Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Antonius Gils]

GILS (Antonius) werd den 29^sten Julij 1758 uit Roomschgezinde ouders te Tilburg geboren. Na zijne voorbereidende studiën te Leuven met buitengewonen lof volbragt te hebben, legde hij zich aldaar op de godgeleerdheid toe, terwijl hij tevens tot Lector in de wijsbegeerte bij het pausselijk collegie benoemd werd. Hij ontving in 1783 de geestelijke wijding te Antwerpen, verkreeg ook het onderwijs in de godgeleerdheid, en werd daarin in 1785 tot Licentiaat bevorderd.

De opvolgende gebeurtenissen hadden op het lot van van

Gils eenen belangrijken invloed. Toen de Universiteit te Leuven op last van Keizer Joseph II hervormingen onderging, legde van Gils zijne bedieningen neder, werd in 1786 als Kapellaan te Eindhoven geplaatst en bedankte volstandig voor het theologisch professoraat dat men hem te Leuven aanbood. Van December 1786 tot April 1790 was hij te 's Hertogenbosch als Rector der voormalige bidplaats in de Vuchterstraat werkzaam, en begaf zich van daar weder naar Leuven, waar hij, bij de herstelling der oude orde van zaken, tot Voorzitter van het collegie van Malder en tot Kanonik van St. Pieter verheven werd. Als zoodanig mogt hij niet lang met rust werkzaam zijn, want toen in 1790 het Keizerlijk gezag door kracht van wapenen hersteld was, werd van Gils in November gevankelijk naar Mechelen gevoerd. Ontslagen zijnde was hij een ijverig verdediger der Universiteit op het congres, dat toenmaals ter regeling der Belgische zaken vergaderd was, en hij werd in 1791 tot Hoogleeraar bij het collegie der drie talen, en in 1794 tot doctor in de godgeleerdheid bevorderd. Nadat de Franschen zich kort daarna van Leuven hadden meester gemaakt, werd hij met andere Hoogleeraren in gevangenschap naar Peronne gevoerd, en toen hij teruggekomen was stelde hij het, met de Heeren V. Herfs en J.J. Havelange ingediend weigerend antwoord op de uitnoodiging van de Leuvensche overheid, om de plegtige opening van den tempel der rede bij te wonen. Dit berokkende hem intusschen zooveel leed, dat hij genoodzaakt was Leuven te verlaten, waarna hij zich naar Frankrijk begaf om zijne geloofsgenooten, gedurende de drukkende omstandigheden, waarin zij verkeerden, aldaar te bemoedigen. Naar Leuven teruggekeerd werd hij bij de inlijving President van het Collegie van St. Anna, doch weigerde den gevorderden eed, waarbij de souvereiniteit des volks bezworen werd en hij haalde zijne medeambtgenooten mede over dien te weigeren. Het gevolg hiervan was dat de Universiteit den 24^sten October 1797 werd opgeheven, en hij veiligheidshalve genoodzaakt was te vlugten. Hij kwam behouden in Noord-Brabant aan, en had niet alleen een belangrijk aandeel in het stichten der kweekschool voor Roomsche kerkelijken op Nieuw-Herlaar, onder St. Michiels-Gestel, maar hij was daarvan ook de eerste President tot in 1810. In dat jaar volgde hij den Apostolischen Vicaris van 's Hertogenbosch, Antonius van Alphen naar Parijs, werwaarts dezen op last van het kerkelijk bewind gevankelijk gevoerd werd, doch hij vermogt niets om dezen behulpzaam te zijn. Nu keerde hij terug, om, niettegenstaande de regering een anderen Vicaris had aangesteld, de geestelijke zorg voor het Vicariaat op zich te nemen, en de regering in alles tegen te werken. Hierom werd hij in 1812 in hechtenis genomen, eerst naar Mechelen gevoerd en vervolgens naar Dyon overgebragt.

Na de omwenteling van 1813 kreeg hij zijne vrijheid weder, en weldra stond hij aan het hoofd van het Seminarium te 's Hertogenbosch. Met nieuwen ijver diende hij nu zijne kerk, maar hij kweekte door allerlei middelen tevens den geest der onverdraagzaamheid aan, waardoor de goede bedoelingen van Koning Willem I ter beschaving en verlichting der Roomsch katholieken genomen, niet alleen schipbreuk leden, maar waardoor ook hij eenen belangrijken invloed uitoefende op den volksgeest, die in de dagen der omwenteling van 1830 kenbaar werd. Hij overleed op het Seminarium te 's Hertogenbosch den 10^den Junij 1834 en schreef de volgende werken:

De twee cosyns. Eenvoudige samenspraeken over de religiezaken van dezen tijd, Leuv. 1796. 12^o.

Motifs de conscience qui empêchent les ministres du culte catholique de faire la declaration exigêe par la loi du 7 vendémiaire an IV: Je reconnais que l' universalité des citoyens français est le souverain; et je promets soumission et obéissance aux lois de la république, Louv. 1797.

Dit werkje werd ook in het Vlaamsch vertaald en uitgegeven onder den titel: Ontwerp van een antwoord van eene priester van Loven; aen den Commissaris van de uitvoerende magt, die de reden vroeg, waerom die der faculteit der theologie weigerde declaratie te doen.

De gronden van het christen-catholiek geloof, tegenover de gronden der philosophie, 's Hertogenb. 1800. 8^o.

Analysis epistolarum B. Pauli apostoli ad usum seminarii Sylvae-Ducensis, Lov. 1816. 12^o. 3 vol.

Katholyk Meyerysch memorieboek, behelzende de oprigting van het bisdom van 's Hertogenbosch, enz. 's Bosch 1819. 8^o.

In den Nouveau conservateur Belge (Louv. 1834, T.X. p. 481) komt van hem voor: Lettre inédite sur les sentiments de l'ancienne faculté de théologie de Louvein, par rapport à la déclaration galticana de 1682.

Zie Glasius, Godgel. Nederl. D. I. bl. 527-531, door ons hier gevolgd, en de aldaar aangehaalde schrijvers.