Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 4

[Reynier Donteclook]

DONTECLOOK (Reynier) of Regnerus (Reginald) Donteklok, leefde in de laatste helft der zestiende en het begin der zeventiende eeuw. Zijn naam komt enkele malen voor in de geschiedenis der godgeleerde twisten dier tijden, ofschoon ons van zijn leven weinig bekend is. Hij was uit de zuidelijke Nederlanden afkomstig, van waar hij ook den bijnaam van de Vlaming droeg. Hij werd in 1576 predikant te Delft, en daar in 1590 ontslagen. In 1591 werd hij beroepen te Voorschoten en in 1592 te Brielle, waar hij als zoodanig in 1603 ontslagen en tot rector werd aangesteld. Later schijnt hij evenwel weder te Delft gewoond te hebben. De tijd van zijn sterven is ons onbekend. Een Reginaldus Zegeri Donteclock, welligt zijn zoon, werd in 1611 predikant te Hellevoet, vertrok in 1619 naar Portugaal en Hoogvliet en overleed daar in 1627.

Het eerst ontmoeten wij hem als bestrijder van Coornhert. In 1578 redetwistte hij met hem te Leiden, in tegenwoordigheid der afgevaardigden van de Hollandsche Staten. De wederlegging van Coornhert's Proeve van de Nederlandsche Catechismus, was hoofdzakelijk van zijne hand, en in verschillende zijner latere geschriften wederlegde hij Coornhert's gevoelen. In 1587 werd hij door de Synode ook betrokken in de oneenigheden met Herberts. Toen hij in 1589 met zijn ambtsbroeder te Delft een boekje in het licht deed verschijnen, getiteld: Responsio ad argumenta quaedam Bezae et Calvini ex hastatu de praedestinatione in Cap. IX ad Romanos, waren de strengere aanhangers van Calvijn, en de dusgenaamde supralapsarii hiermede weinig ingenomen. De Franeker Hoogleeraar Lijdius droeg aan Beza's leerling, Arminius, op, de eer zijns meesters te handhaven. Bij nader onderzoek omhelsde deze echter het gevoelen van Donteclock, die alzoo onschuldig de eerste aanleiding gaf tot het geschil tusschen Arminius en Gomarus. Donteclock, zich kenmerkende

door gematigdheid, stond later tusschen beide partijen in; doch terwijl hij de denkwijze van Gomarus voor een particulier gevoelen hield, waaraan niemand gehouden mogt worden, zoo was hij toch met de stellingen van Arminius geenszints ingenomen. Hij streed ook, ofschoon minder consequent dan de anderen, voor de leer der praedestinatie. Toen in 1617 eene Hollandsche vertaling verscheen (waarschijnlijk van Corvinus) van een boekje over dat leerstuk, hetwelk reeds omstreeks 1586 te Rees in Kleefsland, op naam van Castellio, het licht had gezien, stelde hij daarop terstond een antwoord. En naauwelijks waren door een ongenoemde de stellingen van Arminius en Gomarus over de praedestinatie gezamenlijk in het Nederduitsch uitgegeven, of hij verhief op nieuw zijn stem en betuigde in een gesprek dat Gomarus wel wat ver ging, maar zijn tegenpartij toch ongelijk had. Op eene vermaning tot vrede van Corvinus, die hierop volgde, was hij spoedig met een antwoord gereed.

Te Gouda, waar men altijd de prediking over den Heidelbergsche Catechismus had nagelaten, verscheen in 1607 eene Korte onderwijzinghe der kinderen, onder den naam van Goudsche Catechimus bekend. Tegen dit boekje waarschuwde Donteclock met bezadigdheid in eene:

Proeve des Goudschen Catechismi ofte korte onderwijsinge in de christelijke religie, tot waerschuwinge van andere steden ende haere ghereformeerde kercken, voor alle onnoodighe ende schadelycke nieuwigheden, in saeken de leere ende religie aangaande, (1 Cor. XI:9). Delft bij Jan Andriesz. 12^o.

Het laatste wat er van hem bekend is, is dat hij zich ook mengde in den strijd over het gezag der overheden in kerkelijke zaken.

