Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Iman Jakob van den Bosch]

BOSCH (Iman Jakob van den), geboren te Tholen, den 6den Februarij 1731, werd in zijne jeugd opgeleid tot Heelmeester, en om daartoe bekwaam te worden, begaf hij zich eerst te 's Gravenhage en daarna te Dordrecht bij bekwame mannen in dat vak. Met alle vlijt zich daar geoefend hebbende, veranderde hij op twintigjarigen leeftijd van besluit, en nam voor zich op de Geneeskunde toe te leggen. Diensvolgens ging hij naar de Hoogeschool te Leiden, waar hij door zijn naarstig studeren en zijne aangeboren gaven de hoogachting der Hoogleeraren in die Wetenschap verwierf, en bijzonder in de vriendschap van den beroemden Petrus Musschenbroek deelde.

Hij vestigde zich als Geneesheer eerst te Sommelsdijk, daarna te 's Gravenhage, waar hij eene uitgebreide praktijk had; terwijl hij zich bijzonder toelegde op eene vlijtige nasporing van den aard, loop en toevallen van de zoo vernielende pokjes of kinderziekte, en om een tegengift te zoeken, krachtig genoeg, om het sloopvergif aan deze ziekte eigenaardig, te bedwingen en al haar geweld te benemen. Zoodanig arcanum, hetwelk de kracht had van eene prompte genezing, zelfs van de ergste zamenvloeijende, ja zelfs van de zwarte pokken te bewerken, dacht van den Bosch gevonden te hebben. Dat dit zijn middel ook in vele gevallen van eenen gewenschten uitslag is geweest, blijkt uit de getuigenis van voorname mannen, waaronder men telt de beroemde geneesheeren: Job Baster te Zierikzee, J. de Man te Nijmegen; J. de Bois Hoolewerff te Alkmaar en vele anderen; alsmede de onwraakbare getuigschriften, te vinden in het Bericht wegens eene verbeterde geneeswijze der Kinderziekte enz. en in de Genees- Natuur- en Huishoudkundige Jaarboeken, D. IV. voor 1786.

Evenwel sprak hij van deze uitvinding altijd op eene zeer nederige wijze, zeggende: ‘alles is eenvoudig, den door anderen aange-

wezen weg heb ik gevolgd, en wat ik gedaan heb kunnen anderen ook doen.’ Gewis hij was geen grootspreker en hoezeer anderen er mede mogen gespot hebben, vijfhonderd proeven hebben getoond, dat zij zeker ging. Hij kon evenwel niet besluiten, zijne wijze van behandeling aan het papier toe te vertrouwen, en zij zou zeker zijn verloren gegaan, indien niet de beroemde Johannes Florentius Martinet op zekeren morgen bij hem, die toen krank te bed lag, was gekomen en ten sterkste bij hem aangedrongen had, om zoodra hij hersteld zou zijn, het middel op te teekenen en verzegeld ter bewaring in zijn bureau weg te leggen, zoo als ook nog dien eigen dag geschiedde.

Van zijne hand heeft men:

Historia constitutionis epidemiae verminosae, quae annis 1760-1763 per insulam Overflakkée grassata fuit etc. L.B. 1769. 8^o.

Proeve over de voorbehoeding der kinderpokjes en de middelen, die deze schadelijke ziekte zouden kunnen voorkomen, Leid. 1770. 8^o.

Natuur- en geschiedkundige vèrhandeling over de oorzaken, voorbehoedmiddelen en geneeswijze der ziekte in ons vaderland, Amst. 1778 welke door de Hollandsche maatschappij der wetenschappen te Haarlem met goud bekroond is.

Verhandeling over de waren aard der kinderpokjes en derzelver gemakkelijke en zekere genezing, Rott. 1791, welke verhandeling na zijnen dood eerst is in het licht gekomen, daar van den Bosch reeds den 27sten Mei 1788 overleden was. Het jaar te voren heerschte er te 's Gravenhage eene zware epidemie, duch daarbij verloor van den Bosch geen enkelen zijner poklijders. Na 40 jaren tijdsverloop heeft de Algemeene Konst en Letterbode van 29 Julij 1831 N^o. 30 weder de geneeswijze van van den Bosch herinnerd, omdat zij, bij het algemeen worden der koepokinënting onverdiend in vergetelheid was geraakt, en daardoor het belangrijke van de uitgave dezer verhandeling erkend.

Doch reeds vroeger waren ook de verdiensten van van den Bosch, door onderscheidene zoo binnen- als buitenlandsche Maatschappijen gehuldigd, hij toch was Lid van de Keizerlijke Akademie der Natuuronderzoekeren; van het Keurvorstelijk Instituut te Göttingen; van de Keurmentzische Akademie der Fraaije Wetenschappen te Erfurt; van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem, en van het provinciaal Utrechtsch genootschap van Kunsten en Wetenschappen, Correspondent van de Geneeskundige Akademie te Parijs, en van het Bataviasche Genootschap; mitsgaders Oprigter, Directeur en Secretaris van de Natuur- en Geneeskundige Correspondentie Societeit te 's Gravenhage.

Van den Bosch liet bij zijne echtgenoote Sara Barbara Cornelia Kolff, 3 zonen en 8 dochters na, zijne zonen waren Gualtherus Jacob van den Bosch, Cornelis Jacob van den Bosch, die beide hier volgen, en Eliza van den Bosch.

Zie Vaderl. Hist. ten verv. op Wagenaar, D. II. bl. 232; van Abkoude en Arrenberg, Naamreg. van Nederd. Boeken; Almanak voor Jonge Heeren en Juffers, 1791, bl. 90; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; Stuart, Vaderl. Hist. D. III. bl. 411; Algem. Konst- en Letterb. 1831 D. II. bl. 65-68, 1836 D. II. bl. 215; (de Jong), Alphab. Naaml. van Boeken, uit familiepapieren aangevuld.