Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Arnold Boonen]

BOONEN (Arnold), Kunstschilder, geboren te Dordrecht den 16den December 1669 uit Arnold Boonen en Elizabeth Gijzen, toonde van der jeugd af aan, dat er een verheven geest in hem woonde, en iets groots van hem te wachten stond. Na een grondig onderwijs in de lees- en schrijfkunst genoten te hebben, gaf hem zijn vader, toen hij 13 jaren oud was eene vrije keuze om een beroep te kiezen, waar zijne genegenheid meest toe overhelde. Zonder zich lang te bedenken, verkoos hij, uit een aangeboren zucht, de schilderkunst. Zijn vader bestelde hem hierop bij Arnoldus Verbuis, een portret- en historieschilder, die zeer onhebbelijk in zijne manier van leven en schilderen was, en uitmuntte in het voorstellen van bordeelen, en wel zoo losbandig, dat het van geene kuische oogen, dan met verontwaardiging kon gezien worden, en niet anders, dan tot verleiding en ontstichting der schilderjeugd strekken kon. Doch nadat deze onbeschaamde schilder, weinig tijds daarna, met der woon naar 's Gravenhage vertrokken was, mogt Boonen het onderwijs van den beroemden Godfried Schalken genieten. Bij dezen zette hij zijne kunst met veel lust en ijver voort, en werd boven alle zijne medeleerlingen van zijnen meester geacht. Nadat hij ruim zes jaren dit onderwijs had genoten, en slechts 20 jaren bereikt had, gaf Schalken zelf hem te kennen, dat hij nu bekwaam was om zich voorts naar het leven te oefenen. Hiertoe ging hij over, en van toen af gaf hij voor zijne jaren zulke gelukkige proeven van zijn edel kunstvermogen, dat een kundig oog daarin reeds duidelijk zien kon, welk een groot meester er van hem te wachten was. Hij heeft dan ook, zoowel in het schilderen van portretten als kabinetstukjes uitgemunt; maar de menigvuldige bezigheid, welke hem het portretschilderen verschafte, en waarin hij het meeste voordeel zag, gaf aanleiding, dat hij zich daaraan geheel overgaf; waardoor men dan ook weinige kabinetstukjes van hem ziet.

Op zijn vijf en twintigste jaar deed hij eene reis naar Duitschland, en schilderde te Franksort onderscheidene voorname personen, en zoodanig naar genoegen, dat hij eenen grooten naam verwierf, en door Lotharius Franciscus van Schouborn, Keurvorts van Mentz, aan zijn Hof werd verzocht; zich derwaarts begeven hebbende, schilderde hij dien Vorst tweemaal, eens levensgroot ten voeten uit, en eens in het klein, nevens zijnen broeder, en vele Heeren van zijnen hofstoet. In alle deze portretten vond de Keurvorst zooveel genoegen, dat hij Boonen verzocht eenige kabinetstukjes voor hem te schilderen; deze vervaardigde tien stukjes, alle kaarslichten, waar hij rijkelijk voor beloond werd en veel eer mede inlegde.

Boonens voortreffelijke penseelkunst, maakte hem door geheel Duitschland zoo vermaard, dat Ernst Lodewijk, Landgraaf van Hes-

sen-Darmstad, hem verzocht aan zijn Hof te komen; waaraan hij voldeed, als wanneer hij dien Vorst, nevens zijnen gemalin, onderscheidene malen, schilderde, welke stukken verzonden werden aan de vermaardste Hoven van Europa. Te Darmstad bleef hij vier maanden, en werd, gedurende die tijd, van die vorstelijke personen op het allervriendelijkst onthaald, voor zijne kunst rijkelijk betaald en bovendien nog met kostbare geschenken begiftigd.

Nadat Boonen dus aan onderscheidene Hoven zijne kunst geoefend, en daar benevens vele aanzienlijke lieden geschilderd had, vertrok hij naar zijne geboorteplaats Dordrecht; doch hier weinig werk vindende, begaf hij zich in het jaar 1696 naar Amsterdam, waar hem de fortuin mede zeer gunstig was; want kort na zijne komst aldaar, werd hij van de Regenten, die toen het spinhuis bestuurden verzocht hunne afbeeldsels te schilderen, in een groot stuk, alle levensgroot, hetwelk hij zoo kunstig uitvoerde, en waardoor hij zich zoo beroemd bij alle regtschapene liefhebbers maakte, dat, niet alleen vele aanzienlijke inwoners der stad van hem wilden geprotretterd worden, maar er kwamen weinige Vorsten of Grooten, die vermaarde koopstad bezoeken, of zij lieten zich door hem schilderen. Onder anderen liet zich de Kroonprins van Pruissen, in het jaar 1698 te Amsterdam zijnde, door hem portretteren, hetwelk hij tot groot genoegen van dien Vorst en van alle kundige liefhebbers volbragt. Dit stuk is in koper gebragt door den beroemden Plaatsnijder Pieter van Gunst en onder de liefhebbers van prentkunst overvloedig bekend.

