Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 6

[Hermannus Faukelius]

FAUKELIUS (Hermannus), ook wel Faukeel, Fauckel en Foekel genaamd, werd, omstreeeks 1560, te Brugge geboren. De naam zijner ouders en ook hun beroep is onbekend, doch dat zij de Hervormde belijdenis waren toegedaan is zeker. Hun zoon werd tot predikant bestemd, en geene middelen, voor zoover die onder hun bereik waren, achterwege gelaten, om hem als zoodanig te vormen, en waarvan dan ook door den jongen Faukelius een nuttig gebruik werd gemaakt. Met dat al is er ons van zijne eerste studien weinig bekend. Alleen weten wij dat hij tot zijn twintigste levensjaar in zijne geboortestad vertoefde, en toen naar de pas opgerigte doorluchtige school van Gent vertrok, waar hij van kundige mannen in de Latijnsche en Grieksche talen, de welsprekendheid en wijsbegeerte, en van Jacobus Kimedonk en Lambertus Danaeus in de godgeleerdheid onderwezen werd. Reeds daar gaf hij een afdoend bewijs niet alleen van zijnen ijver, maar ook van zijn uitmuntend verstand, toen hij, op den 2^den Maart 1583, achttien stellingen, getrokken uit het 2^de deel van den Heidelbergschen Catechismus, onder Danaeus, openlijk verdedigde. Het vertrek van dezen vermaarden man naar buitenslands, als ook de tijdsomstandigheden, bewogen Faukelius Gent te verlaten, en Leiden's Hoogenschool te bezoeken, waar hij, den 28^sten Junij 1583 als student ingeschreven, voor zijne geliefkoosde studie der Oostersche talen in Johannes Drusius eenen beroemden leermeester vond.

Reeds vóór 1585 schijnt Faukelius de Hoogeschool te hebben verlaten, althans hij werd in dat jaar tot predikant in de heimelijke gemeente te Keulen beroepen, en deelde gedurende veertien jaren in de smartvolle bejegeningen, welke die gemeente destijds wedervoer, en was er met moed en beleid werkzaam. In 1594 werd hij door de Middelburgsche gemeente beroepen, doch die van Keulen wilde hem niet ontslaan. Vier jaren later beriep hem de gemeente van Amsterdam, maar hij achtte zich door zijne vroegere beloften aan Middelburg zoo zeer gebonden, dat hij dat beroep niet wilde aannemen, tenzij Middelburg hem ontsloeg. Dit werd niet alleen geweigerd, maar den 3^den Februarij

1599 werd hij andermaal aldaar beroepen, en er den 27^sten Junij van dat jaar, als negende predikant der gemeente, bevestigd.

Gedurende ruim vijf en twintig jaren was Faukelius te Middelburg, met ijver en met genoegen, werkzaam tot heil eener gemeente, die hem hoogachtte en lief had. 's Mans levensbeschrijver, aan wien wij eene zoo juiste kennis van hem als kerkleeraar, als mensch en als geleerde te danken hebben, roemt zijne uitmuntende begaafdheden. Een vroeger schrijver over hem noemt hem een man van bondige geleerdheid, voorzien met eene mannelijke stem en deftige uitspraak, klaar in zijn voorstel, magtig in het aandringen der waarheid op de gemoederen, voorbeeldig in den wandel en getrouw aan de waarheid.

