Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Eerste en tweede stuk

[Nicolaas Bernard]

BERNARD (Nicolaas) ook wel Bernaart gespeld, was een der Watergeuzen wiens afkomst niet bekend is. Hij schijnt onder de innemers van Brielle te zijn geweest; maar zijn eigenlijke strijdperk was Zeeland; bijzonder werd hij in het beleg van Middelburg gebruikt, en waar daden van moed en trouw te verrigten waren, vinden wij zijn naam gewoonlijk gevoegd naast die van zijnen vriend Eloy. Wanneer in den nacht van 23 Junij 1572 de Spaansche bezetting van Middelburg ondernam het kasteel van Westsouburg, door de onzen met twee honderd Walen bezet, te overrompelen en, dit mislukt zijnde, met grof geschut bestookte, werd Kapitein Bernard, aan het hoofd van drichonderd man, uit Vlissingen gezonden om hen van daar te verdrijven. Een hevig gevecht had hij daar uit te staan. Voor en na den middag was men handgemeen, en Bernard was bijna tot den terugtogt gedwongen, toen hij tijdig ondersteund werd door eenen Engelschen Kapitein, met honderd en vijftig man hem uit Vlissingen ter hulp gezonden; zij waren echter genoodzaakt terug te trekken, en lieten ruim dertig dooden op het slagveld, hoewel der Spanjaarden verlies grooter was. Den 25 Augustus van het zelfde jaar lag Bernard met Eloy nog te Vlissingen, niet medegetrokken zijnde tot den togt naar Antwerpen,

waaraan talrijke benden uit Vlissingen en Vere deel namen; de aanslag had een ongelukkigen afloop. In het volgende jaar (17 Mei) had er eene scherpe en woedende schermutseling plaats tusschen eenige soldaten van Bernard en Eloy en drie honderd Spanjaarden uit Middelburg getogen, waarschijnlijk om ten voordeele van d'Avila's vloot eene alwending te maken. De onzen tastten den Spanjaard aan, zoodra hij onder het geschut van Vlissingen kwam, met dat gevolg, dat hij, na een gevecht van vier uren, met verlies van vele dooden en gekwetsten, verjaagd werd. Was Bernard de zelfde Kapitein, die elders Nicolaas Barnaerts of Barnaert, genoemd wordt, hetgeen, bij het zoo vaak verkeerd schrijven der namen in die dagen, zeer waarschijnlijk is, dan was hij eene korte tijd te Haarlem, gedurende het beleg. Van Oranje's wege was hij in de belegerde stad gezonden, en werd den 6 Julij 1573, weder met geweld naar 's Prinsen schepen geholpen, met zich nemende vier duiven, tot brievenpost bestemd en een brief der belegerden aan Oranje, wien zij in den uitersten nood, baden dat hij hun levensmiddelen mogt toezenden. Bernard werd met Eloy den 30sten Julij gezonden om Arnemuiden van Middelburg af te snijden, en te dien einde Rammekens te belegeren. Deze plaatsen waren allen nog in der Spanjaarden magt. Rammekens werd den 31sten Julij van drie zijden te gelijk beschoten, en aan Bernard was, met zijn vendel, bijzonder de zorg opgedragen, om de Middelburgsche bezetting tegen te staan, zoo zij iets tot ontzet van Rammekens wagen mogt. De mijn was gereed, de storm bepaald, toen de sterkte in den avond van den 3den Augustus aan de Zeeuwen werd overgegeven, waarop Eloy tot bevelhebber werd aangesteld. Terstond daarop werd Gods genade gedankt in het veroverde kasteel. Men beschouwde deze verovering als een groote aanwinst voor het beleg van Middelburg. Oranje zelfs gebruikte de tijding dezer overwinning om den neêrgeslagen moed van Sonoy op te beuren, in dien bekenden brief van 9 Augustus 1573, waarin Oranje's grootheid zich van zulk eene roerende zijde vertoont. ‘De Zeeuwen hielden moed, en hadden het kasteel Rammekens met Gods hulpe den vijand afgenomen. Hij zelf zag daarin een bewijs van verderen zegen: niet twijfelende Godt Almachtigh hen luyden voorder gheluck ende victorie verleenen zal.’ Onder Bernard en Eloy's volk behoorden ook de dapperen, die bij een aanslag tegen Middelburg, 25 October 1573, moedig in eene verschansing pal stonden, zwerende, liever op de plaats te sterven dan ze over te geven, ofschoon ze slechts tachtig man konden uitmaken en door hunne strijdgenooten reeds waren verlaten. Zij behielden de schans, die evenwel later ontruimd werd.

Het leven van Bernard werd in de aanhoudende en dagelijksche gevechten op Walcheren doorgebragt, tot dat eindelijk in het volgende jaar, de koene Mondragan gedwongen was Middelburg aan Oranje en de Zeeuwen op te geven. Door deze overgave werd de rust van Walcheren verzekerd, en Zeeland voor een groot

deel van de Spanjaarden verlost. Doch in 1575 werd Zierikzee door hen belegerd. Zij was, onder den bevelhebber Arend van Dorp, voorzien met 1200 soldaten, bij wier Kapiteinen wij op nieuw Bernard en Eloy aantreffen. De belegering werd met kracht voortgezet, de middelen tot ontzet mislukten, en de stad viel, bij verdrag, in de handen van Mondragon. De bezetting had veiligen aftogt bedongen, doch beloofd zich weder gevangen te geven, indien zij de vrijheid van zeven Spaanschgezinde burgers van Zierikzee niet konden verkrijgen, welke naar Walcheren waren gevoerd. Wij mogen dus gelooven dat Bernard de ingenomene stad verliet, en zich aan andere plaatsen verdienstelijk maakte; hij heeft ten minste het verdrag der overgave mede geteekend.

Verdere lotgevallen van hem zijn ons niet bekend, doch het aangehaalde is genoeg om hem te doen kennen als een man van moed en beleid, getrouw aan de belangen des Vaderlands verkleefd.

Zie Bor, Nederl. Oorl., B. IX. bl. 681 (147) die hem Barnaert noemt; Korte Hist. Aant. wegens de Spaansche beleg. van Haarlem, bl. 80, waar bij Barnaarts genoemd wordt; 's Gravezande, Tweede eeuwged. der Middelb. vrijh., bl. 240 en 339-344; van Groningen, Geschied. der Waterg., bl. 146-151.