De titels zijner geschriften zijn, behalve de genoemden:

Wederlegginghe eens boecxkens ghenaemt: Proeve van den Nederlandschen Calechismo. Bij D. Coornhert uitghegeven, int welcke hij poocht te bewijsen dat de catechismus voortghecomen is niet uit de goddelicke schrift, maer wt het menschelicke vernuft. Ghedaen by eenighe dienaren der kercke Christi tot Delft, (II Tim. III:13, 14). Tot Delft MDLXXXV. 4^o.

De opdragt aan de Staten is onderteekend door Arnoldus Cornelii en Donteclock.

Antwoorde op een boecxken van de predestinatie, eertijts ghedruckt onder den name van Sebastiaen Castellion, Tot Delft, 1607. 12^o.

Tsamenspreeckinghe van de vertaelde theses ofte disputatiën, de eene F. Gomari, de andere J. Arminii, aenghaende de goddelicke predestinatie tot openinge ende verclaringe van de oneenicheyt die daer is lusschen Arminium ende de kercken in dit stuck der leere. Tot behulp van den leser ghestelt ende uytghegheven. (Actor XIII. 48). Tot Delft. 1609. 4^o.

Van dit pamflet verscheen datzelfde jaar nog een tweede en het volgend jaar eene derde onveranderde editie.

Antwoorde op een seker schrift eens onbekenden, 'tonrechte geintituleert christelicke ende ernstighevermaninghe tot vrede aen R. Donteclock, over zijne 'tsamenspreeckinge etc. In welcke antwoorde de principaele deelen deser vermaninghe wederleyt worden, ende bethoont dat se alleene een schijn maer geen rechte gront der waerheyt en hebben, waeromme datselve schrift eer te houden is voor een aenstoockinge van meerder twist als voor een vermaninghe tot vrede. (Psalm LV:22). Tot Delft 1609. 4^o.

Een grondich onderrecht wt Godts heylighe woort van de predestinatie of de eeuwige verkiesinghe Godts in dese tijden zeer noodich. Onpartydelic overlanghe beschreven door Reginal Donteclock, dienaer des goddelycken woorts, ende nu in druck wtghegheven tot stichtinghe der christelycker ghemeynten. (Actor. XIII. 48). Na de kopie tot Leiden, 1611. 4^o.

Overlegginghe van de oorsaecken der schadelicker twist in de kercken van Hollant ende West-Vrieslant opgeresen. Ende eerst van de kerkelicke ordinantie ofte regieringhe in 't ghemeyn. Toegheschreven de E.E. magisstraten ende regierders der stadt Delft. Met aenwysinge van het rechte remedie dat tot beslechtinghe van denselven twist, selfs naar het oordeel van de parthie soude dienen gebruyckt te worden. (Actor XV. 2.6.) Tot Delft 1612. 44.

Zie Bor, Ned. Oorl. B. XIII. bl. 23, (82); Baudart, Memor. B. II. bl. 23-24; Uytonbogaert, Kerk. Hist. (Uitg. 1647), bl. 324, 325; Trigland, Kerk. Geschied bl. 219; Brandt, Hist. der ref. D. II. bl. 95; C. Brandt, Hist. vitae Arminii p. 42, 43; Soermans, Kerk. reg. der pred. behor. tot de class. van Zuyd-Holl. bl. 36, 61, 87, 109, 111; Beschrijv. van Delft bij Boitet, bl. 440; Ypey en Dermout, Geschied. der Nederl. Herv. Kerk. D. II. aant. bl. 86 (187), 91 (197), 119 (217), 120 (220); Kist en Royaards, Archief voor Kerk. Geschied. D. IX, bl. 368; Gaillard, De l'influence exercée par la Belg. sur les prov. unies, p. 133; Tideman, De Catech. literatuur der Remonstr. bl. 7; Kron. van het hist. Gen. te Ulr. D. V. bl. 435; Rogge, C. J. Coolhaes, D. II. bl. 158; de Navorscher, D. VIII. bl. 201; Muller, Bibl. van Pamflelt., St. II. bl. 102, 103, 121, 126.