Het was er echter verre van daan dat Faukelius zich alleen als leeraar bewoog in den kring zijne gemeente. Verre van dat. Veelvuldig toch waren de bemoeijingen waartoe hij geroepen werd. IJverig voorstander van de belangen der Middelburgsche en andere gemeenten, was hij in verschillende Klassikale en Sijnodale vergaderingen een meer dan gewoon lid. Ons bestek laat niet toe hem overal als zoodanig te volgen, ook niet toen hij bij de kerkelijke beweging in 1618 en 1619, door de provinciale Synode van Zeeland, naar de nationale Kerkvergadering te Dordrecht werd afgevaardigd. Hij werd daar niet alleen tot assessor gekozen, maar velen waren de werkzaamheden hem door de Synode opgedragen, en groot en beslissend was de invloed dien hij op hare besluiten uitoefende. Ofschoon een ijverig voorstander van de Contra-Remonstranten, behoorde hij evenwel tot de meest gematigde onder hen, en ofschoon ook hij niet zonder gebreken was, zal niemand, van welke denkwijs hij ook zij, met het oog op de tijdsomstandigheden waarin hij leefde, hem den lof van zachtheid en inschikkelijkheid, bij de hooggaande geschillen, kunnen ontzeggen.

Na de voleindiging van zijne belangrijke taak in zijne gemeente teruggekeerd, werden hem weder nieuwe kerkelijke werkzaamheden opgedragen. Zoo werd aan hem in 1621 het voorzitterschap opgedragen van het bestuur over zaken der Oost- Indische kerken, en hij meermalen geroepen om uitspraak te doen in kerkelijke of leerstellige twisten, waarbij hij steeds met gematigdheid en onpartijdigheid te werk ging. Zoo bediende zich de Middelburgsche Kerkeraad meermalen van zijn doorzigt en gezag, wanneer de belangen der godsdienst of der gemeente in gevaar geraakten. In één woord, uitgebreid was het veld van 's mans kerkelijk leven, en dat hij daarbij nog tijd voor studie vond, kan opgemaakt worden uit hetgeen hij voor de godgeleerde wetenschappen gedaan heeft. Dat hij als geleerde, en wel als taalgeleerde, roem had bij zijne tijdgenooten, getuigt de eervolle benoeming van hem, op de Dordtsche Synode, tot een der vertalers van het Nieuwe Verbond, en tot plaatsver-

vanger van de Overzetters des Ouden Testaments. Tot die benoeming had voornamelijk aanleiding gegeven zijne vertaling van:

Het Nieuwe Testament onses Heeren Jesu Christi, wt den grieckschen overghesét, neerstelick nu oversien na de beste oversettingen, ende van veel druckfauten ghesuyvert; met nieuwe Sommatien ende afdeelinghen der capittelen, midtsgaders annotatien aan den kant tot verclaringhe van den text, Middelb. 1617. 8^o.

De boeken van het Oude Verbond werden door Faukelius uit het Hebreeuwsch overgezet, doch deze arbeid, die, in twee folio deelen, door hem eigenhandig geschreven, berust in de consistoriekamer der Hervormde gemeente te Middelburg, is niet in het licht verschenen. Door dezen arbeid, en de vorige, verdiende Faukelius den lof hem door bevoegde beoordeelaars als taalkenner en uitlegkundige toegezwaaid, en bij de beoordeeling thans van 's mans arbeid, moet men vooral in het oog houden den tijd waarin hij leefde, en den toenmaligen stand der wetenschap, nog niet bestraald door het licht van den grooten Schultens, hetwelk eerst in het begin der achttiende eeuw opging.

Onder de werkzaamheden aan Faukelius, door de Synode, te Dordrecht vergaderd, opgedragen, behoorde ook het vergelijken van de Latijnsche, Fransche en Nederduitsche exemplaren der Geloofsbelijdenis, en de vervaardiging van twee Catechiseerboekjes. Tot laatstgenoemden arbeid had hij zich vroeger reeds geschikt betoond, door de opstelling van een Kort begrip der Christelijke relige, hetwelk te Middelburg reeds in 1608 werd ingevoerd en ook achter zijne vertaling van het Nieuwe Testament geplaatst is.

