Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 1

[Aloud]

ALOUD of ALAND was Baljuw van Zuid-Holland in het jaar 1299, toen hij met Schepenen van Dordrecht in geschil geraakte, die beweerden dat Dordrecht, bij brieven van Koning Willem, het voorregt bekomen had ‘dat de misdaden aldaar begaan, nergens anders, en door niemand dan door de Schepenen der stad, beregt mogten worden,’ en daar nu de Baljuw over eenige aldaar in hechtenis zittende misdadigers eene stille waarheid, zoo als men het toen noemde, wilde bezitten, beweerden de Schepenen dat hun dit regt alleen toekwam, en wilden er zich van bedienen, zoo als zij deden. Naderhand beweerden zij, dat de Baljuw zelf zijne toestemming gegeven had, tot hetgene zij gedaan hadden, hoewel deze zulks ontkende. Terwijl de Schepenen met de regtsvordering bezig waren, kwam Wolferd van Borssele, destijds, als voogd van Graaf Jan I, het bewind in handen hebbende, vergezeld van den Graaf, te Dordrecht. Hij eischte terstond, dat hem de stukken van het geding overhandigd werden, voorwendende dat de zaak tot 's Graven-Regtbank behoorde. Indien de misdaad hoog verraad geweest ware, zoo als sommigen willen, scheen Wolferds voorgeven zoo ongegrond niet als men te Dordrecht waande. Doch waarin de misdaad der gevangenen bestaan hebbe, blijkt niet duidelijk; zeker is het dat de Schepenen de stukken weigerden over te geven, ernstig beweerende dat zulks met hunne voorregten streed. Wolferd hierover verstoord, dreigde de Schepenen met de gijzeling en beval eenige van hen den Graaf te volgen, die terstond hierop, over Delft naar 's Gravenhage vertrok. Die Schepenen, welke Wolferd geboden had te Delft te komen, liepen om het voorstaan hunner voorregten meest bij hem in het oog. Men oordeelde hierom te Dordrecht, dat zij niet onverzeld vertrekken moesten. Hun werden derhalve een goed aantal gemagtigden uit de Wethouderschap toegevoegd, zoodat zij in het geheel tien of twaalf sterk waren. Jan de Molenaar en Pieter Heeren Tielemanszoon zijn de eenige dier Gemagtigden, welke men met naam en bijnaam genoemd vindt. Nog drie anderen Jacob, Hein en Pauwels worden, na het eenvoudig gebruik dier tijden, alleen bij hunne voornamen beschreven, van welke de twee laatsten meest voor de voorregten geijverd hadden. Ook bleven zij te Delft, terwijl eenige der

anderen den Graaf te 's Gravenhage kwamen spreken. Nadat zij hier eenigen tijd vertoefd hadden, alzoo Graaf Jan buiten Wolferd, die eerst niet ten Hove was, geen besluit kon nemen, vroeg men hen naar de andere Afgevaardigden, in het bijzonder naar Hein en Pauwels, die nog te Delft waren. Dit deed hun vermoeden, dat men iets ergs met deze twee voor had, die hiervan gewaarschuwd terstond naar huis keerden. De Graaf en Wolferd begaven zich ook kort hierop naar Delft, waarschijnlijk met oogmerk om de twee ijveraars te doen vatten. Doch toen men vernam, dat zij vertrokken waren, deed hij de anderen op het stadhuis roepen ten bijwezen van den Graaf en van de Schepenen aldaar. De Dortenaars, om zich te verdedigen, wilden hun beding met den Baljuw doen voorkomen als eene overeenkomst om de straf naar goedvinden te verligten of te verzwaren. De Baljuw, over dit verdraaijen van de zaak in drift gerakende, heette het liegen. Allen aanwezigen begonnen over die uitdrukking, welke in 's Graven tegenwoordigheid te gevoeliger was voor dien het aanging, te morren en Aloud niet gezind het woord in te trekken, zei dat hij het tegen ieder, met het zwaard in de hand, in besloten kamp staande wilde houden. Doch die van Delft oordeelden dat men der steden voorregten aan den uitslag van een kampgevecht niet behoorde te wagen. Toen wendde men het over eenen anderen boeg. Hein en Pauwels werden in het ongelijk gesteld, omdat zij den Graaf niet durfden afwachten. Men kreet dit voor wederspannigheid uit, en nam het zoo euvel, dat de Graaf de stad Dordrecht met zijne ongenade dreigde, en verstoord naar 's Gravenhage terug keerde. De Afgevaardigden van Dordrecht wederom te huis gekomen zijnde en verslag gedaan hebbende van 's Graven bedreigingen, nam men dit zoo zeer ter harte, dat men besloot zich in staat van tegenweer te stellen. Terstond werden er vier Burger-Hopluiden gekozen. Men vaardigde brieven af aan alle de goede steden van Holland en Zeeland, die gebeden werden, zich de zaak van Dordrecht, als eene gemeene zaak, te willen aantrekken. Kortom, men verzuimde niets, om zich tegen den Graaf of liever tegen Heer Wolferd en den Baljuw Aloud, sterk te maken.

't Leed niet lang of de stad werd belegerd. Wolferd had voor, haar den toevoer af te snijden en haar daardoor tot onderwerping te brengen. Witte van Haamstede werd op het huis van Putten gelegd, Nikolaas van Kats lag beneden de stad te Alblasserdam, en hield uitleggers op de Merwede, die de vaart naar de stad beletteden. De Baljuw Aloud, wien het huis Kraaijenstein, te Sliedrecht boven Dordrecht gelegen, aanbevolen was, had den stroom met paalwerk belemmerd. Eene enkele kogge, onder zijn bevel staande, bij nacht ondernomen hebbende de stad te naderen, verwekte zooveel opschudding onder de burgerij, dat elk te wapen liep en zoowel te water als te land de stad uit naar Kraaijenstein toog. Aloud, die toen niet op het huis was, mengde zich bedektelijk onder den hoop, en had het geluk van onbekend te blijven

tot dat hij voor het huis gekomen zich omwendde en met eenigen der zijnen op de burgers aanviel. Al wijkende geraakte hij over de valbrug binnen het slot, bij welke gelegenheid Hein, de dappere voorvechter der Dordrechtsche vrijheden, in het water gedrongen werd. Eer men hem gered had, was de valbrug wederom opgehaald. De burgers, geen voornemen hebbende om 't slot te winnen, keerden schier zonder verlies terug. Doch van Alouds zijde waren er eenigen gesneuveld. Dit viel in het laatst van Julij voor. Naauwelijks echter hadden die van Dordrecht het omkomen van Wolferd van Borssele vernomen, of zij trokken voor Kraaijenstein, dat zich welhaast op genade en ongenade moest overgeven. Aloud en eenigen der zijnen, gevankelijk naar Dordrecht gevoerd, waren naauwelijks aan de stadspoort gekomen of zes hunner, onder welke ook Aloud, werden door het gemeen dood geslagen.

Zie Balen, Beschrijving van Dordrecht, bl. 7, 724 en 725; C. Commelin, Beschrijvinge der Stadt Amsterdam, bl. 103, 104 en 106; Wagenaar, Vaderl. Hist. D. III. bl. 115, 124, 125 en 127; Kok, Vaderl. Woordenb. D. II. bl. 422-425; Chalmot, Biogr. Woordenb.; Bilderdijk, Geschied. des Vaderl. D. II. bl. 290-302.