Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 1

[Sanchio d' Avila]

AVILA (Sanchio d'), een Spanjaard, die door den Hertog van Alva van der jeugd af aan tot den oorlog was opgevoed, hem op alle zijne togten vergezelde en alzoo ook in de Nederlanden kwam. Hij bekleedde den rang van Kapitein zijner lijfwacht, en het was in die betrekking dat hij den 9 September 1567 den Graaf van Egmond te Brussel gevangen nam. Toen Alva in het volgende jaar ten uiterste verbaasd was over den togt van Prins Willem over de Maas, bragt d'Avila in allerijl eene bende bijeen, waarmede hij den Graaf van Hoogstraten noodzaakte over die rivier terug te trekken, dien hij bovendien in een gevecht versloeg, waarin, volgens sommigen, die verdediger onzer vrijheid sneuvelde, terwijl d'Avila tevens de Heeren van Duyn en Villers gevangen nam. Doch bij de overwinning die de Prins van Oranje, bij zijnen terugtogt uit Braband, omtrent Quesnoy op eenige Spanjaarden behaalde, werd d'Avila, die te vergeefs zijn volk zocht bijeen te houden, op zijne beurt gekwetst.

In 1574 werd hij tot ontzet van Middelburg afgezonden, met 5 oorlog- en onderscheiden heude schepen; daar hij echter de haven bezet zag, nam hij den weg naar Schouwen, en van daar naar het fort den Haak, deed 500 Spanjaarden en even zoo vele Walen, in het holle van den nacht, aan de Vrouwenpolder, landen. Terstond begaven zij zich naar Middelburg, hetgeen zij, met weinig moeite, ontzetten, daar de belegeraars verrast werden, en tusschen twee vuren geplaatst. Velen kwamen jammerlijk om, anderen vlugtten naar Arnemuiden, maar werden daar vervolgd, en dat plaatsje, waar die van Vere reeds eenige bezetting in gelegd hadden, den 8 Mei ingenomen.

Intusschen was een gedeelte der schepen van d'Avila naar den kant van Zierikzee gezeild, en, voor de haven dier stad, door het beleid van den Burgemeester Keersemaker, vernield. Het andere deel was aan den Vrouwenpolder blijven liggen.

D'Avila, moedig op den zegepraal, die hij op Treslong en zijn volk bevochten had, besloot eene kans te wagen op Vere. Dit ondernam bij den 9 of 10 Mei. Hij naderde de stad aan de noordzijde, langs den dijk van den Vrouwenpolder, waar een deel zijner schepen nog ten anker lag. Men had in de stad, zoo veel de tijd toeliet, aan die zijde eene verschansing gemaakt van haring en vischtonnen, welke niet bestand tegen zulk eenen woesten aanval, spoedig bezweek. Hier viel een scherpe strijd voor, het gevecht van Tonnenburg genaamd. De Ryk, om eenige afwending te maken, zond eenige sloepen naar de Spaansche schepen, en stak ze in brand. Intusschen was de vijand de stad ingedrongen, alles vermoordende wat hem ontmoette, maar, ziende den rook van zijne schepen opgaan, staakte hij zijne onderneming en vlugtte naar Middelburg. De Rijk vervolgde toen de vlugtenden en rigtte er eene deerlijke slachting onder, zoodat er tusschen de 600 à 700 omkwamen.

Naauwelijks was in het volgende jaar de vaart, welke door eenen strengen winter gestremd was, weder open, of d'Avila begaf zich met eene wakkere vloot van Antwerpen naar Middelbnrg, maar was genoodzaakt met verlies terug te keeren. In het begin van Maart hervatte hij den togt; doch weder vruchteloos, door den aanhoudenden tegenstand der Zeeuwen, met wie d'Avila verscheidene malen omtrent Ter Neuzen en Borssele schutgevaart hield, met dat gevolg, dat hij genoodzaakt was tegen het einde der maand naar Antwerpen terug te keeren, komende alleen eenige kleine schepen ter sluiks te Middelburg behouden aan. Welhaast werd een nieuwe vloot gereed gemaakt, die onder d'Avila en den Vice-Admiraal Heere van Blicquy, den 17 van Grasmaand de Hont afvoer. Binnen weinige dagen ontmoette zij, op de hoogte van Vlissingen, de Zeeuwsche vloot, onder bevel van den Burgemeester Keersemaker, de Admiralen Worst en de Moor ziek zijnde. De schepen van d'Avila zetteden het door op Rammekens, doch werden door de Zeeuwen aangevallen, die er vijf groote schepen van namen, een op het strand zetteden en een verbrandden. Een Zeeuwsch matroos had de stoutheid om het ankertouw te kappen van het schip des Spaanschen Vice-Admiraals de Blicquy, hetwelk, door de ebbe afdrijvende, van de Zeeuwen omringd, en na een bloedig gevecht vermeesterd werd. d'Avila zelf ontkwam ter naauwernood. Hij volvoerde echter zijn oogmerk, en verzorgde Middelburg, Arnemuiden en Rammekens van zoo veel voorraad, dat de belegerden. voor eene geruime tijd daaraan genoeg hadden.

