Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Joost Buik]

BUIK (Joost), zoon van Sijbrand Buik, geboren te Amsterdam in het jaar 1506, bekleedde zestienmaal de Burgemeesterlijke waardigheid, en maakte zich door den invloed, dien hij in 's Lands zaken had zeer beroemd. Dat hij, nog Schepen zijnde, reeds groot gezag onder de Burgers had, bleek bij den opstand, in het jaar 1534 ontstaan, wegens het vatten van twee Herdoopers, op last van den Procureur-Generaal, en het gerucht, dat zich daarbij verspreidde als of er dien nacht nog wel twee honderd van hunne beelden zouden geligt worden. De burgers, reeds den derden nacht hierover in beweging zijnde, werden door Buik gevraagd, ‘wat zij op den Dam in zulke menigte te doen hadden, daar hun de wacht niet bevolen was?’ Waarop zij antwoordden: ‘dat zij geen kwaad in den zin hadden, maar dat zij van oordeel waren, dat het hun als goede burgers vrij stond, om, benevens anderen, te waken voor de welvaart der stad;’ met bijvoeging van het verspreide gerucht ‘hetgeen zij, als strijdende met de voorregten der poorteren niet gedoogen zouden.’ Doch Schepen Buik verzekerde hun, op het woord van eer, dat zulks niet gebeuren zou, en dat hij, met de andere schutters, onder zijn bevel staande, het zou beletten. Door deze belofte en andere goede woorden, bragt hij te wege, dat de zaamgevloeide menigte in vrede huiswaarts keerde.

In het jaar 1549 de jongste Burgemeester zijnde, nam bij Filips II, als Graaf van Holland, den eed af. Tot aan het jaar 1567 schijnt Buik bij de burgerij zeer wel gezien te zijn geweest; doch toen er in dat jaar eenig vermoeden ontstond, dat de Regering, behalve de in soldij zijnde burgers, nog 300 soldaten wilde aannemen had de gemeente het ergste vermoeden op Burgemeester Buik. Sommige burgers begaven zich naar zijn huis, hem beleefdelijk vragende: ‘Waartoe toch dit werven tegen 's Prinsen last diende? waartoe

het trekken der soldaten op de Waag, lang voor den gewonen tijd? waartoe het ontbieden van de nachtwacht bij dage, en het bescheiden der nieuwe knechten gewapend op het Stadhuis.’ Buik zwoer bij zijne zaligheid, dat er geen nieuw volk aangeworven, noch eenige zwarigheid was: zij konden gerust naar huis gaan. Maar zeker burger, Klaas Boeleszoon, bespeurende dat de Burgemeester onder zijnen nachtrok eenen maliënkolder of harnas verborgen had, rukte hem den tabbaard open, en verweet hem zijne dubbelhartigheid en zijn kwaad voornemen tegen de burgers, aangezien er reeds eenige van de aangeworvene soldaten voor de deur stonden. Buik zich verontrust vindende, schoof de schuld op de Landvoogdes. Eene menigte burgers, inmiddels voor de deur vergaderd zijnde, begon te roepen, ‘dat het niet alleen hunne zaak maar die van de geheele gemeente was,’ van welke er zich daar wel drie of vierhonderd bevonden; waarop Buik antwoordde: ‘dat hij tegen hun getal een ander van wel zeshouderd zetten kon; zij konden hun best doen, zoo als de Regering mede doen zou.’ Hierop raakte het volk aan het roepen: Vive les Gueux! Elk liep te wapen; en men trok bij hoopen, den geheelen nacht, door de straten, om het zamenrotten van de tegenpartij te verhoeden. Waarvan het gevolg was, dat de zaken destijds zich ten voordeele der Hervormden keerden, doch dit duurde niet lang, want met de komst van den Hertog van Alva veranderde dit weder en Buik, die nu in het bewind bleef, ging den bloeddorstigen Landvoogd aan de hand in het vervolgen der ketters; zelfs zijn zwager Pieter de Wit werd tot het zwaard verwezen, omdat bij, ‘bij die Geuzen ter preeke was geweest,’ zonder dat Buik eenige moeite deed om hem te redden. Toen den 26sten Mei 1578 Amsterdam ook eindelijk van Spanje afviel, behoorde Buik onder de Regeringsleden, die met de geestelijkheid ter stad werd uitgeleid. Hij begaf zich, met zijnen zoon Sijbrand Buik, die Schepen was, ter woon aan het Haagsche Schouw, bij Leiden, waar hij in 1588 overleed.

Zijne afbeelding is door Jacobus Houbraken in het koper gebragt. Zijne zinspreuk was: Een goed geweten en een goed oogmerk is eene gewisse troost.

Zie Bor, Nederl. Oorl., B. III. bl. 170 (120); van Loon, Nederl. Historip., D. I. bl. 98; Wagenaar, Beschr. van Amst., St. I. bl. 239, 296; Kok, Vaderl. Woordenb.; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; Scheltema, Staatk. Nederl.; Algem. Woordenb. der Zamenleving.