Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 5

[Dominique Jacques de Eerens]

EERENS (Dominique Jacques de), den 17^den Maart 1781 te Alkmaar geboren, was de zoon van Pieter Paulus de Eerens en Johanna Cramer. Naauwelijks zeventien jaren oud, trad hij als soldaat in Hollandsche dienst, werd reeds den 7^den Junij 1798 tot fourier, den 31^sten Augustus 1799 tot sergeant, en den 1^sten April 1800 tot kadet bevorderd. Als sergeant woonde hij in 1799 den veldtogt in Noord-Holland bij, en bekwam bij die gelegenheid door eenen bajonetsteek eene wonde in den regter dij. In 1800 en 1801 nam hij deel aan de veldtogten in Duitschland, en werd om zijne betoonde moed, in het redden van den kapitein Schmidt uit 's vijands handen, door den Luitenant Generaal Dumonceau op het slagveld tot luitenant bevorderd, en later te 's Hage bevestigd. In 1803 werd hij benoemd tot adjudant majoor, in 1805 tot tweeden Luitenant en in het volgende jaar tot eersten Luitenant van de garde van koning Lodewijk, die hem in November van dat zelfde jaar verhief tot ridder van de orde der Unie, den 20^sten Mei 1807 tot Kapitein, eersten Hoofdman van de lijfwacht te voet; twee jaren daarna, den 25^sten Augustus 1809, tot Luitenant Kolonel bij die zelfde lijfwacht, en den 3^den October van dat zelfde jaar tot Luitenant Kolonel, Opperschildknaap. In Julij 1810 werd hij met de afdeeling landmagt naar Parijs afgevaardigd en ging in dat jaar, als Chef de bataillon, met den rang van Groot Majoor, bij het 1^ste regiment tirailleurs der keizerlijke garde, in Fransche dienst over, en verwierf zich weldra de gunst en het vertrouwen van den Keizer, die hem den 5^den Maart 1812 verhief tot Ridder der keizerlijke orde der Reunie, twee maanden daarna, den 5^den Mei 1812, tot Ridder van het Legioen van Eer en Ridder des Rijks, en wederom ruim twee maanden daarna, en wel op den 17^den Julij 1812, tot Chef van den staf van de tweede divisie infanterie van de keizerlijke Garde.

In bovengenoemde rangen nam de Eerens een werkdadig deel aan de belangrijke gebeurtenissen des tijds, en deed hij zich kennen als een in den krijg geoefend bevelhebber, aan wien eene luisterijke plaats onder de eerste en voornaamste krijgslieden toekomt. Binnen den tijd van twaalf jaren (1803-1815) heeft hij niet minder dan tien veldslagen bijgewoond, waaronder die in Pruissen, Spanje, Portugal, Rusland en Frankrijk, en de belegering van Dantzig, eene zeer voorname plaats bekleeden, gedurende welke hij herhaaldelijk werd gewond. Toen de kozakken op den 25^sten October 1812 zich bijna meester hadden gemaakt van den persoon des Keizers, was het de Eerens die ter hunner vervolging gedetacheerd werd, en, ten gevolge van het welslagen daarvan, tot Kolonel werd

voorgedragen. Hij bekwam op den 12^den November 1812 dien rang en had in Augustus 1813 bij het beleg van Dantzig, bij eenen algemeenen uitval, het geluk aan het hoofd van een eskadron Fransche jagers te paard en van een eskadron Poolsche lansiers, den vijand eene redoute af te nemen, en de kozakken tot in hunne retranchementen terug te drijven, voor welk wapenfeit hij aan den Keizer als officier van het legioen van eer is voorgedragen, waaraan echter door de daarop gevolgde gebeurtenissen geene beschikking schijnt gevolgd te zijn. In 1813 ontving de Eerens zijne aanstelling tot Chef van den staf der kavallerie van het 10^de korps, werd in Januarij 1814 krijgsgevangen gemaakt, en, na in die zelfde maand zijn eervol ontslag uit de Fransche dienst bekomen te hebben, ging hij als Luitenant Kolonel in Nederlandsche dienst over. Weinige maanden daarna tot Kolonel bevorderd, werd hem tevens het kommandement der 2^de brigade van de 1^ste divisie infanterie opgedragen. In April 1815 werd hij benoemd tot Generaal Majoor, ter belooning van zeer gewigtige diensten, welke hij reeds dadelijk na de herstelling van Nederland bewezen had, kreeg achtereenvolgens onderscheidene eervolle commissiën. werd in 1819 begunstigd met het Provinciaal kommandement van Noord Brabant, en benoemd tot Ridder der Militaire Willems-orde van de 3^de klasse. Den 20^sten December 1826 werd hij bevorderd tot Luitenant Generaal en Inspecteur Generaal der infanterie over het 6^de groot militair kommando; den 4^den Julij 1829 tot Ridder van den Nederlandschen Leeuw en den 7^den Julij tot kommandant der 3^de Divisie Infanterie, welke laatste betrekking hij echter slechts vijf maanden vervuld heeft; zijnde hij bij organisatie van het militair departement, den 25^sten December, 1829 benoemd tot Directeur Generaal van oorlog, welken moeijelijken post hij gedurende vijf jaren (van 1829-1834) bekleedde, en voor zijne als zoodanig gegeven blijken van groote theoretische en practische kennis, van beleid en bekwaamheid, zich vereerd zag met de hartelijkste toegenegenheid van Z.K.H. Prins Frederik, en met zijne benoeming in 1831 tot Kommandeur der orde van den Nederlandschen leeuw.

