Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 7

[Lodewijk de Geer]

GEER (Lodewijk de), afkomstig uit een oud adelijk geslacht in Brabant, werd den 17^den November 1587 te Luik geboren. Zijne ouders de hervormde godsdienstleer omhelsd hebbende, schonken hun zoon eene voortreffelijke opvoeding, waaraan deze, met eenen uitmuntenden aanleg begaafd, op eene voortreffelijke wijze beantwoordde. Voor den handel bestemd, breidde hij zijne reeds verkregene kundigheden uit, door zich buitensland te begeven en zich te Rochelles eenige jaren te oefenen. In 1611 in het vaderland teruggekeerd, rigtte hij te Dordrecht een handelshuis van wapenen op, aan welken handel hij zich, van den beginne, bijzonder wijdde, en wel met zoo goed gevolg, dat de Staten-Generaal, in 1615, hem, als hunnen Commissaris, den last konden opdragen om, ten behoeve der admiraliteiten hier te lande, uit Zweden, eene aanzienlijke hoeveelheid geschut te ontbieden. Hij verplaatste in laatstgenoemd jaar zijnen handel naar Amsterdam, en hield er, gedurende bijkans veertig jaren, zijn hoofdverblijf, het bekende huis met de Hoofden in die stad bewonende, dat, door hem, in 1622, voltooid, zijn aandenken, met zijn in marmer uitgehouwen wapen, tot op onze dagen, onveranderd blijft bewaren.

Beslissend was de invloed dien Lodewijk de Geer in de eerste helft der zeventiende eeuw, gedurende den dertigjarigen oorlog, uitoefende op onze handelsbetrekkingen in het Noorden, waardoor hij zich niet alleen bij ons, maar ook voornamelijk bij Zweden verdienstelijk heeft gemaakt, en waardoor zijn naam in dat rijk nog in gezegend aandenken gehouden wordt. Het is onze taak niet in het breede uit te wijden over hetgeen de Geer als zoodanig verrigt heeft. Hen die daarvan meer willen weten verwijzen wij naar het uitmuntende levensvere haal, dat door een van 's mans nazaten, in drie verschillenduitgaven, gegeven is, waaraan wij hier de voornaamste bijzonderheden ontleenen, en dat wij aan den voet van dit

artikel zullen aanhalen. Genoeg zij alzoo hier deze korte herinnering. Zijne eerste aanraking met Zweden was het gevolg van zijne deelneming aan eene leening door de Staten met den Zweedschen vorst Gustaaf Adolf gesloten. In 1619 werd door hem de ijzersmelterij van Finspong gepacht, uitgebreid en verbeterd, en alzoo deze inrigting tot groot nut van Zweden tot zulk eene trap van aanzien en bloei bragt, dat ze weldra met anderen kon wedijveren. Hij bleef intusschen zijnen handel te Amsterdam uitbreiden, sloot in 1626 eene overeenkomst met het Zweedsche Gouvernement, waarbij het bestuur van de factorijen der door Gustaaf Adolf opgerigte kopermaatschappij aan hem overging, bevorderde de betere bereiding van het koper, deed aanzienlijke voorschotten aan het Zweedsche rijk, rustte op eigen kosten, met goedvinden der Staten, in de Hollandsche havens eene hulpvloot uit, welke in 1644 in den strijd tegen Denemarken de oorlogskans ten voordeele van Zweden deed overslaan. Daardoor, en door nog zoo veel meer dat hier in korte trekken niet kan vermeld worden, verwerf hij zich niet alleen den dank der Zweedsche regering, maar deze verlangde ook dat de man, waaraan het land zooveel verpligt was, zich in het rijk zou nederzetten. Daartoe verleende men de Geer in 1627 reeds een naturalisatie brief, en vernieuwde later het aanzoek, hetwelk evenwel door hem werd afgeslagen. Hij reisde echter van toen af meermalen naar Zweden, hield zijn verblijf meestal te Norkoping, waar hij een ruim woonhuis had gebouwd, of, zeldzamer, te Stockholm, waar hij mede eene eigene woning bezat. Vereerd met het volle vertrouwen van den Zweedschen vorst, die hem in belangrijke zaken raadpleegde, bleef hij ook na des Konings dood hetzelfde vertrouwen bij de Rijksraden en bij de voogden van Gustaaf Adolf's dochter bezitten. En geen wonder; Zweden had aan hem een nieuw aanzien te danken, daar door zijnen onvermoeiden ijver en door het welslagen zijner groote ondernemingen overal door het land voorspoed en welvaart in duizende huisgezinnen bloeiden. Niets van aanbelang kwam er in handelszaken zonder de Geer tot stand, en wél verdiend was alzoo de opneming in de ridderschap des Zweedschen rijks, die hem in 1641 te beurt viel. In 1648 van Amsterdam naar Zweden gereisd zijnde, ontdeed hij zich, ten behoeve zijner kinderen, van zijne uitgebreide Zweedsche goederen, ten einde zijne laatste levensjaren in rust in Holland te kunnen slijten. Zijne tegenwoordigheid in Zweden werd in 1651 wederom vereischt, en hij bragt er nogmaals eenigen tijd door. Doch toen hij in het volgende jaar andermaal zich derwaarts wilde begeven, hield eene krankheid hem terug, en rukte hem den 19^den Junij 1652 te Amsterdam uit het leven, eenen naam nalatende die bij velen in zegening is gebleven.

