Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 5

[Adriaan van Eeghem]

EEGHEM (Adriaan van) werd den 14^den Junij 1631 te Kortemerk op de grenzen van Vlaanderen geboren. Zijne ouders tot de Roomsche kerk behoorende, voedden hun zoon daarin op, doch omhelsden, later naar Aardenburg verhuizende, de Protestantsche kerkleer. Adriaan werd naar Haarlem gezonden, om zich daar in de kunst der weverijen te oefenen, en liet zich, bekend geworden zijnde met de leer der Doopsgezinden, op den 17^den Maart 1652 in hunne kerk doopen. Toen vertrok hij in 1653 naar Middelburg, waar hij zich als wever vestigde. De Doopsgezinde gemeente aldaar verkoos hem den 8^sten November 1654 tot haren leeraar, welke bediening hij aanvaardde, maar tevens, in plaats van zijn bedrijf als wever, nu den boekhandel uitoefende. Eerst op zijn dertigste jaar, legde hij zich op de Grieksche, Latijnsche en Hebreeuwsche talen toe, en voorts op alles wat hem later den lof van een kundig Godgeleerde verschafte. Op hoogeren leeftijd gekomen zijnde liet hij den boekhandel varen, en wijdde zich geheel aan zijn leeraarambt toe.

Als zoodanig gaf hij een afdoend bewijs van zijne standvastigheid. In 1655 namelijk hadden de Utrechtsche predikanten het noodig gevonden, om aan de overheid twaalf artikelen voor te dragen, volgens welke men, naar het gevoelen der Utrechtschen, Doopsgezinden en Remonstranten onderzoeken zou, of zij ook met Sociniaansche dwalingen besmet waren. Het vorderen van zulk eene examinatie vond weerklank bij de Hervormden in Zeeland, en te Middelburg wilde men evenzeer de leeraars tot het beantwoorden en onderteekenen der twaalf vragen noodzaken. Van Eeghem echter weigerde dit standvastig, en nadat hij herhaalde malen te vergeefs daartoe was

aangemaand, en hem eindelijk veertien dagen tot het nemen van beraad waren toegestaan, werd hij den 21^sten October 1665 voor Burgemeesters ontboden. Ook daar weigerde hij, en werd daarop in zijne dienst geschorst. Men wilde hem doen beloven dat hij niet weêr zou prediken, maar hij antwoordde, ‘dat hij zou doen, gelijk God hem door zijne conscientie leerde.’ En toen burgemeesters hem toevoegden: ‘wij hebben ook eene conscientie en die leert ons, dat wij zulke lasteringen als van de Socinianen niet mogen dulden!’ antwoordde hij: ‘dewijl onze consciëntien tegen elkander staan, zoo behoorden wij het over te laten aan den Oppersten regter.’ Daar het vonnis echter in kracht bleef, stelde van Eeghem, eene bekentenis des geloofs op en leverde die, benevens een request, met anderen, bij de Staten van Zeeland in. Op eene belofte dat hij niets leeren zou wat strijdig was tegen de twaalf vragen, werd hem, den 19^den December 1665, het prediken, evenwel bij provisie, weder toegestaan. In 1701 ontstonden er, ter zake van een door hem geschreven werk, andermaal moeijelijkheden; doch men leest niet dat hij verder in zijne dienst is gestoord. Hij overleed te Middelburg den 24^sten Maart 1709, en was de eerste Doopsgezinde die een volledig stelsel van Godgeleerdheid gegeven heeft. Zijn leerling Gerard de Wind hield op hem eene Lijkrede, die door den druk is bekend gemaakt. Zijn broeder Thomas was mede predikant der gemeente te Middelburg.

van Eeghem is de schrijver der navolgende werken, getiteld:

Verhandeling van de stemmelijke gebeden, Middelb. 1685, 8^o.

Catechismus ofte onderwijsinge in de godsdienst, Middelb. 1687. herdrukt met aanteekeningen van G. de Wind, ald. 1715. 8^o.

Korte Catechismus, Middelb. 1689. 8^o.

Verhandeling van de wet der Nature, met twee aanhangsels, Middelb. 1701. 8^o. Herdrukt met een derde aanhangsel, ald. 1730. 8^o.

Het was door dit werk dat hij in 1701 gevaar liep van in moeijelijkheden te geraken, daar de Hervormde predikanten en ouderlingen van Middelburg, bij request aan de burgemeesters der stad, over de onregtzinnigheid van hetzelve klaagden; terwijl zij den schrijver als Arriaan eu Sociniaan gestraft wilden hebben. Het blijkt echter niet dat aan dit verzoek gevolg gegeven is.

Christelijke Godgeleerdheit, Middelb. 1711. 4^o.

Dit werk werd na zijnen dood door Gerard de Wind uitgegeven, die ook de herdruk van het voorlaatst genoemde werk bezorgde.

Behalven deze werken, zegt de Wind in zijne te Middelburg in 1709 uitgegevene lijkrede (bl. 75, 76), heeft van Eeghem niet alleen zeer vele Aanteekeningen over de voornaamste en moeijelijkste plaatsen van den Heiligen schrift;

maar ook eene volkomene uitlegging van den zendbrief aan de Hebreën geschreven, eene predikorde opgesteld, vele brieven met geleerde mannen gewisseld en zijne Bedenkingen over de uitgelezendste stoffen der wijsbegeerte, Natuurkunde en Godgeleerdheid op het papier gebragt, en is het te bejammeren dat deze geschriften niet in het licht zijn gegeven.

Zie H. Schijn, Geschied. der Mennon. bl. 540-548; Ferwerda, Naaml. van Ned. Boek. D. I. St. II. bl. 106; van Abkoude, Naamreg. van Ned. Boek. D. I. St. I, III; Blaupot ten Cate, Geschied. der Doops. gez. in Holland enz. D. I. bl. 227, 228, 296, 297; Glasius, Godgel. Nederl. D. I. bl. 411.