In het jaar 1834 werd de Eerens bij besluit van den 5^den September benoemd tot Luitenant Gouverneur Generaal van Neêrlands Indië en kwam met Z.M. fregat Diana op den 22^sten Februarij 1835 te Batavia aan, waar hij, na een jaar deel aan het bestuur genomen, en intusschen eene reis van geheel militaire strekking door Java gedaan te hebben, uit handen van den Gouverneur Generaal ad interim, J.C. Baud, op den 29^sten Januarij 1836, het hoogste gezag over Nederlandsch Oost-Indische bezittingen aanvaardde. Hij overleed te Buitenzorg op den 30^sten Mei 1840, alwaar hij eenvoudig en zonder eerbewijzingen, overeenkomstig zijn verlangen, is bijgezet geworden.

De Eerens was voorzeker een der merkwaardigste mannen van zijnen tijd, die echter, bij het bezitten van zoovele groote talenten en het tot stand brengen van zoo veel goeds, den laster van ondankbare tijdgenooten niet heeft kunnen ontgaan; maar wiens verdiensten evenwel, door anderen erkend en op hunne regte waarde geschat zijn. Onfeilbaar was hij niet, en wat er soms minder gunstig tijdens zijn bestuur in Indië uitviel, moet eerder geweten worden aan omstandigheden en zaken, waartegen hij niets vermogt, en die buiten zijne magt waren te veranderen. Maar bij het ophalen van die min gunstige uitkomsten, heeft de nijd het vele goede, door hem gewrocht, over het hoofd gezien, en zijn de goede diensten, die hij in zoo vele opzigten aan het vaderland en onze bezittingen buiten hetzelve bewezen heeft, deerlijk miskend.

Met onverdroten ijver en volharding heeft De Eerens zich gedurende vier jaren van al de takken des Opperbestuurs in Indië gekweten. Hier alles te vermelden wat door hem als zoodanig verrigt is, laat ons bestek niet toe. Genoeg zij hier de vermelding, dat bij zijn overlijden de toestand der gouvernementskassen zeer voldoende was, niet tegenstaande hij van jaar tot jaar klimmende ondersteuning aan het moederland gegeven had; dat de rust op Java gehandhaafd en geen spoor van onvergenoegdheid tegen zijn bestuur onder de vorsten, hoofden of bevolking is opgemerkt geworden; dat ontluikende verwikkelingen met het Britsch-Indisch Gouvernement, door hem zijn voorgekomen en opgelost, zonder de eer en waardigheid des rijks te benadeelen; dat de zeerooverijen geweerd, belangrijke bepalingen omtrent inlandsche aangelegenheden tot stand kwamen en de onderscheidene takken der kultuur in bloei en uitbreiding zich mogten verheugen.

Maar ook in nog andere opzigten was de Eerens verblijf in Indië vruchtbaar. Als beschermer en voorstander van kunsten en wetenschappen kunnen, behalve zijn privaat kabinet van oudheden, volkenkunde en voorwerpen uit het rijk der natuur, getuigen het Statistiek Bureau, dat hij te Buitenzorg in 1837 liet oprigten, het Tijdschrift van Nederlandsch Indië, dat aan hem deszelfs aanwezen te danken had, en voorts allen die hij of opwekte tot het aanvaarden van letterkundige ondernemingen, of zijnen bijstand schonk in de beoefening der wetenschappen. Het schoolwezen werd door hem allerwege bevorderd, en, zooveel hij kon, de toestand van het onderwijs verbeterd; de Geographische en Statistieke kennis der kolonie bevorderde hij met al zijne magt, en hij benoemde eene kommissie ter verbetering de Zee-Kaarten, die reeds menigen heilzamen arbeid verrigt heeft; zijne zucht naar verfraaijingen is kenbaar aan de onder zijn bestuur daargestelde werken en gebouwen, zoo op Java als elders.

Eindelijk, want wij kunnen alleen het voornaamste opnoemen, vonden kunde en bekwaamheid, vlijt en werkzaamheid, moed,

beleid, beradenheid en getrouwheid bij hem een hoog waardeerder, en de godsdienst, onverschillig welke, een getrouw en naauwgezet beschermer en voorstander. In één woord, zoo wel als Regent of als liefhebbend vader en echtgenoot, zoowel als mensch of als Christen was de Eerens groot; en moge dan ook de afgunst getracht hebben zijne daden in een ongunstig daglicht te stellen, eens, en het is reeds door kundige mannen beproefd om daartoe het hunne bij te brengen, zal zijn bestuur in Indië in deszelfs wezenlijken aard door de nakomelingschap worden gekend en naar waarde geschat worden.

Zie S.A. Buddingh, de Redact. van het Tijdschr. van Neérl. Indië aan de nagedacht. van D.J. de Eerens, Batav. 1840. 8^o.; Bosscha, Neêrl. Heldend. te land. D. III. bl. 241, 555, Bijl. bl. 16. De Militaire Spectat. D. XI. bl. 111-122.