Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 6

[Floris van Holland]

FLORIS VAN HOLLAND, bijgenaamd de Voogd, was de jongste zoon van Graaf Floris IV, en Machteld van Brabant; hij werd omstreeks het jaar 1229 of 1230 geboren, en wegens het vroegtijdig overlijden van zijn vader, door verschillende voogden opgevoed, onder welken moet genoemd worden Otto III, Bisschop van Utrecht, en diens broeder Willem en Boudewijn, Graaf van Benthem. Van zijne

jeugd is niets bekend; doch naauwelijks de kindsheid ontwassen werd hij tot eenen gewigtigen werkkring geroepen.

Zijn broeder Willem tot Roomsch Koning verkozen, en alzoo genoodzaakt zijnde zijne erflanden te verlaten en zich naar Duitschland te begeven, ter handhaving zijner regten tegen eenen magtigen mededinger, droeg hem, als Stadhouder, het bestuur over Holland en Zeeland op. Niet lang hierna werd hij in belangrijke gebeurtenissen gewikkeld, en wel in de twisten tusschen Margaretha van Vlaanderen en de beide zonen uit haar eerste huwelijk geboren. Genoemde vorstin, vreezende, dat, door de aanwakkerende magt van Graaf Willem, haar regt op Zeeland bewester Schelde door laatstgenoemde geheel zou ontkend worden, maakte van deze gelegenheid gebruik om Graaf Willem, die aan hare zonen bijstand verleend had, tot den, door de Graven van Holland verpligten leenmanseed, wegens Zeeland bewester Schelde, aan Vlaanderen te noodzaken. Floris de Voogd nu, had zich, tot waarborg van den aangeganen vrede, tusschen moeder en zonen, als gijzelaar gesteld, en nu schrijft Margaretha aan hem een verdrag voor, waarbij Floris zijne vrijheid terug verkrijgt, doch waarbij hij tevens het regt van Margaretha op Zeeland bewester Schelde erkend. Dit verdrag werd op den 7^den Julij 1248 gesloten en Floris acht dagen daarna in vrijheid gesteld.

In deze landen teruggekeerd, regeerde hij in naam van zijnen broeder met onbeperkte magt. Men heeft hem wel eens beschuldigd zich te veel magt te hebben aangematigd, doch hiervan is hij op goede gronden door anderen vrijgesproken. Deelende in het vollen vertrouwen van zijnen broeder, vergat hij nimmer dat hij slechts deszelfs plaatsvervanger was, en toonde hij steeds hem als zijnen opperheer te erkennen. De magt hem intusschen verleend heeft hij, verre van die misbruiken, op de edelste wijze gebezigd, om rust en welvaart te bevorderen.

Weldra barstte de vlam des oorlogs tusschen Vlaanderen en Holland op nieuw uit, en ofschoon herhaalde pogingen in het werk gesteld waren om Graaf Willem en de Gravin Margaretha te bevredigen, vond nogtans het jaar 1253 de beide partijen tot den strijd gereed, dien wij niet zullen nagaan, maar waarvan wij alleen melden dat, door de dapperheid van Floris de Voogd, die voor den aanvang des gevechts tot Ridder geslagen was, het Vlaamsche leger op den 4^den Julij van laatsgenoemd jaar, bij Westkapelle ten eenemale geslagen werd, en de langdurige twisten met Vlaanderen, ten minste voor eenen tijd, daardoor eindigden.

Floris ging nu weder voort om Holland en Zeeland, bij afwezigheid van den Graaf, te besturen, en voor het welzijn der ingezetenen te waken. In 1256 brak de oorlog tusschen

Graaf Willem en Bisschop Hendrik van Utrecht uit, en Floris was bij de gevechten tegenwoordig. Tijdens de afwezigheid van Willem voerde hij de krijgsknechten aan, en zette na den dood van dezen in 1256, den oorlog met meerder of minder voordeel voort, totdat op den 12^den Junij 1257 een vrede tusschen hem, als Voogd van den minderjarigen Floris V, en Bisschop Hendrik gesloten werd.