In 1620 en 1623, toen de Doopsgezinden te Middelburg sterk toenamen, riep men Faukelius te hulp om de belangen der gemeente ook met zijne pen te verdedigen. Daaraan hebben wij te danken zijn werkje getiteld:

Babel, dat is, Verwerringhe der Wederdooperen onder malkanderen, over meest alle de stucken der Christelicke leere. Met een kort verhaal van den oorspronck, verbreydinge, menigerley verdeelingen ende scheuringhe derzelven van malkanderen, Middelb. 1621. 8^o.

Na zijn dood werden nog twee werken van hem in het licht gegeven, het eerste door den Middelburgschen predikant G. Buis, en het tweede door den Hoogleeraar van Laar; zij zijn getiteld:

Bruilofts-Lied ter eeren van Jesus Christus, over den XLV Psalm, in 48 Predicatien, Middelb. 1628. 4^o.

Jesuah Jehovae, of de zaligheid des Heeren, predicatien over de mensch-wordinghe ofte geboorte Christi uit de vrouwe; als ook over zijne besnydinghe, dood, ende opstandinge uyt de dooden, Middelb. 1633. 8^o.

Omtrent het uiteinde van Faukelius zijn weinige bijzonderheden bekend. Hij schijnt onverwachts, misschien wel plotseling te zijn gestorven. Nog den 7^den Mei 1625 was hij als scriba op de Klassikale vergadering tegenwoordig, en twee dagen later was hij reeds niet meer. Zijn lijk werd op den 12^den Mei in de Oude Kerk te Middelburg begraven, en zijne nagedachtenis door velen gezegend. De voornaamste dichters van zijnen tijd, onder anderen een Johan de Brune en een Adriaan Hoffer, bezongen zijnen lof, en niet ten onregte, want, zoo zong de laatste:

De bibliotheek van Faukelius werd door hem bij testament geschonken aan de Consistorie van de Nederlandsche Hervormde Gemeente te Middelburg, waar dezelve nog heden bewaard wordt. Hieruit is af te leiden dat hij waarschijnlijk geene betrekkingen achterliet. Er bestaat van hem eene afbeelding door S. Mesdach geschilderd en door D. van Bremden gegraveerd, voorzien met een Latijnsch om- en onderschrift. Bij de reeds genoemde levensbeschrijving van Faukelius, door wijlen Ds. J. Borsius, is mede zijne afbeelding gevoegd, vervaardigd naar eene oude teekening met Oost-indische inkt op perkament, te Middelburg nog voorhanden. De zinspreuk van Faukelius was honos onus, fasces fasces. (Eer is last, hooge bedieningen zijn moeijelijk).

Zie W. te Water, Kort verh. der Herv. Kerk en doorlucht. school te Gent, bl. 144; A. 's Gravezande, Geschiedk. berigt aangaande H. Faukelius, in de Boekz. der gel. Wereld, 1765. bl. 166; Schijn, Geschied. der Mennon. bl. 438, in de noot; van Abkoude, Naamreg. van Ned. Boek. D. I. St. III. bl. 72; Charterb van Friesl. D. V. bl 331; Regenboog, Hist. der Remonstr. D. II. bl. 6; Kok, Vaderl. Woordenb. D. XV. bl. 107-110; Ypeij en Dermont, Geschied. van de Herv. Kerk in Nederl. D. I. aanteek. bl. 216, 549. D. II. bl. 278-283. aanteek. bl. 199-205; de Kempenare, Vlaemsche Kron. bl. 315; Naaml. der pred. van Middelburg, bl. 5; Dr. J. Borsius, H. Faukelius in zyn leven, karakter en letterk. verdiensten, in Kist en Royaards, Ned. Arch. voor Kerk. Geschied. D. III. bl. 196, 223, 232, 257, D. IV. bl 186-348; Dezelfden, Arch. voor Kerk. Geschied. D. V. bl. 141-146; Glasius, Godgel. Nederl. D. I. bl. 455-460; Muller, Cat. van godgel. werk. Supplem. bl. 70; Janssen, de Kerkherv. te Brugge. D. II. bl. 95, 96, 221, 232.