Niet alleen om hetgeen hij voor de grootheid van Zweden

gedaan heeft, maar ook om andere redenen verdient zijn naam aan de vergetelheid ontrukt te worden. Met tijdelijke goederen ruim bedeeld, was hij een krachtig verzorger der armen en een steun der instellingen van weldadigheid. Tonnen gouds werden gedurende zijn leven tot werken van liefdadigheid aangewend, en ook tot ondersteuning van de godsdienst en hare leeraars had hij onbekrompen zijne schatten veil. Het onderwijs in Zweden had insgelijks veel aan hem te danken. De bijbel deed hij op zijne kosten in een der Slavonische taaltakken overzetten en drukken. Talrijke geleerden in Holland en elders genoten in ruimen mate zijne milde ondersteuning, wanneer zij die in het belang der wetenschap noodig hadden. In één woord, overal waar hij kon bevorderde hij bloei en welvaart, en was hij in den volsten zin des woords een zegen voor zijne tijdgenooten, terwijl de zaden door hem gestrooid nog in volgende eeuwen vruchten gaven.

De Geer was in 1612 te Dordrecht gehuwd met Adriana Gérard. Zij overleed in 1634, na hem veertien kinderen te hebben geschonken. Het ouderlijke graf te Dordrecht bewaart hun stoffelijk overschot. Zijne afbeelding ziet het licht. In 1829 hield de Secretaris der Zweedsche Akademie, Franzén eene lofrede op hem, die in het dertiende deel der werken van die Hoogeschool is opgenomen, waarbij tevens de medaille is afgebeeld, die toen ook ter eere van de Geer geslagen is.

De oudste zoon van de Geer, Laurens genaamd, was erfgenaam en bewoner van het huis met de Hoofden te Amsterdam. Aan hem was door zijn vader de verpligting opgelegd om gedurende veertig jaren eene som van duizend gulden 's jaars, ten behoeve van leeraars en leerlingen der Waalsche gemeenten, uit te keeren. Diens afbeelding ziet mede het licht. Een tweede zoon, ons niet bij name bekend, vestigde zich mede te Amsterdam; eene dochter was gehuwd met Tobias Andreae, Hoogleeraar in de geschiedenis en Grieksche taal te Groningen. Twee andere zonen, de een mede nakomelingen hebbende, waaruit de tegenwoordige Finsche tak gesproten is, hielden hun verblijf in Zweden. Een vijfde broeder, Lodewijk geheeten, was heer van Finspong in Zweden, en van Rijnhuizen in Holland, en bewoonde beurtelings beide landen. Ook hij leverde gedurende den tweeden Engelschen oorlog aanzienlijke leveringen van ge schut aan de Hollandsche admiraliteiten. Hij was met eene Hollandsche vrouw getrouwd, en zijn oudste zoon, mede in Holland gehuwd, is de stamvader geweest zoo wel der takken van Finspong en van Leufsta, in Zweden aanwezig, als van den in Holland nog overgebleven tak waaruit de hier volgenden gesproten zijn. Een zoon van laatstgenoemde de Geer, Karel genaamd, te Stockholm in 1720 geboren, hier opgevoed en onderwezen was de bekende schrijver van de

Memoires pour servir à l' histoire des insectes (Stockholm 1752-1778. 7 deelen in 4^o. met platen). Hij was te Zweden mede in aanzienlijke betrekkingen geplaatst, en overleed in 1778. Een zijner zonen was gezant van Zweden bij de Staten Generaal, en een zijner kleinzonen, de Graaf Karel Geer van Leufsta, Land-maarschalk en Voorzitter der twee Zweedsche rijksdagen van 1823 en 1828, gelijk de Graaf Robert Willem de de Geer van Tervik in Finland dit is geweest van den eersten (en laatsten) onder Rusland, in 1819, gehouden Finschen rijksdag. Dat in de Noordsche leden des geslachts het Hollandsche gevoel levendig bleef, bleek bij de inschrijving voor het standbeeld van Prins Willem I, te 's Gravenhage, uit de milde bijdrage daartoe van den Graaf Karel de Geer van Leufsta.

Zie de Jonge, Geschied. van het Ned. Zeewez. D. I. bl. 555, D. II. St. II. bl. 50; Biograph. Univers. T. VIII. p. 182, 183; Collot d' Escury, Hollands roem, D. II. Aant. bl. 293, D. VII. bl. 200, 201; J.L.W. de Geer van Jutfaas, Lodewijk de Geer van Finspong en Leufsta; (1587-1652) eene bijdrage tot de Handelsgeschieden. van Amsterd. in de zevent. eeuw, (eerste uitgave 's Hage en Amst. 1834. 8^o. tweede, met een Naschrift en portret verrijkt, 's Hage 1841. 8^o, derde met portret, Utrecht 1852. gr. 4^o.; Muller, Cat. van Portret.