Na den dood van Koning Willem toch had Floris het hooge gezag in handen gehouden, dat hij reeds bij het leven zijns broeders had uitgeoefend. Sedert dien tijd nu is hij onder den naam van Foris de Voogd in de geschiedenis bekend, en als zoodanig werd hij door de Edelen des lands erkend en gehuldigd. Toen nu in 1256, kort na zijn broeders dood, het vuur des oorlogs met Vlaanderen op nieuw dreigde te ontbranden, sloot Floris in dat jaar op den 13^den October, een vrede met Margaretha, waarbij hij aan de Gravin hulde beloofde voor Zeeland bewester Schelde, en nu voor goed een einde maakte aan dien langdurigen strijd, tusschen Vlaanderen en Holland gevoerd. Men heeft Floris, over het door hem gesloten vredes verdrag, beschuldigd, dat hij daardoor de belangen van den jeugdigen Graaf Floris V verwaarloosd heeft, en slechts zijn eigen belang heeft op het oog gehad; maar hij is door den Heer de Jonge op eene uitvoerige wijze, die het onderwerp vorderde, in zijne hieronder aangehaalde verhandeling, van die beschuldiging volkomen gezuiverd.

Bij het met Margaretha gesloten verdrag was bepaald dat Floris zou huwen met Margaretha, de oudste dochter van Guy van Vlaanderen. Aan deze voorwaarde heeft hij niet kunnen voldoen. Zijne aanstaande was bij het sluiten des verdrag nog te jong om te huwen, en het spoedig daarop gevolgde omkomen van Floris verhinderde dit geheel.

Intusschen genoot Holland en Zeeland, na het sluiten van genoemd verdrag, eene gewenschte rust. Zeeland vooral plukte er de vruchten van. Floris maakte zich door zijn bestuur bijzonder verdienstelijk en hij werd dan ook door de Zeeuwen niet alleen geëerd maar ook bemind. Aan hem had hun gewest nieuwe wetten te danken, en hij was de maker van de bekende Keur van Zeeland; het eerste voorbeeld in ons vaderland van eene algemeene wet.

Niet lang had Floris genot van zijne bemoeijingen. Weinige jaren slechts was het hem vergund het land in rust te zien, welke hij het geschonken had. Zijne hartstochtelijke liefde voor Ridderfeesten kostte hem het leven. Op een derzelven, door den Hertog van Brabant in Antwerpen aangelegd, werd hij door een lans doodelijk getroffen, waaraan hij den 26^sten Maart 1258 overleed. Zijn lijk werd uit Antwerpen naar Middelburg gevoerd, en aldaar met groote plegtigheid

den 8^sten Mei daaraanvolgende begraven. Hollands oude geschiedschrijver, Melis Stoke, getuigde van hem ‘dat hij met eere heeft geleefd’ en zes eeuwen daarna is die getuigenis, ondanks de beschuldigingen tegen hem van anderen, door een onzer geachtste geleerden bevestigd.

Zie Melis Stoke, Rijm-Kron. D. II. B. III. bl. 75-79, 80-84, B. IV. bl. 181-185; Wagenaar, Vaderl. Hist. D. II. bl. 393, D. III. bl. 3, 6; Mr. J.C. de Jonge, Levenssch. van Floris, Voogd van Holl. in het 3de deel, 1ste stuk, der Verh. van de Maatsch. der Ned. Letterk. te Leid. bl. 203-329; van Kampen, Vaderl. Karakt. D. I. bl. 112, 113, Bosscha, Neêrl. Held. te Land, D. I. bl. 66-69, Arend, Algem. Gesch. des Vaderl. D. II. St. I. bl. 225. 232, 242-251, 333-337; van der Chijs, de Munten van Holl. en Zeel. bl. 87-113.