Meer roem behaalde d'Avila voor zijnen Koning, in den slag op de Mookerheide, in dat zelfde jaar waarin hij niet alleen overwinnaar bleef, maar de Nederlanders het ongeluk hadden van twee hunner getrouwste voorstanders, Lodewijk en Hendrik, Graven van Nassau, nevens vele andere dappere helden, te zien sneuvelen.

Onder de ondernemingen der Spanjaarden, in het jaar 1575, is geen van de minste, de bekende togt naar Schouwen, en Duiveland, waarbij aan d'Avila het bestuur des legers te land en aan den vermaarden Mondragon dat ter zee toebetrouwd was. Treffelijk buiten twijfel was de moed en het geduld der Spanjaarden, die, zonder ruiterij of geschut, de zeeëngte door, eerst tot den buik en daarna tot het hoofd in het water gingen, terwijl de Zeeuwen hen van weêrskanten belaagden, beschoten, bespotteden, en zij, met wapenen belemmerd, dit alles ongestraft dulden moesten. Echter bleven zij volhouden; heldere bliksemflitsen in de verte, door hen als luchtverschijnselen beschouwd, doen hen rekenen op den bijstand des hemels! Zij stuiven den dijk van Duiveland op, drijven de bezetting, ontzet over zulk een waagstuk, op de vlugt, en trekken nu het kleine vaarwater over naar Schouwen, waar het ging als op Duiveland. Bommenede, dat zich mannelijk verdedigde, werd met storm ingenomen, en daarop het beleg om Zierikzee geslagen, hetwelk zich negen maanden staande hield.

Hetgeen de Spanjaarden, niettegenstaande hunne overwinningen en grootheid van magt, in tegenoverstelling van de Nederlanders, het meeste nadeel toebragt, was het muiten des volks in het jaar 1576. D'Avila. die groot gezag over hen had, en meester van het kasteel van Antwerpen was, kon hen echter niet beteugelen. De schuld daarvan leide hij, met schampere woorden, den Raad van State ten laste, hun verwijtende, dat zij met de steden te wapenen, onder voorwendsel van zelfverdediging, het oproer te grooter maakten. De Raad beklaagde zich tegen hem, dat zij daartoe genoodzaakt waren, wijl hij, zonder hun te kennen, zijn garnizoen vermeerderde, hem vermanende tot de afdanking. In plaats van hun verschil te effenen, barstte het uit tot vijandschap. De Raad verbood, met raad of daad, den muitenden Spanjaarden, die zich binnen Aalst ophielden, bij te staan. d'Avila, vreezende voor zijne landzaten, ofschoon die zich zijner gehoorzaamheid onttrokken hadden, zond hun eenige veldstukken en buskruid; hij begreep niet hoe hij daarmede zijne eigene zaak verergerde, ofschoon hij, in de verovering van Antwerpen groot voordeel van hen trok; hetwelk hem, waarschijnlijk buiten hunnen bijstand, niet gelukt zou zijn. Echter vond hij zich niet magtig genoeg, hunne ongebondenheid door woorden of straffen te beteugelen. Hierdoor werd hij, zoowel als de rest der zijnen, in de maand April des volgenden jaars, 1577, genoodzaakt het land te ruimen en de reis naar Spanje aan te nemen. D'Avila kwam later met Parma in Nederland terug, en sneuvelde in het beleg van Maastricht in 1579.

Zie Strada, Guerre des Pays Bas, Tom. I. page 83 et suiv.; Bor, Nederl. Oorl.. B. IV, VI, VII, VIII en IX; van Meteren, Nederl. Hist., D. II. bl. 124 en volgende; Hooft, Nederl. Hist, bl. 297 en 345; van Loon, Nederl. Historip., D. I. bl. 179 en volg.; 's Gravesande, Tweede Eeuw-gedachtenisse der Middelb. vrijheid, bl. 204 en volgende; Wagenaar, Vaderl. Hist., D. VI. bl. 240 en volg., D. VII. bl. 72 en 114; Kok, Vaderl. Woordenb.; Chalmot, Biogr. Woordenb.; Biographie Universelle; Groen van Prinsterer, Archives; Swalue, De daden der Zeeuwen, bl. 33-35 en 84-87.