In het jaar 1703, begaf Boonen zich in het huwelijk, met Anna Maria Mattheus, een zedig en deugdzaam meisje. Eenige tijd hierna verzochten hem de Bestuurders van 's Lands Munt te Dordrecht, om in een groot stuk hunne afbeeldsels te schilderen; hetgeen hij met roem volvoerde. In dit stuk zijn de voorste personen levensgrootte ten knieën toe uit, en de anderen naar evenredigheid verbeeld, alle op het kunstigst geschilderd en geordonneerd.

Voorts heeft Boonen ondescheidene Burgemeesters van Amsterdam en hunne familiën geschilderd. Ook waren er in zijnen tijd geen Regenten van Godshuizen, noch Dekens en Overlieden van Gilden, of zij zijn door zijn kunstpenseel afgemaald. In het jaar 1706 schilderde hij de zes Regenten van het Huiszittenhuis aan de oude zijde; in 1709 de vier Regenten van het Walen-Weeshuis; in het jaar 1710 den Hertog van Marlborough; in het zelfde jaar de vier Overlieden van het Wijnkuipersgild; in 1712 de Overlieden van het Wijnkopersgild; in 1714 vier Regenten van het Spinhuis en vier Regenten van het Leprozenhuis, en in 1716 zes Overlieden van het Chirurgijnsgilde en zes Regenten van het Burger-Weeshuis. In 1717 was het voorwerp van zijn edel Kunstpenseel, de wereldberoemden Czaar Peter de Groote, nevens diens Gemalin en eenige Prinsen van zijn gevolg, allen levensgroot. Voorts heeft hij nog eene menigte aanzienlijke lieden geportretteerd, die allen door hem om

het schoonst geschilderd en geordonneerd zijn, en van een koloriet, kracht en zachtheid, dat een Kunstkenner aanstonds de manier van den grooten Schalken daarin ziet doorstralen; hebbende Boonen de smeltende en tevens fikse behandeling van zijnen grooten Meester zoo wel afgezien, dat niemand hem hierin heeft geëvenaard; dit ontdekt men ook grootelijks in het afbeeldsel dat hij van Johannes van Huissem, den Fenix der Bloemschilders, heeft vervaardigd; dit portret toch is in allen deele overkunstig behandeld, en zoo volmaakt in de manier van Schalken, dat men het voor een stuk van dien Meester zou aanzien; ook geleek het van Huissem volmaakt, en was tegen een Bloemstukje van van Huissem kunst om kunst geschilderd, en malkander over en weder vereerd.

Men kan uit 's mans geheelen levensloop zien, dat hem de fortuin overal gunstig bejegend heeft, en door zijn kunstpenseel veel goudaders heeft doen opdelven; maar hij had ook vele olijfplanten, die rondom zijne tafel opgroeiden, en naar eisch van hunnen staat en jaren, elk het zijne noodig hadden, en dus veel van onderhoud kosten. Hij was een deugdzaam en vriendelijk man, die met zijne kinderen altoos het best voor had. Ook heeft hij veel leerlingen in de kunst onderwezen, als: Jan Maurits Quinkhart, Cornelis Troost en Filip van Dijk, die alle groote meesters zijn geworden. Het laatste portretstuk der Regenten van de Leprozen was niet lang voltooid geweest, toen hem de dood wegrukte op den 2den October 1729.

Zijne beeldtenis naar eene schilderij, door hem zelven geschilderd, door Aart Schouman geteekend en door Pieter Tanjé in plaat gebragt, komt voor in van Gool, Nieuw Schoub. der Nederl. Konsts. en Schilder, op plaat E.

Zie dat werk bl. 294-309; Wagenaar, Beschr. van Amsterd., St. II, bl. 258, 264, 312, 463, 469 en 470; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; Biogr. Nation.; Immerzeel, Levens en Werken der Kunsts.