Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Pieter van Bleiswijk]

BLEISWIJK (Pieter van), geboren te Delft, in het jaar 1724, uit het zelfde aanzienlijk geslacht als de voorgaanden, was de eenige zoon van Abraham van Bleiswijk, Burgemeester van Delft en van Maria Gribius, en gaf reeds in zijne vroege jeugd blijk, van groote vermogens van geest, en van zucht voor geleerdheid, Kunsten en Wetenschappen. Zeer geoefend in de talen en Letterkunde, legde hij zich aan de Hoogeschool te Leiden niet alleen op de Staatkunde en Regtsgeleerdheid, maar inzonderheid, ook op de Wisen Natuurkundige wetenschappen toe, waarvan hij, 20 jaren oud zijnde, eene voortreffelijke proef gaf, door zijne uitmuntende Latijnsche verhandeling Over de Dijken (de Aggeribus), welke hij te Leiden in 1744, met grooten lof openlijk verdedigde. Na eenigen tijd den Lande in onderscheidene betrekkingen als Advokaat te hebben gediend, werd hij in 1752 tweede, en vervolgens eerste Pensionaris in zijne vaderstad, in welke hoedanigheid hij in 1766 niet alleen als ijverig vriend van het huis van Oranje, de rekening en verantwoording van den Hertog van Brunswijk ontvangen en ten stelligste goedgekeurd, maar ook de bekende acte van consulentschap had aangeraden en eigenhandig ontworpen. Op aanbeveling van den Erfstadhouder werd hij den

28sten November 1772 door de Staten van Holland tot Raadpensionaris over dat gewest benoemd. Twee jaren later, namelijk den 18den November 1774 werd Bleiswijk, insgelijks op aanbeveling van den Erfstadhouder tot Grootzegelbewaarder, alsmede Stadhouder en Registermeester der Leenen van Holland en West-Friesland aangesteld. Hij nam den post van Raadpensionaris in het eerst bij stille tijden met veel goedkeuring waar, waarom hij ook, nadat hij dien 5 jaren bekleed had, weder werd ingekozen, toen echter de stormen van Staat opstaken en alles zorgerlijker werd kon het niet missen of hij moest bij het sturen der Staatshulk in de barning der gevaren opspraak verwachten.

Nadat ontdekt was, dat hij de acte van consulentschap gesteld had, sloot hij zich, misschien meer uit vrees; dan uit beginsel, nader aan de Staats- dan aan de Stadhoudersgezinden. Men merkte reeds in het begin van den Engelschen oorlog eene aanmerkelijke verkoeling op, tusschen den Raadpensionaris en den Hertog, die eindelijk de Regering van Amsterdam niet weinig schijnt te hebben versterkt en aangedreven om den Hertog bij den Prins aan te klagen. Doch toen Willem V zich nu daarover hoogst verontwaardigd betoonde, ontzonk Bleiswijk de moed; hij ontkende, wijzigde of verzwakte zijne gezegden. Misschien was dit eene der redenen, waarom Amsterdam in 1782, na eene tienjarige dienst, zijn ontslag wilde aannemen. Hoe dit zij, van dien tijd af volgde hij de rigting, welke de nieuwe denkbeelden aan de vergadering van Holland deden nemen. Dit zou men ten minste moeten besluiten uit het antwoord, dat hij in December 1786 den Gecommitteerden gaf, die uit naam van eenige duizenden, zoo uit de gewapende als wachtvrije burgers en ingezetenen van Amsterdam, hem een dankadres, aan hun Ed. Gr. Mogenden gerigt, ter hand stelden, waarin zij hunne erkentenis betuigden, over de besluiten door hem genomen, zoo tot voorkoming van eenen burgeroorlog, beveiliging der Provincie van Holland en de stad Utrecht, als tot opschorting van het Kapitein-Generaalschap. Het antwoord van den Raadpensionaris was van dezen merkwaardigen inhoud: ‘Edele Gestrenge Manhafte Heeren! Het is mij ten uitersten aangenaam, uit handen van eene zo plegtige deputatie, uit den Burger-Krijgsraad der magtige stad Amsteldam te mogen ontvangen een dankadres, getekend door zo vele duizenden weldenkende Burgeren en Ingezetenen derzelver stad. Ik ben zeer gevoelig aangedaan over de blijken van vertrouwen op hun Ed. Gr. Mogenden, de enige wettige Souverein dezer provintie. Ik zal de eer hebben aan uwe begeertens te voldoen, om 't zelve ter tafel van hun Ed. Gr. Mogenden te brengen, en tragten een favorabel besluit daar op te doen nemen. Ik zal zo veel in mij is, in mijne ministeriele kwaliteit, mijn goedkeuring en genoegen deswege betonen, en de Heeren kunnen verzekerd zijn, dat ik alles zal aanwenden, dat zodanige verdere maatregelen genomen worden, als

tot behoud van onze vrijheid en welzijn van het lieve vaderland kunnen strekken.’

