Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 5

[Cornelis Fransen van Eck]

ECK (Cornelis Fransen van) werd den 2^den Maart 1764 te Amsterdam uit deftige ouders geboren. Na aldaar de eerste gronden zijner studien gelegd te hebben, genoot hij aan het Athenaeum zijner geboorteplaats en aan de Leidsche Hoogeschool het onderwijs in de Godgeleerdheid en aanverwante vakken, van de beroemdste mannen van zijnen tijd. Door zijne uitstekende eigenschappen en beminnelijk karakter was hij niet slechts een leerling, wien zijne leermeesters achting en liefde toedroegen, maar ook eenen, wien mannen als Nieuwland, Kist en van der Palm gaarne hunne vriendschap schonken.

Met veel omvattende kennis en rijke talenten toegerust, begon hij in 1787 zijne herderlijke bediening in het Geldersche dorp Hemmen, waar hij slechts kort vertoefd had, toen de gemeente van Deventer hem in 1788 tot haren leeraar verkoos. In 1797 op het drietal ter beroeping als predikant te Amsterdam geplaatst, verzocht hij daartoe in geene aanmerking te mogen komen. In 1799 aan de Franeker Hoogeschool tot Hoogleeraar in de Natuurlijke Godgeleerdheid en de Zedekunde benoemd, doch voor die beroeping bedankende, werd hij datzelfde jaar bij het Deventersche Athenaeum in die zelfde vakken aangesteld, en aanvaardde hij deze nieuwe waardigheid met eene redevoering De praecipuis causis Ethicae Christianae a plurimis Christianis nimis neglectae. Met ijver en op eene uitnemende wijze nam hij de pligten aan die betrekking verbonden, en ook aan zijn leeraarambt, waar, en had het genoegen in

1805 door de Geldersche Hoogeschool eershalve tot Doctor in de Godgeleerdheid bevorderd te worden. In 1816 aangezocht zijnde om het Hoogleeraarsambt in de Godgeleerdheid, aan de Doorluchtige school te Amsterdam, op zich te nemen, wees hij die aanbieding van de hand, en zag hij zich kort daarop vereerd met de benoeming van Hoogleeraar in de Nederlandsche taal en letterkunde, welken post hij den 16^den Januarij 1817 aanvaardde, met eene redevoering over het aanbevelenswaardige van de beoefening der Nederlandsche letterkunde. (Devent. 1807. 8^o. ook gedrukt in de Annales Academiae Groninganae 1816-1817). Van nu af bleef van Eck in de drie belangrijke betrekkingen, waarin hij zich geplaatst zag, met onvermoeiden ijver werkzaam, en groot waren de diensten door hem aan de kerk en aan de school bewezen; doch vrezende dat, bij het klimmen zijner jaren, de taak hem opgelegd te drukkend zou zijn, verzocht hij in 1827 als predikant zijn ontslag, hetwelk hem, na eene veertigjarige dienst, geschonken werd. Zijne betrekkingen aan het Athenaeum bleef hij nogtans onverdroten en met den tijd medegaande vervullen. Met jeugdigen ijver bezield ging hij in 1830 bij de viering van haar tweede eeuwfeest als redenaar voor; maar nog geen vier weken daarna werd hij plotseling uit het leven gerukt, en op den 11^den Maart 1830 ontviel hij aan zijne betrekkingen en talrijke vrienden, aan de wetenschap en aan de kerk.

De verdiensten van van Eck als Godgeleerde en Evangelie dienaar, als mensch en christen, zijn door Siegenbeek en anderen uitmuntend geschetst, en de hulde door kundige mannen hem toegebragt was wél verdiend; want zoo iemand, dan was het van Eck, ‘in wien de vaderlandsche kerk eenen man verloor die haar wezen en hare behoeften grondig kende, hare voortreffelijkheid schrander betoogde en ontwikkelde, en hare eer moedig en welsprekend handhaafde; de Doorluchtige school haar schoonste sieraad, een harer hechtste steunsels, en de gemeente eenen leeraar, die, schoon rustend van zijne gewone dienst, niet ophield waardige leden voor dezelve te vormen!

Ook nog in een ander opzigt maakte zich van Eck jegens het Hervormd Kerkgenootschap verdienstelijk, en wel als lid der consulerende commissie tot hare nieuwe organisatie, na de herstelling van ons volksbestaan. Voorts werd aan hem en aan Donker Curtius het ontwerpen van een regelement op de admissie van predikanten opgedragen, en zag hij zich gedurende een aantal jaren als lid der Synode en als president van het provinciaal Kerkbestuur van Overijssel geroepen, terwijl hij bij zoovele andere belangrijke bezigheden nog tijd vond om deze waardigheden met hooge ingenomenheid waar te nemen. Te verwonderen is het daarom niet, dat van Eck zoo weinig in het licht heeft gegeven. Wat er van hem behalve het genoemde in druk uitging is getiteld:

Leerrede, ter gelegenheid van het plegtig Dank-uur, gehou-

den te Deventer den 26 April 1814, Dev. 1814. 8^o.

Leerrede uitgesproken den 15 Februarij 1815 na den dood van Mr. Jan Otto Sluiter, Hoogleeraar in de Grieksche en Romeinsche Letterkunde aan het Athenaeum te Deventer, Dev. 1815. 8^o.

Redevoering bij de opening van de Synode der Hervormde Kerk in 1818. Dev. 1818. 8^o. In het Hoogduitsch vertaald.

Tiental Leerredenen, Dev. 1829. 8^o.

Het tweede eeuwfeest van het Athenaeum Illustre te Deventer op den 16 Februarij MDCCCXXX plegtig gevierd (met Mr. P. Bosscha), Dev. 1830. 8^o.

Tiental leerredenen, Dev. 1831. 8^o. 3^de druk Dev. 1853. 8^o.

Oratio de Desiderii Erasmi in Doctrinam moralem meritis, Dev. 1831. 8^o.

Deze beide werken zijn door zijn zoon, Ds. A. van Eck, uitgegeven.

Van Eck had het voornemen eene Geschiedenis der Predikkunde in de Nederlandsche Protestantsche Kerk te schrijven, doch door zijnen plotselijken dood is de hoop dat dit werk eenmaal het licht zou zien geheel weggenomen. De Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde te Leiden, waarvan van Eck, even als van de Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen te Haarlem en van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap, lid was, bezit in hare bibliotheek twee handschriften van door hem gegevene Dictaten voor Nederlandsche Welsprekendheid, Letterkunde en Geschiedenis.

Zie (de Jong), Alph. Naaml. van Boek. en Supplem.; Hand. van de Jaarl. Verg der Maatsch. van Ned. Letterk. te Leid. 1830. bl. 19-32; Weyting, Piae memoriae Eckü; Verwys, Hulde aan de naged. van C. Fransen van Eck; Ter naged. van C Fransen van Eck door P.C. Molhuysen, geplaatst voor het Tiental leerredenen; Bosscha. en van Eck, Het tweede Eeuwf. van het Athen. ill. te Dev. bl. 123-126; Algem. Konst- en Letterb. 1830. D. I. bl. 20, 177, 1831. D. I. bl. 67; Kist en Royaards, Arch. voor Kerk. Geschied. D. II. bl. 253, D. IV. bl. 267; Cat. van de Bibl. der Maatsch. van Nederl. Letterk. te Leid. D. I. bl. 70, 124. D. II. bl. 159, 195, 228; Glasius, Godgel. Nederl. D. I. bl. 408-411; Brinkman, Alph. Naaml. van Boek. 1853.