. St. II. bl. 126-130; van Kampen, Vaderl. Karakterk. D. II. bl. 537-539; Collot d' Escury, Holl. roem, D. II. bl. 121, Aant. bl. 391; van Sminia, Nieuwe Naaml. van Grietmann. bl. 196-199; Bosscha, Neêrl. Held. te land, D. II. bl. 469, 477, Bijv. en Verb. bl. 25; van Leeuwen, Herinner. aan Sicco van Goslinga, in de vrije Fries, D. III. bl. 277-314, met afbeelding der graftombe; Muller, Cat. Portrett.