Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 1

[Mr. Pierre Jean Baptiste Charles van der Aa]

AA (Mr. Pierre Jean Baptiste Charles van der), geboren te Haarlem, den 31 October 1770 was een zoon van den meergenoemden Haarlemschen Predikant Christianus Carolus Henricus van der Aa. Het onderwijs en voorbeeld van zulk een uitmuntend vader was bij uitstek geschikt, om den zoon, van de vroegste jeugd, lust tot de Letteroefeningen in te boezemen. Die lust werd in hem aangekweekt door de gunstige gelegenheid, welke hij in zijne geboortestad had ter verkrijging van noodige kundigheden in de Latijnsche en Grieksche talen. Dus voorbereid om de lessen der Hoogleeraren met nut te hooren bezocht hij de Hoogescholen van Utrecht en Leyden, waar hij zich in de letteren, wijsbegeerte en regtsgeleerdheid oefende, tot dat hij aan laatstgemelde Hoogeschool den 19 December 1789, alzoo slechts even 19 jaren tellende, na het openlijk verdedigen van zijne dissertatie: De Poena infamiae tot Meester in de beide regten bevorderd werd. Nu vestigde hij zich als Advokaat te Amsterdam, en hielp aldaar als een hevig tegenstander van de aristocratie, de omwenteling van 1795 bewerken, zijnde hij zelfs Secretaris van het Committé revolutionair geweest. Aldra echter ontwarende dat niet allen even onbaatzuchtige oogmerken als hij zelve koesterden, maar velen meer hun eigen voordeel dan het heil des vaderlands beoogden, werd hij wars van alle staatkundige bemoeijingen en liet zich reeds in 1796

eene benoeming tot Baljuw van Amstelland welgevallen, welke post hij evenwel weder spoedig met die van Secretaris van Nieuwer-Amstel verwisselde. Van toen af leefde hij op zijn landgoed Middenhoeve bij Amstelveen tot dat hij in 1805 de praktijk als Advokaat te Leyden weder opvatte. Met eene ziel gloeijende voor vrijheid en vaderlandsliefde was het hem onmogelijk de vreemde beheerschers van ons land te dienen en hoe dikwijls ook aangezocht, om onder koning Lodewijk of Napoleon eenigen post aan te nemen, verkoos hij liever, bij het aangroeijen van zijn gezin, onverminderd het met ijver en naauwge zetheid waarnemen van zijne praktijk, tevens nog voor de pers te werken. Zoo wel des winters als des zomers zat hij des morgens ten vier ure reeds aan de schrijftafel; alleen des Zondags vergunde hij zich langer rust, en wijdde verder dien dag aan de godsdienst en zijn hem boven alles dierbaar gezin. Elk zal zich verwonderen over 's mans zeldzame werkzaamheid, indien hij bekend wordt met het overgroot aantal werken, die hij, hetzij oorspronkelijk of vertaald, in de tijd van tien jaren heeft in het licht gezonden en waarvan wij hier eene zooveel mogelijk volledige lijst doen volgen.

Handboek voor de jongelingschap of lessen voor het Maatschappelijk leven, Amst. 1802.

Aanspraak in dichtmaat, ter gelegenheid van het heugelijk vredefeest, Amst. 1802.

Redevoering over den minst geachten stand in den Burgerstaat, Amst. 1802.

Kleine gedichtjes voor zeer jonge kinderen, Amst. 1803.

Handleiding tot het gebruik der ordonnantie op het middel van het klein zegel, 1806.

Handleiding tot gebruik van het Crimineel wetboek ingerigt voor het koningrijk Holland, Leyd. 1809.

Handleiding tot gebruik van het wetboek Napoleon, ingerigt voor het koningrijk Holland, Leyd. 1809.

Handboek voor Voogden, Curateuren, Executeuren, Administrateuren enz. ingerigt en dienstbaar gemaakt voor het wetboek Napoleon, 1809.

Inleiding tot de hedendaagsche Hollandsche regtsgeleerdheid en praktijk, Amst. 1810, 2 dn.

Wetboek der belasting op het zegel, Dordrecht, 1810.

De geest der Conscriptie, 3 dn. 1810.

Wetten voor Voogden, Executeuren en Curators, volgens het Fransche regt, Amst. 1810.

Het wetboek Napoleon verklaard door de voornaamste Fransche regtsgeleerden, uit het Fransch, 2 stukken, gr. 8^o Amst. en Leyd. 1810.

Het wetboek der burgerlijke regtspleging door formulieren in praktijk gebragt, uit het Fransch, 8 dn. gr. 8^o Hoorn 1811.

Verhandeling van het wetboek van Strafvordering met formulieren uit het Fransch van Daubenton, 3 dn. gr. 8^o Amst. 1811.

Grondbeginselen van de wetenschap der Notarissen, uit het Fransch van J.B. Lorret, 2 dn. gr. 8^o Dord. 1811.

Wetboek der belastingen op het zegel, de registratie, hypotheken en griffie, Dord. 1814. gr. 8^o.

Inleiding tot de Burgerlijke regtspleging of praktizijns handboek, naar het Fransch van M. Pigeau, 2 dn. gr. 8^o. Dord. 1812.

Zamenstel der administrative wetgeving, naar het Fransch van Portiez, Rott. 1812. 2 deelen. gr. 8^o.

Handboek voor deskundigen of gids in burgerlijke zaken voor regters, regterlijke ambtenaars, landmeters enz. Dord. 1812 gr. 8^o.

Bovendien was reeds een aanvang gemaakt met het drukken van de Geest der Propositiën; de Oefenschool der Notarissen, en een Handboek der Fransche regten voor den burger; terwijl hij nog het voornemen had om in het licht te zenden een Fransch regtsgeleerd woordenboek, in den smaak van Kerstemans Hollandsch regtsgeleerd woordenboek, toen eene doodelijke ziekte hem op het onverwachts overviel, die hem den 12 Mei 1812 aan zijne waardige tweede gade Antoinette Catharine Simon Thomas en zeven nog minderjarige kinderen ontrukte, van welke drie uit zijn eerste huwelijk met Francina Adriana Bartha van Peene, onder welke de oudste was de hierboven genoemde Mr. Christianus Petrus Eliza Robidé van der Aa, en de tweede de verzamelaar van dit woordenboek; zijnde Mr. Charles Ménard Adelaide Simon van der Aa, Prokureur te Leeuwarden, een zoon uit zijn tweede huwelijk.

De uitgebreidheid zijner kundigheden veroorzaakte dat genootschappen van verschillenden aard hem tot hun medelid verkozen; zoo als geschiedde door de huishoudelijke Maatschappij te Haarlem de Maatschappij der Mineralogie te Jena; de Maatschappij van fraaije Kunsten en Wetenschappen, en de Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde te Leiden, bij welke laatste hij zich zeer verdienstelijk maakte, zoo door de getrouwe bijwoning harer vergaderingen als door de waarneming van den post van Briefschrijver welke hij van 1809 tot aan zijne dood naauwkeurig vervulde. Zijne spreuk was: Doe wel en zie niet om.

Zie Aanspraak van J.W. te Water in de jaarlijksche Algemeene Vergadering van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leyden, den 8 van Hooimaand 1812; Aanhangsel op Nieuwenhuis Woordenboek van Kunsten en Wetenschappen.