Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Andries de Bruyn]

BRUYN (Andries de) of de Bruin, voerde, in het jaar 1764 als Kapitein het bevel over 's Lands fregat van Oorlog Pollux. In zekeren krijgsraad gehouden te Amsterdam, in Maart van dat jaar over het gedrag van den Kapitein Franc van der Goes, had de Luitenant-Admiraal Cornelis Schrijver in zijn advies laten vloeijen, dat het oorlogschip de Phenix, gevoerd bij van der Goes, in gevaar gebragt was door de onvoorzigtige manoeuvres van Kapitein de Bruyn. Deze oordeelde zich daar tegen te moeten verzetten, door zich als partij tegen den Luitenant-Admiraal te stellen en hem in regten te vervolgen. Aan den Fiskaal van de Maas werd, op verzoek van de Bruyn, toegestaan de Vlag-Officieren en eenige Kapiteinen, onder het ressort van de Admiraliteit van de Maas behoorende, te doen beschrijven, en hun alle stukken, welke betrekking hadden op het voorgevallene tusschen de Kapiteins van der Goes en de Bruyn,

in handen te stellen met magtiging om gemelden de Bruyn en zoodanige van zijne Officieren te mogen verhooren, als hij Fiskaal zou goedvinden, en den Zeeraad van hun advies berigten. De Krijgsraad, hiertoe aangesteld, sprak, met eenparigheid van stemmen, de Bruyn van onvoorzigtigheid vrij, zoodat hij zich in zijne eer hersteld zag.

In 1774 was hij met zijn fregat Thetis van 36 stukken onder het smaldeel van den Kapitein Quirijn Dabenis in de Middellandsche zee, ter bescherming der Nederlandsche Koopvaarders tegen de Marokkanen, wier kusten en havens zij zoo bezet hielden, dat geen hunner roofschepen zee kon kiezen.

In het volgende jaar, weder met de Thetis voor de haven van Livorno in quarantaine liggende, loste de Bruyn een kanonschot op eenen Franschen tartaan; voor welke belediging de Koning van Frankrijk eene voldoening vorderde, geëvenredigd aan de zwaarte van zulk een vergrijp. Nadat de Bruyn zich ook hier geregtvaardigd had, bleef deze zaak echter zonder gevolg.

Met het zelfde schip bevond hij zich nog in 1777 in de Middellandsche zee, doch toen bij het eskader van den Schout bij Nacht Pieter Hendrik Reynst, ten einde nogmaals de koopvaarders tegen de Marokkanen te beschermen.

Anderwerf had er over de Bruyn, in 1778, eene onaangenaamheid met den Koning van Frankrijk plaats. Met een 's Lands fregat, komende van Gibraltar, was hij, op de verklaring, dat onder zijne manschap geen ziekte heerschte, in de haven van Toulon toegelaten; doch weldra had men bewijzen gezien, dat het schip, gedurende de reize, door ziekte was besmet geworden en dat die daarop nog plaats had. De Koning alzoo oordeelende, dat de Bruyn de stad Toulon, willens en wetens, in het grootste gevaar had gebragt, gaf bevel, om dit schip aan te houden, in verwachting van op dit beklag bij Hunne Hoog Mogenden, een voldoend antwoord te zullen erlangen; gelijk dan ook in 's Konings naam plegtig verzocht werd: ‘dat de Kapitein en zijne medepligtigen deswege zouden worden gestraft, volgens de uiterste gestrengheid der wetten.’ Door Hun Hoog Mogenden werd wel alles ingebragt, wat de Bruyn ter zijner verschooning en verontschuldiging in antwoord aan het Collegie der Admiraliteit, waaronder hij behoorde, had geschreven, en hetwelk allezins strekte, om de beschuldiging van eene voorbedachte valsche verklaring genoegzaam af te weren, doch zij deden niet te min de Bruyn ten spoedigste door eenen anderen Kapitein vervangen, en gelastte hem, om zich met den Luitenant Jan Willem de Winter, als de eenige, die het voorgevallene bij het doen der verklaring kon ophelderen, herwaarts te begeven, ten einde het door hen gehouden gedrag te verantwoorden. De Admiraliteit, deze zaak ten naauwkeurigste onderzocht hebbende, sprak de Bruyn wel vrij van een misdadig opzet, maar verklaarde hem schuldig aan pligtverruim en strafbaar, omdat hij verlof had gegeven tot het heimelijk in zee werpen van drie lijken, aan de ziekte,

welke op zijn schip heerschte, gestorven; en oordeelde dat hij hierover scherpelijk moest worden berispt, twee jaren in zijn dienst geschorst, en verwezen in de kosten der regtspleging.