Toen er in September 1787 bij de aannadering der Pruissische krijgsbenden, beraadslaagd werd, om de Staten Vergadering uit 's Gravenhage naar Amsterdam over te brengen, was Bleiswijk ook druk bezig met op te pakken, doch de Staten van Holland, vreezende dat hij met de zegels naar Amsterdam mogt vertrekken, deden hem door vier Staten-Boden bewaken. Op den 9den November dezes jaars, werd hij op zijn verzoek als Raadpensionaris, alsmede van de ambten van Groot-Zegelbewaarder en Stadhouder benevens Registermeester van de Leenen ontslagen; met behoud van het pensioen van 4000 guldens, hem bij zijne premitive aanstelling geaccordeerd, in de eerste dagen der omwenteling van dat jaar heeft hij bij het woeden van het graauw veel moeten lijden en zeer veel bezadigdheid en moed doen blijken. De post van Curator van 's Lands Hoogeschool bleef hij echter bekleeden tot aan zijne dood toe, welke voorviel te 's Gravenhage den 29sten October 1790, bij zijne echtgenoote Geertruid Anthonia van Bleiswijk geene kinderen nalatende.

Bleiswijk was geleerd, kundig, zelfs ijverig en welwillend, maar zwak, buigzaam en daardoor minder geschikt voor de hooge waardigheid van Raadpensionaris, zijn gemoed liet zich door elken indruk omzetten, daarom mag men hem ook niet, in weerwil van zijne wisselingen van partij, van kwade trouw verdenken. Als letterminnaar verdient hij echter hooger lof. Zijne reeds vroeger vermelde verhandeling over de Dijken toont, dat hij reeds op zijn twintigste jaar uitgebreide kundigheden in dat vak bezat. Bijzonder viel dan ook zijne lust op Wis- en Natuurkunde; door het toepassen van de eerste, bij de zorg voor 's Lands geldmiddelen, erlangde de Staat er veel nut van. De nagelatene bibliotheek van Bleiswijk, was eene der kostbaarste, rijkste, en met den meesten smaak verzamelde, welke door bijzondere personen zijn bijeen gebragt, en toont in allen opzigte de uitgebreide kundigheden en voortreffelijke keus van den gewezen bezitter duidelijk. Inzonderheid verloor de Leidsche Hoogeschool in hem eenen verlichten en wetenschapminnenden bestuurder, wiens nagedachtenis haar nog lang waardig zal blijven, zoo uit hoofde van vele nuttige instellingen, welke hij heeft helpen invoeren, als wegens onderscheidene kundige en bekwame mannen, die, voornamelijk door zijn toedoen, in de rij harer Hoogleeraren zijn geplaatst geworden. Ook was hij Directeur van de Hollandsche maatschappij der Wetenschappen te Haarlem.

Zijne beeldtenis komt voor in het Onmiddelijk vervolg op Wagenaars Vaderl. Hist., D. XXIV. bl. 284 en in Stuart, Vaderl. Hist. D. III. bl. 108.

Zie, behalve die werken, ook nog Vaderl. Hist. ten vervolg op Wagenaar, D. I. bl. 138, D. IV. bl. 266, D. V. bl. 78-80, D. VII. bl. 131, 219, 327, D. VIII. bl. 117, 118, D. XI. bl. 150,

212, 261, D. XIV. bl. 78 313, D. XV. bl. 194, 244-246, D. XX. bl. 304, 305, D. XXIV. bl 14-17; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; Scheltema, Staatk. Nederl., D. II. bl. 565; C. van der Aa, Het leven van Willem V, D. I. bl. 328, 339, D. II. bl. 425, 551-566, D. III. bl. 85, 102, 212, 213, 222, 225, D. IV. bl. 173, 174, 192; Nieuwenhuys, Woordenb. van Kunst. en Wetens.; van Kampen, Vaderl. Karacterk., D. II. bl. 690-693; Biogr. Nat.; Siegenbeek, Geschied. der Leids. Hooges., D. II. T en B. bl. 23 en 24; Bilderdijk, Geschied. des Vaderl. D. XII. bl. 40, 42, 51, 80 en 81; Biogr. Nation.