Toen in Julij 1781 het eskader onder den Schout bij Nacht Joan Arnold Zoutman in zee stak, bekwam de Bruyn, die zich ter reede van Hellevoetsluis bevond, bevel om met zijn onderhebbend schip den Prins Willem van 74 stukken, nevens een fregat en een kotter uit de Maas naar Zeeland te zeilen en aldaar de Zuid-Beveland van 64 stukken en de Schiedam van 54 stukken af te halen, gezamelijk naar Texel te stevenen en zich met het eskader van Zoutman te vereenigen; daar hij hieraan geenszins voldeed, rees er achterdocht dat die bevelen heimelijk waren ingetrokken. Zoodat de Bruyn het noodig vond die verdenking openlijk in de nieuwspapieren tegen te spreken, en door de verklaring van zijnen loods, bevestigd door zijne Officieren en door de getuigenissen van eenige koopvaardijschippers, te bewijzen, dat alleen gebrek aan gelegenheid, door wind en weder, zijn uitloopen had verhinderd, ondanks de ijverigste pogingen daartoe.

Later weder aanschrijving bekomen hebbende om zee te kiezen, ten einde zich te voegen onder het eskader van den Schout bij Nacht Willem van Braam, dat de koopvaarders, naar de Oostzee bestemd, begeleiden moest, draalde hij, onder voorgeven van geen gunstigen wind te hebben, tot den 10den September eer hij dit bevel ten uitvoer bragt, en verzeilde toen zijn schip, op klaar ligtent dag en bij schoon weder, op eene zandbank of droogte, de Zuider Haaks genaamd, welker branding zich van verre genoegzaam, zelfs bij stil weder vertoont, en zulks ondanks de seinen der oorlogschepen, welke in het Gat van Texel lagen, en hem van dit verkeerd zeilen tijdig waarschuwden; terwijl hij zelfs eene gelegenheid, welke zich daarna nog opdeed, om het te redden, verzuimde, zoodat het een prooi der golven werd, alleen met het behoud van het volk en eenig geschut en scheepsgoederen. De Bruyn werd voor den Hoogen Zeekrijgsraad ter verantwoording geroepen, en bij vonnis van 1 November, geoordeeld onvoorzigtig, onoplettend en verward te zijn te werk gegaan, en daardoor verzuimd te hebben, de seinen te zien, hem door Officieren van 's Lands schepen, in het gat ten anker, met zoo veel vaardigheid en ijver gedaan, en wier opmerking het ongeluk zou hebben voorkomen; terwijl het verder gebleken was, dat zijn gedrag na het vastraken, alle kenmerken had gedragen van verwarring, verzuim en zorgeloosheid, en dat hij die middelen tot redding van 's Lands schip of niet had in het werk gesteld of niet op die tijd, op welke het zijn pligt was geweest die in het werk te stellen; op welken grond hij werd afgezet uit de krijgsdienst dezer Landen met verwijzing in de kosten van den Hoogen Krijgsraad, alsmede in de kosten van het Regtsgeding. Hij gaf eene verdediging uit van zijn gedrag en schijnt

eenige bewijsstukken tot staving van zijne onschuld te hebben aangevoerd. Eene menigte van allerlei geschriften zagen echter over deze zaak het licht, waarin de Bruyn hevig werd doorgehaald,

Zie Vaderl. Hist. ten verv. op Wagenaar, D. III. bl. 319-321, 361-367; Kok, Vaderl. Woordenb., D. VIII. bl. 1116-1130; Stuart, Vaderl. Hist., D. III. bl. 56-61, 225, 226, 374, 375, D. IV. bl. 235, 246, 247, 271, 273, 284-294; de Jonge, Nederl. Zeew., D. V. bl. 382, 398, 524, 672, D. VI. St. I. bl. 3, 8.